گزارش مکتوب ؛
جادوی شیطان آبی برای مرگ تالاب‌های گیلان+عکس+فیلم
در رتبه بندی اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) از ۱۰ علف هرز مهاجم دنیا، سنبل آبی رتبه نخست را به خود اختصاص داده است.
اسمش را شیطان سبز یا اهریمن نیلگون نهاده اند ؛ شیطانی که برای مهمانی به تالاب‌های گیلان آمده، اما با سوء استفاده از مهمان نوازی گیلانی‌ها ده سال است جا خوش کرده و مثل ماری خوش خط و خال خون تالاب‌ها و آب بندان‌های گیلان را می‌مکد.
گیاه شناسان به این گیاه مرموز با گل‌های چشم نواز بنفش و برگ‌های پهن سبز، سنبل آبی یا ارکیده آبی می‌گویند.
سنبلی که با حضورش در تالاب‌های گیلان عرصه را برای زندگی آبزیان و اکوسیستم زنده آن تنگ کرده و با ریشه‌های مستحکم خود ریشه اقتصاد و محیط زیست گیلان را با هم می‌زند.
نخستین بار در ایران سال ۹۰ در تالاب عینک رشت دیده شد، ابتدا ۲۰۰ مترمربع از آن را با زیبایی فریبنده اش درگیر خود کرد و مردم بی خبر را گرفتار زیبایی بی نظیرش.
اما اکنون در هزار و ۴۰۰ هکتار از اراضی تالابی و منابع آبی گیلان از رودسر تا آستارا جولان می‌دهد.
سنبلی که از آن نام برده می‌شود به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان آمده است به گیلان تا آب تالاب‌ها را به تدریج خشک کند و خشکسالی را برای استانی که آب برای کشاورزان و آبزیانش اهمیت دارد بیشتربه ارمغان آورد.
سنبل آبی که قربانعلی محمدپور آن را تهدید می‌داند قدرت تکثیر ۲ برابری در کمتر از ۲ هفته را دارد.
یک پژوهشگر علف‌های هرز می‌گوید: اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) ۱۰ علف هرز مهاجم دنیا را معرفی کرده است که گیاه سنبل آبی در رتبه نخست این گزارش قرار دارد.
بیژن یعقوبی می‌افزاید: در گیلان صد‌ها گونه علف هرز وجود دارد، اما سنبل آبی علف هرز به مراتب خطرناکتری است که پشت زیبایی اش همه موجودات آبزی و مفید تالاب‌ها را از بین می‌برد.
تاثیر سنبل آبی بر اکوسیستم زنده:به گفته قربانعلی محمدپور مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان سنبل آبی هدر رفت آب تالاب‌ها را به دلیل شدت تبخیر و تعرقی که دارد ۱۳ برابر افزایش می‌دهد و به تدریج تالاب‌ها و آب بندان‌ها را از آب تهی می‌کند.عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه گیلان هم می‌گوید: این گونه علف‌های هرز آلاینده‌ها و فلزات سنگین محیط‌های تالابی را به خود جذب می‌کند و سمی می‌شود.محسن محمدی می‌افزاید: برگ‌های پهن این گیاه نمی‌گذارد نور به زیر آب نفود کند و موجب مرگ بچه ماهی‌ها و دیگر موجودات زنده می‌شود.منصورسربازی معاون فنی حفاظت محیط زیست گیلان هم تاکید می‌کند: سنبل آبی به علت کارایی بالا در جذب عناصر غذایی و نور که منجر به تولید زیست توده حجیم و متراکم و کاهش اکسیژن و نور در آب و همچنین ترشح ترکیبات سمی می‌شود نابودی تمام موجودات زنده را رقم می‌زند.دانشیار علوم علف‌های هرز موسسه تحقیقات برنج کشور هم می‌گوید: در صورت کنترل نشدن سنبل آبی به علت تعرق زیاد در مدت ۱۰ سال می‌تواند همه آب تالاب بین المللی انزلی را خشک کند.بیژن یعقوبی ادامه می‌دهد: بدتر از آن اینکه بذر این گیاه تا ۳۰ سال در تالاب‌ها زنده می‌ماند و پس از آن با کوچکترین ذخیره آبی تکثیر می‌شود.
تهدیدات بر روی سلامت انسان:
برخی کارشناسان سنبل آبی را به علت جذب فلزات سنگین آب‌های آلوده به قاتل انسان‌ها متهم می‌کنند. اما سوال این است آیا گل زیبای بنفش که زیبایی چشم نوازی به تالاب‌ها می‌دهد می‌تواند سرطان زا باشد؟
دانشیار گروه مسمومیت غذایی دانشگاه علوم پزشکی گیلان می‌گوید: تا کنون گزارش یا تحقیقی علمی از سرطان زا بودن گیاه سنبل آبی انجام نشده است، اما چون این گیاه با جذب فلزات سنگین، آلوده و سمی می‌شود نباید در آپارتمان‌ها از آن‌ها به عنوان گیاه زینتی نگهداری کرد.
دکتر مرتضی رهبر تاکید می‌کند: اگر دام‌ها این گیاه را به عنوان علوفه بخورند وارد گوشت و شیر حیوان می‌شود و می‌تواند پس از مصرف آن برای انسان خطرساز باشد.
بیژن یعقوبی پژوهشگر علوم علف‌های هرز موسسه تحقیقات برنج کشور هم تاثیر سنبل آبی در ایجاد سرطان در انسان را نه تایید می‌کند و نه رد می‌کند و می‌گوید: از این گیاه نباید برای یونجه دام استفاده شود، چون فلزات سنگین و آلاینده‌ها را وارد بدن دام می‌کند.
شالیزار‌های گیلان در تیررس سنبل‌های نقاب دار:به باور کارشناسان علف هرز سنبل آبی بخش کشاورزی گیلان را نشانه گرفته است.رویش و رشد آن در آب بندان‌ها می‌تواند برای زراعت برنج در آینده مشکلاتی ایجاد کند و اقتصاد منطقه را تحت تاثیر قرار دهد.بیژن یعقوبی دانشیار علوم علف‌های هرز موسسه تحقیقات برنج کشور، ضرر سنبل‌ها برای شالیزار‌ها را در خشک کردن آب ذخیره آب بندان‌ها اعلام می‌کند.مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گیلان هم بر این امر اذعان داد و می‌گوید: وجود این گیاه لایروبی رودخانه‌ها را سخت می‌کند.وحید خرمی می‌افزاید: وجود سنبل آبی در سیلاب‌ها با رشد سریع خود و جذب رسوبات راه عبور آب را تنگ و سبب خارج شدن آب از مسیر اصلی خود می‌شود و می‌تواند با ایجاد مانع در مسیر عبور آب موجب بالا آمدن سطح آب در هنگام بارش‌ها شده و با نفوذ به اراضی کشاورزی، تجاری و مسکونی خسارت‌هایی به بار آورد.مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست هم می‌گوید: ورود سنبل آبی به پشت سد‌ها و گسترش آن در آب بندان‌ها و شبکه‌های آبرسانی شالیزار‌ها از جمله نگرانی‌هایی است که برای زراعت برنج و اقتصاد مردم وجود دارد.مسعود باقرزاده کریمی تاکید می‌کند: حضور این گیاه مهاجم در شالیزار‌ها علاوه بر پمپاژ ۱۳ برابری آب، مواد غذایی مورد نیاز برنج را با ریشه‌های قوی خود جذب می‌کند.
سنبل‌های هزار چهره چه هستند و از کجا آمده اند؟سنبل آبی از خانواده غلافیان، بومی مناطق گرمسیری آمریکای جنوبی و آمازون است که در آب‌های شیرین می‌توانند زنده بمانند.حضورش در زادگاه اصلی اش برزیل یا حوزه آمازون به دلیل فعالیت دشمنان طبیعی اش مشکل ساز نیست، اما خروجش از سال ۱۸۸۴ از زادگاهش به علت حضور در نمایشگاه‌های جهانی و زیبایی اش تا کنون بیش از ۶۰ کشور جهان را با خود درگیر کرده است.وجودش نخستین بار در ایران در سال ۹۰ در بخشی از تالاب ۲۰ هکتاری عینک رشت گزارش شد و پس از آن تالاب بین المللی انزلی و تالاب‌ها و آب بندان‌های گیلان را فرا گرفت.آمار‌ها نشان می‌دهد حدود هزار هکتار از وسعت ۱۸ هزار هکتاری تالاب بین المللی انزلی را سنبل آبی پوشانده است. گرچه گزارش‌هایی از وجود این گیاه مهاجم در استان‌های مازندران، گلستان، خوزستان و بوشهر هم وجود دارد، اما مذاقش به شرایط گیلان خوش آمده و میهمان ناخوانده شده است که دوست ندارد از گیلان برود.از چگونگی آمدن بذر این گیاه به گیلان و رهاسازی در تالاب عینک اطلاع دقیقی در دست نیست، اما گردشگران بی اطلاع نیز به علت زیبایی این گیاه پس از خرید در نمایشگاه و یا کندن از طبیعت و پشیمانی از نگهداری آن در خانه‌های خود به علت رشد زیاد، آن را در آب‌ها رها کرده و موجب گسترش آن در طبیعت شدند.
راهکار‌های نابودی گل شیطان صفت:فعالیت‌های خطرناک سنبل آبی و تاثیر آن بر اقتصاد مناطق سفرش موجب شد تا سازمان جهانی فائو برای مبارزه اش دست به کار شود.فائو ۳ روش مبارزه فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک را برای مبارزه با سنبل آبی در جهان اجرا می‌کند.اما در گیلان فقط مبارزه فیزیکی یعنی جمع آوری سنبل‌ها با روش دستی یا ماشینی اجرا می‌شود.معاون فنی حفاظت محیط زیست گیلان می‌گوید: با توجه به شرایط طبیعی و بیولوژیکی استان از روش فیزیکی استفاده می‌شود.منصور سربازی می‌افزاید: در این طرح سنبل‌ها از سطح تالاب‌ها جمع آوری شده و در مکانی دفن و رویش آهک پاشیده می‌شود.دانشیار علوم علف‌های هرز موسسه تحقیقات برنج کشور روش فیزیکی را به تنهایی قبول ندارد و می‌گوید: تجارب ۸ سال مبارزه فیزیکی با سنبل آبی نشان می‌دهد این روش کارآیی ندارد، زیرا سطح گسترش آن از ۲۰۰ متر مربع به بیش از هزار هکتار رسیده است.بیژن یعقوبی به تلفیقی از ۳ روش مبارزه اعتقاد دارد و می‌افزاید: علف کش‌هایی وجود دارد که بیش از ۵۰ هزار برابر نسبت به علف کش‌های رایج استان کم خطر ترند و در تمام اکوسیستم‌های آبی دنیا مجازند و می‌توان از آن‌ها برای مبارزه استفاده کرد.وی با بیان اینکه فائو سالانه میلیون‌ها هکتار از سراسر مناطق درگیر دنیا را سم پاشی می‌کند می‌افزاید: امروزه در دنیا بیش از ۱۰۰ ترکیب شیمیایی مجاز برای اکوسیستم‌های آبی وجود دارد.پژوهشگر بخش گیاه شناسی موسسه تحقیقات برنج کشور از همکاری‌های بین المللی خبر می‌دهد و می‌گوید: با همکاری ژاپنی‌ها و دیگر کشور‌ها سمی را بررسی کرده ایم که ترکیبات و میزان سمی بودن آن از قرص آسپرین هم کمتر است و تاثیری بر روی آبزیان و انسان ندارد.مسعود باقرزاده کریمی مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست نیز با اشاره به انجام تحقیقات علمی بر روی روش‌های مبارزه شیمیایی در پژوهشکده آبزی پروری آب‌های داخلی کشور در بندرانزلی می‌گوید: از مطالعات و پژوهش‌های علمی حمایت و نتایج آن را پس از تایید و آزمایش استفاده می‌کنیم.
از سوی دیگر در این ۱۰ سال پژوهش‌هایی برای تبدیل سنبل‌های دردسرساز به کودآلی هم مطرح شده است.محسن محمدی عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه گیلان هم می‌گوید: اگر سنبل آبی به کود آلی تبدیل شود چیزی از آلودگی‌های آن کم نمی‌شود و دوباره آلودگی به طبیعت باز می‌گردد. مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست هم می‌گوید: برای تبدیل سنبل آبی به کودآلی باید ابتدا فلزات سنگین آن را اندازه گیری کرد. مسعود باقرزاده کریمی می‌افزاید: بسیاری از تالاب‌ها فلزات سنگین کمی دارند و جذب این فلزات توسط سنبل‌ها می‌تواند موجب تصفیه تالاب‌ها هم شود. بیژن یعقوبی دانشیار علوم علف‌های هرز موسسه تحقیقات برنج کشور تیرخلاص را می‌زند و می‌گوید: در گزارشی که در سال ۲۰۱۶ فائو منتشر کرد آمده است: بشر تا کنون راهی برای بهره برداری اقتصادی از سنبل آبی پیدا نکرده است.
اقدامات انجام شده برای مبارزه با سنبل آبی:مبارزه با این تهدید زیستی، پدافند غیرعاملی‌ها را هم وارد عرصه کرده است.شورای پدافند غیرعامل گیلان با همکاری سمن‌ها و دستگاه‌های مربوطه پاکسازی تالاب‌های استان را انجام می‌دهند.اما روند پاکسازی‌ها در برابر سرعت رشد و تکثیر سنبل‌های آبی کند است.معاون فنی حفاظت محیط زیست گیلان می‌گوید:تا کنون بیش از ۷۰۰ هکتار از تالاب‌ها و آب بندان های آلوده استان پاکسازی شد.منصورسربازی می‌افزاید: مقابله با سنبل آبی با حجم گسترده از توان مالی، لجستیکی، انسانی این اداره کل خارج است و نیازمند همکاری همه جانبه دستگاه‌های اجرایی است.وی تاکید می‌کند: برای پاکسازی کامل تالاب‌ها و کنترل و پایش مستمر این مناطق سالانه به ۲ و نیم تا ۳ میلیاردتومان اعتبار نیاز است. معاون فنی حفاظت محیط زیست گیلان از وجود یک ماشین جمع آوری سنبل آبی در استان خبرداد و گفت: پیگیر اختصاص ۲ دستگاه دیگر برای مبارزه با این گیاه پیش رونده هستیم.
رقبای سنبل آبی:پژوهشگر بخش گیاه شناسی موسسه تحقیقات برنج کشور می‌گوید: پیش از حضور سنبل آبی علف هرز آزولا در تالاب‌های گیلان جولان می‌داد و با روکش مخملی سطح تالاب‌ها را در برگرفته بود.بیژن یعقوبی می‌افزاید: آزولا اکنون با ورود یک عامل بیولوژیک کنترل شده است.وی از ورود گونه جدید علف هرز به منابع آبی گیلان به نام کاهو آبی خبر می‌دهد و می‌گوید: کاهو آبی به مراتب قدرت تخریب کمتری نسبت به سنبل ها دارد و باز سنبل آبی سکاندار بی رقیب تخریب محیط زیست گیلان است.در نهایت:آنچه مسلم است در گیلان شالیکاری، آبزی پروری و ماهیگیری مهمترین فعالیت‌های اقتصادی و اشتغالزایی است.مبارزه با گیاه مهاجم سنبل آبی که قلب همه تالاب‌ها بویژه عروس تالاب‌ها؛ تالاب بین المللی انزلی را نشانه گرفته است نیازمند یک برنامه منسجم ملی و توجه ویژه مسئولان کشوری است.امری که با اختصاص اعتبار در کنار پژوهش‌های مؤثر می‌تواند مبارزه را با این گیاه مرموز موفقیت آمیز کند.
نویسنده: سمانه فلاح کاظمی
جادوی شیطان آبی برای مرگ تالاب‌های گیلان+عکس+فیلم
جادوی شیطان آبی برای مرگ تالاب‌های گیلان+عکس+فیلم
جادوی شیطان آبی برای مرگ تالاب‌های گیلان+عکس+فیلم
جادوی شیطان آبی برای مرگ تالاب‌های گیلان+عکس+فیلم
جادوی شیطان آبی برای مرگ تالاب‌های گیلان+عکس+فیلم
جادوی شیطان آبی برای مرگ تالاب‌های گیلان+عکس+فیلم
جادوی شیطان آبی برای مرگ تالاب‌های گیلان+عکس+فیلم
جادوی شیطان آبی برای مرگ تالاب‌های گیلان+عکس+فیلم
جادوی شیطان آبی برای مرگ تالاب‌های گیلان+عکس+فیلم
جادوی شیطان آبی برای مرگ تالاب‌های گیلان+عکس+فیلم
جادوی شیطان آبی برای مرگ تالاب‌های گیلان+عکس+فیلم
جادوی شیطان آبی برای مرگ تالاب‌های گیلان+عکس+فیلم