پایت که به تالاب می رسد صدای پرندگان و نسیم روح نواز به استقبالت می آید.
اینها همه در تالاب میقان اراک می گذرد، به خصوص اگر در فصل پاییز و بهار به آنجا گذرکنی .
مدیر کل سازمان حفاظت از محیط زیست استان مرکزی می گوید: هر سال بیش از ۲۵ هزار پرنده مهاجر از گونه های مختلف از جمله درناهای خاکستری برای زمستان گذرانی به تالاب میقان سفر می‌کنند تا چهره ای متقاوت و دلپذیر به اراک و حاشیه این کلانهشر صنعتی بدهند .
میرزایی با بیان اینکه تاکنون هیچ طرح قابل قبولی برای تبدیل تالاب میقان به منطقه گردشگری ارائه نشده است اضافه می کند: منطقه تالاب میقان اراک به منطقه گردشگری تبدیل نمی‌شود.
این ابراز یاس در حالی ست که این منطقه سرمایه ملی به حساب می آید و با وجود چاذبه های گردشگری اما هم چنان خالی از برنامه ای برای توسعه گردشگری است؛ گویا در جوار ساختمان های مسکونی- تجاری ، بلندمرتبه‌ها و ویلا‌ها عرصه ی پرنده نگری تنگ است.
اوج حضور و نمایش درناهای خاکستری بر فراز تالاب میقان اراک، نیمه آبان‌ماه است که به همین مناسبت چندسالی است که ۱۵ آبان‌ماه در تقویم استان مرکزی به نام " روز درنا " نامگذاری شده است و آیین‌های خاصی در این روز برگزار می‌شود.
از این رو بی توجهی به گردشگری تالاب و پرندگان مهاجر به عنوان یکی از موضوعاتِ پرچالشِ مدیریتِ استان در ردیف یکی از پر بحث‌ترین‌ها در رسانه‌های خبری و فضای مجازی استان مرکزی مطرح است.
آقای فرهادی ، هر ساله از تهران به تالاب می آید تا از طبیعت پاییزی و پرندگان تالاب بهره ببرد . او می گوید: تالاب و پرندگانش برای بسیاری از طبیعت دوستان اهمیت دارد و سالانه صدها گردشگر با ملیت ایرانی و خارجی به طور خودجوش در سرما و گرما به تالاب می آیند تا در کنار پرندگان باشند و لحظاتی گوش به اواز پرندگان بسپارند.
وی ادامه می دهد: فعالان طبیعت در فضای مجازی با گشودن صفحات مختلف به انتشار عکس های پرندگان می کنند و این تلاش مختص علاقمندان استان مرکزی نیست و از شهرهای مختلف کشور در این صفحات فعال هستند.
فرهادی با دوربین پرندگان را تماشا و اضافه می کند: علاقمندان تالاب و پرندگان آن چنان به این عرصه توجه دارند که در فصول سرد غذای پرندگان در سرما مانده را تامین می کنند و البته همه این تلاش ها منجر به رونق گردشگری تالاب و پرنده نگری در سطح ملی نشده است چرا که نیاز به پشتوانه اجرایی و ملی دارد.
او به خاطراتش رجوع می کند و می گوید: حدود چهار سال پیش بود که غذا دادن به پرندگان در قالب فراخوانی اعلام شد و با حمایت یک دستگاه اجرایی غیر مرتبط برنامه ای وزین برای پیوند مردم با پرندگان و طبیعت برگزار شد و به روزی خاص و به یاد ماندنی تبدیل شد که نشان می دهد تلاش های اجرایی می تواند ثمر بخش باشد .
رییس هیات مدیره موسسه آوای درناهای خاکستری استان مرکزی هم می گوید: بیشترین جمعیت زمستان‌گذران درناها در تالاب میقان اراک است در حالی که کمتر کسی از این موضوع با خبر است.
خانم حضرتی اضافه می کند: این مطقه را یکی از مهم‌ترین سرمایه‌های معنوی و زیست محیطی کشور دانست که در حال از دست دادن فرصت های گردشگری و اقتصادی در آن منطقه هستیم. پی گیری ما با مشاهده عینی تایید شد. فعالیت کارخانه تولید سولفات سدیم که مانند بیل مکانیکی به جان تالاب افتاده و یا شخم زدن آن اکوسیستم منطقه را به هم می ریزد .
به حاشیه تالاب که می رسی ؛ کوهی سفید سر به فلک کشیده که بخشی از سولفات سدیمی ست که از تالاب حاصل می شود .
سولفات سدیم ماده اولیه تولید پودرهای شوینده است که کل نیاز کشور یا از تالاب و یا از خارج کشور تامین می شود .
عروجی مدیر مجتمع شرکت املاح معدنی ایران به رسانه ها گفته ، سالانه حدود 100 هزار تن سولفات سدیم در منطقه برداشت و تولید می شود.
معدنی که تاکنون توانسته بخشی از تالاب را به دو نیم تقسیم کند و به گفته کارشناسان زیست محیطی بخشی اکوسیستم تالاب را تغییر دهد.
نیزارهای این تالاب هم که به عنوان مامن پرندگان و جوجه هایشان است در سالهای اخیر دچار آتش سوزی شد و پرندگان را تهدید کرد .
تالاب میقان مانند کاسه ای بسته است که حدود پنج هزار متر مربع از آبهای ریزشی و پایشی اراک به سمت آن می رود.
آقای حمیدی گردشگری که از تبریز به تالاب آمده می گوید : زیبایی حیرت انگیز این دریاچه را ، کسانی که غروب آن را دیده اند و آواز پرندگان را در سراب های ایجاد شده آن شنیده اند فراموش نمی کند .
این گردشگر می داند که: تالاب میقان دارای پیشینه ای 2 هزار ساله است و به دلیل کهنسالی ، مامن ماندگار پرندگان مهاجر است .
به گفته کارشناسان؛ اما با وجود ظرفیت های بالای گردشگری و پرنده نگری در تالاب و زمینه توسعه اشتغال در این منطقه ، با وجود مصوبه های گوناگون گام های اساسی برداشته نشده است و حضور گردشگران در تالاب به لذت بردن از طبیعت منهای امکانات سپری می شود، موضوعی که بوی غفلت در سالهای گذشته از آن به مشام می رسد .
هر گردشگر داخلی پنج شغل و هر گردشگر خارجی در هر روز 10 دلار هزینه می کند ؛ فرصتی که در تالاب میقان اراک کمتر مورد توجه قرار گرفته است .
کارشناس اداره کل محیط زیست استان مرکزی معتقد است : تالاب ها و زیستگاه ها باید برای بهره بردارن محلی فواید اقتصادی داشته باشد و پیوند هدفمندی در تولید ثروت و حفظ منابع پایه در این مناطق باشد اما در تالاب میقان کمتر در این زمینه کاری انجام شده است.
رودبارانی پا را از اقتصاد گردشگری فراتر گذاشته و می افزاید : تالاب های آب شیرین به دلیل وجود ماهی و نیزارها و تالاب های آب شور به واسطه برداشت نمک می توانند ثمرات اقتصادی فراوانی برای مردم منطقه به همراه داشته باشد که به دلیل وجود کارخانه سولفات سدیم در تالاب میقان اراک مردم منطقه از این ظرفیت تالاب بی بهره هستند.
وی ادامه داد: با ورود پساب کلانشهر اراک به تالاب میقان از هشت سال پیش تاکنون و تغییر اکوسیستم تالاب دامنه ای از نیزارها در این منطقه ایجاد شده که با آموزش جوامع محلی در بهره برداری و ساخت صنایع دستی می توان این نیزارها را به ظرفیتی برای کسب درآمد و اشتغال در منطقه تبدیل کرد.
وی کلیدواژه رونق اقتصاد گردشگری تالاب را " مدیریت " می داند و افزود : با مدیریت، برنامه ریزی و آموزش جوامع در خصوص چگونگی بهره گیری از ظرفیت های گردشگری تالاب از جمله زمان و مکان هایی که امکان حضور گردشگران در این منطقه وجود دارند می توان زمینه ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای مردم را فراهم کرد.
ایجاد مهمانسراها و هتل ها در شهرها و روستاهای اطراف تالاب میقان و اجاره آن ها به گردشگران از دیگر راهکارهای کسب درآمد و رونق اقتصادی برای این منطقه است.
ارزش اکولوژیکی تالاب ها در دنیا 10 برابر جنگل و 20 برابر زمین های کشاورزی است و منافع بسیاری را برای ساکنان اطراف خود به همراه دارد.
حاجی حسینی کارشناس محیط طبیعی در این باره می گوید: تالاب میقان اراک از معدود زیست بوم های کشور به شمار می رود که در فاصله نزدیک از کلانشهر و کانون جمعیتی 650 هزار نفری اراک قرار گرفته است.
آقاخانی از فعالان زیست محیطی استان مرکزی در این خصوص گفت: برای بهره گیری از ظرفیت های اقتصادی تالاب میقان اراک نیاز است ابتدا به اولویت های زیست محیطی این تالاب که شرح خدمات دستگاه های اجرایی استان در سند ارتقای فرهنگ منابع طبیعی استان مشخص شده است عمل شود.
وی توضیح داد : توجه به حق آبه تالاب میقان اراک و فعالیت کارخانه معدنی سولفات سدیم از اولویت های تالاب کویری میقان است چرا که فعالیت های کارخانه سولفات سدیم موجبات بر هم خوردن اکوسیستم و خشکی برخی قسمت این تالاب را رقم زده است.
این فعال زیست محیطی استان مرکزی گفت: نیاز است در مرحله نخست توجه به مسائل زیست محیطی و حقابه تالاب میقان اراک مورد توجه مسئولان قرار بگیرد و سپس طرح های گردشگری و سایر زمینه های درآمدزایی از ظرفیت های تالاب پرورده شود.
نماینده کمیته ثبت پرندگان ایران در استان مرکزی و مدیرعامل موسسه زیست محیطی درنا خاکستری استان مرکزی نیز در این خصوص می گوید : با توجه به ظرفیت های گردشگری طبیعی تالاب میقان اراک و پرنده نگری می توان با جذب گردشگر داخلی و خارجی زمینه درآمد اقتصادی و اشتغال را برای مردم منطقه فراهم کرد.
کلنگری افزود: در تمام نقاط جهان شهرهای نزدیک به رودخانه ها، تالاب ها و مناطق طبیعی با بهره گیری از ظرفیت های جوامع محلی و بدون بهره گیری از سرمایه گذار زمینه حضور گردشگران در منطقه را فراهم و زمینه درآمد های اقتصادی برای مردم فراهم می کنند.
وی ادامه داد: تا کنون طرح ها و مصوبات زیادی در زمینه استفاده از ظرفیت های طبیعی و گردشگری تالاب میقان اراک تهیه شده اما، اقدام منسجمی در راستای استفاده از آن ها صورت نگرفته است.
این فعال زیست محیطی استان مرکزی ایجاد نیزار در اطراف تالاب میقان اراک را حاصل ورود پساب کلانشهر اراک به این تالاب دانست و گفت: علاوه بر اقتصادی بودن گردشگری تالاب در خارج از کشور ، گیاهانی مثل نی تبئیل به فرصت اقتصادی می شود و در تالاب هم می توان ، نیزارها به کود تبدیل و درآمد زایی کرد .
سوسوی امید
در کنار همه ناامیدی ها ، مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی سخنان امیدواری دارد که حکایت از قدم هایی برای توسعه گردشگری است .
ایزدی از آغاز تهیه طرح مطالعاتی گردشگری تالاب میقان اراک با توجه به تاکید استاندار و ظرفیت های موجود در این منطقه خبر داد.
در سالهای اخیر ساخت چند اقامتگاه در اطراف تالاب آغاز شد که امید می رود با پیگیری مسئولین به سرانجام رسیده و آرزوی دیرینه رونق گردشگری تالاب و پرنده نگری را محقق کند .
زهرا نوری