اوایل فروردین ماه امسال سیلاب‌های بهاری ۲۰۰ شهر و یک هزار و ۳۰۰ روستای کشور را تخریب کرد و سامانه هشدار سیل میتواند از تکرار و میزان خسارت ها کم کند .
به گزارش گروه فضای مجازی خبرگزاری صدا و سیما، اوایل فروردین ماه امسال سیلاب‌های بهاری ۲۰۰ شهر و یک هزار و ۳۰۰ روستای کشور را تخریب کرد و مرگ ۸۰ نفر از هموطنانمان را رقم زد. این خسارت‌ها جدا از تخریب زمین‌های کشاورزی، تلف شدن دام‌ها، شکستن و از ریشه درآمدن درختان، از بین رفتن جاده‌ها و... است. حالا می‌توان پس از گذشت هشت ماه نگران از سیلاب‌های پاییزی به آنچه مسئولان برای پیشگیری از آسیب‌های سیلاب‌های احتمالی کرده‌اند اندیشید. دستگاه‌های مسئول از ستاد مدیریت بحران گرفته تا وزارت نیرو، سازمان هواشناسی، سازمان جنگل‌ها و... برای حفظ و افزایش پوشش گیاهی مناطق سیل‌خیز، حفظ بستر و حریم رودخانه‌ها، اطلاع‌رسانی بهنگام در خصوص تغییرات جوی و... چه کرده‌اند؟
سامانه هشدار تنها در جنوب غرب کشور
دکتر صادق ضیائیان، رئیس مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی معتقد است: سیلاب پدیده‌ای نیست که بتوان از چند ماه قبل وقوع آن را پیش‌بینی کرد و چنین چیزی در هیچ جای جهان هم اتفاق نمی‌افتد. وی به طوفان اخیر در ژاپن اشاره می‌کند و می‌گوید: این طوفان به هیچ وجه از قبل پیش‌بینی نشده بود. این‌ها را پدیده‌های حدی می‌گویند که وقوع آن‌ها از دو سه روز قبل قابل پیش‌بینی است. بر این اساس خیلی زود است که از حالا بگوییم که در پاییز هم مثل اوایل امسال شاهد باران‌های سیل‌آسا خواهیم بود. اما در مجموع ما می‌گوییم تغییر اقلیم رخ داده که یکی از عواقب آن افزایش فراوانی تعداد سیلاب‌هاست اما اینکه آیا تعدادش در پاییز بیشتر می‌شود یا نه، معلوم نیست.
وی در ادامه گفت‌وگوی خود با ما اضافه می‌کند: گاهی وقت‌ها انتظارات از سازمان هواشناسی چندان علمی نیست. مثلاً گاهی بعضی از دستگاه‌های اجرایی انتظار دارند که از یک ماه قبل وقوع سیلاب را پیش‌بینی و اطلاعیه صادر کنیم در حالی که هنوز توان علمی چنین چیزی در دنیا فراهم نشده است. یعنی پیش‌بینی سیلاب از یک ماه قبل فعلاً با علم امروز بشری ممکن نیست. بنابراین اگر بحث غافلگیری مطرح می‌شود شاید از این جنبه باشد وگرنه ما از دو تا سه روز قبل وقوع سیلاب را پیش‌بینی می‌کنیم و هشدارهای لازم را می‌دهیم.
وی در پاسخ به این پرسش که میزان استفاده ایران از سیستم‌های هشدار سیلاب چگونه است؛ می‌گوید: در حال حاضر سامانه‌ای که کل کشور را در بربگیرد، نداریم؛ یعنی الان فقط در حوضه جنوب غرب کشور سامانه هشدار سیل را داریم و می‌توانیم وقوع سیلاب را برآورد کنیم در حالی که باید در همه حوضه‌ها سامانه هشدار را داشته باشیم. البته برای برخورداری از این سامانه نیاز به بودجه کافی است که امیدواریم تخصیص یابد. با وجود این سازمان هواشناسی به صورت طبیعی به وظایفش عمل می‌کند به طوری که از ابتدای پاییز امسال تاکنون اطلاعیه‌ها و اخطاریه‌هایی که صادر کرده خیلی به موقع بوده است مثلاً چندی پیش بارش‌های شدید در سیستان و بلوچستان و یا سیل اواسط مهرماه در استان گیلان را پیش‌بینی کرد و نسبت به وقوع آن هشدارهای لازم را داده بود.
آمادگی کامل در مقابل سیلاب‌ها
محمد حاج رسولی‌ها، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز وقوع سیلاب در پاییز امسال را دور از انتظار نمی‌داند و در خصوص میزان آمادگی وزارت نیرو در مقابل سیلاب‌های احتمالی به قدس می‌گوید: این وزارتخانه در حال حاضر با پیش‌بینی‌ها و هشدارهایی که سازمان هواشناسی از شدت بارش‌ها می‌دهد آمادگی کامل را در مقابل سیلاب‌ها دارد.
وی با اشاره به اینکه وزارتخانه متبوعش ۸۰ تا ۹۰ درصد سیلاب‌ها را از طریق ظرفیت مخازن کنترل می‌کند، می‌افزاید: مطالعات تعیین حد بستر و حریم رودخانه، ثبت نقشه‌های حد بستر و حریم رودخانه در سامانه کاداستر ملی در حال تکمیل شدن است. علاوه بر این از ۷۵ هزار کیلومتر رودخانه‌های سیلابی کشور، سامانه و از ۵۳ هزار کیلومتر رودخانه بانک اطلاعاتی تهیه شده است اما سیلاب‌هایی که رودخانه‌ها باید عبور بدهند سیلاب‌هایی با دوره بازگشت ۲۵ ساله هستند که در بعضی از رودخانه‌ها امکان عبور سیلاب‌ها با دوره بازگشت یاد شده به دلیل دخل و تصرفات یا ایجاد سازه‌های غیراستاندارد در حریم و بستر آن‌ها مهیا نیست.
وی از هشدار به مبادی ذی‌ربط برای بازگشایی ۳ هزار و ۲۰۰ نقطه از رودخانه‌های سیلابی کشور خبر می‌دهد و می‌گوید: از سوی وزارت نیرو مشخصات همه این نقاط را به ثبت اسناد دادیم و اعلام کرده‌ایم که این نقاط خرید و فروش نشود و برای آن‌ها مجوز صادر نگردد. به عبارتی نقشه حدود ۳۲ هزار کیلومتر از ۵۷ هزار کیلومتر رودخانه‌های کشور را در سامانه اسناد به ثبت رساندیم تا این گونه به متجاوزان به حریم و بستر رودخانه‌ها اجازه فعالیت داده نشود.
وی در خصوص لایروبی رودخانه‌ها و نقش آن در کاهش خسارت ناشی از سیلاب‌های احتمالی هم می‌گوید: لایروبی به تنهایی نمی‌تواند اثرگذار باشد. یعنی رودخانه اگر لایروبی هم شود وقتی دخل و تصرف در آن صورت گرفته باشد باز خسارت وارد می‌کند. در واقع لایروبی بیشتر در خروجی‌هایی که به دریاها می‌رسد و قدرت تخلیه را بیشتر می‌کند اثر دارد. ضمن این ما به میزانی که منابع برای این منظور اختصاص داده می‌شود می‌توانیم در زمینه لایروبی اقدام کنیم اما باید توجه داشته باشیم که لایروبی کاری مستمر و دائمی است.
نیاز به سرمایه‌گذاری در زمینه آبخیزداری
همچنین رضا اردکانیان، وزیر نیرو در حاشیه مراسم رونمایی از فاز نخست سامانه جامع پایش آنلاین وضعیت نیروگاه‌ها از تلاش برای ارتقای آمادگی این وزارتخانه در مقابل سیلاب‌های احتمالی پاییزی خبر می‌دهد و می‌گوید: به شکل منظمی در حال پایش شرایط مخازن سدها و همچنین آمادگی رودخانه‌ها برای گذر سیلاب‌های احتمالی و نیازهای پایین دست هستیم. البته تلاش می‌کنیم با دسترسی بهتر به اطلاعات هواشناسی آمادگی خود را بالا ببریم که نیازمند هماهنگی بین بخش دولتی و خصوصی است.
ابوالقاسم حسین‌پور، مدیر کل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگل‌ها هم به قدس می‌گوید: امسال بر اساس برنامه‌ها و متناسب با بودجه ۱۵۰ میلیون یورویی که از صندوق توسعه ملی برای آبخیزداری و آبخوانداری تخصیص یافته بیش از ۱۰ هزار نقطه یعنی در سطح ۵/۱ هکتار از کشور طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری را اجرایی می‌کنیم که البته بخش‌های عمده آن از نقاط سیل‌خیز کشور است که بخشی از آن عملیاتی و به بهره‌برداری رسیده است.
وی با اشاره به اینکه ۱۲۵ میلیون هکتار از عرصه‌های کشور باید زیر پوشش طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری قرار گیرد، می‌گوید: از این رقم تا پایان سال گذشته ۱۲ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری و آبخوانداری انجام شده و مطالعات آبخیزداری ۱۴ میلیون هکتار نیز انجام شده که تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم. یعنی عرصه‌های وسیعی از کشور نیازمند سرمایه‌گذاری در زمینه آبخیزداری هستند. فقط امیدواریم اعتبارات مناسبی برای این منظور تعیین کنند تا بتوانیم با سرعت بیشتری عرصه‌های کشور را زیر پوشش قرار بدهیم.
حسین‌پور تأکید می‌کند: در حوضه‌هایی که طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری در حد کافی اجرایی شده تا ۷۰ درصد از خسارت‌های ناشی از سیل کاهش یافته است.