فرهنگ اهدای عضو : بایدها و نبایدها

به گزارش خبرگزاری صداو سیما مرکز همدان، انجام پیوند اعضای مختلف در یک کشور نشان از توانایی های علمی و تکنولوژی بالای پزشکی آنجا دارد که خوشبختانه درکشورمان انواع پیوندها درسطح عالی در دانشگاههای علوم پزشکی انجام می شود.
افرادی که به هرعلت دچار مرگ مغزی شده اند قسمتهای مختلفی از اعضا و جوارح و نسوج بدن آنها را می توان به بیماران نیازمند پیوند داد قبل ازآنکه این اعضا ازبین رفته و زیرخاک مدفون شوند.

 

 

فوت سالانه بیش از 3 هزار نفر به علت نرسیدن عضو
"رییس تیم هماهنگ کننده اهدای عضو دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا " می گوید : "سالانه 5 تا 8 هزار نفر بامرگ مغزی درایران جان خود را ازدست می دهند که حدود 3 تا 4 هزار نفرشان دارای ارگان قابل اهدا هستند که متاسفانه فقط 900 نفر ازآنها اقدام به اهدای عضو می کنند". 
آقای "مجید حمیدی" می افزاید : "پارسال از بین 4 هزار مورد مرگ مغزی درکشور فقط 932 نفر رضایت به اهدا اعضای بیمارمرگ مغزیشان دادند".
او با بیان اینکه دراستان همدان نیز از 26 مورد مرگ مغزی که امسال داشتیم فقط یازده نفربه اهدای اعضای عزیزشان رضایت دادند معتقد است :"آمار رضایت به اهدای عضو خانواده ها درسالهای گذشته 50 درصد بوده که امیدواریم با اجرای برنامه های فرهنگی ، تبلیغ هنرمندان و ورزشکاران این میزان ارتقا یابد".

 

چرا برخی خانواده ها به اهدای عضو رضایت نمی دهند؟
کارهای اجرایی بسیاری را پرستارها و پزشکان برای رضایت ازخانواده ها انجام می دهند که بزرگترین چالشی که باآن روبه رو می شوند رضایت گرفتن ازخانواده بیمار مرگ مغزی است که بسیاری ازآنها رضایت نمی دهند.
از جمله مهم ترین عواملی که خانواده ها رضایت نمی دهند تا اعضای عزیزانشان مورد استفاده بیماران نیازمند قرار گیرد می توان به موارد زیر اشاره کرد.
1- عدم اعتماد به تیم پزشکی - تصورخانواده ها براین است که ممکن است بیمارشان به زندگی برگردد. درصورتی که شخصی که دچار مرگ مغزی می شود احتمال برگشت او غیرممکن است و تپش ضربان قلب او به علت دستگاهی است که به بیمار متصل است.
2- ترس خانواده ها از حرف مردم- برخی از مردم به چنین خانواده هایی برخی انگ و حرف حدیث هایی می زنند مبنی براینکه آنها معامله کرده اند. درصورتی که این کارخ انواده ها اهدا نام دارد وهیچ هزینه ای رد وبدل نمی شود.
3- اعتقاد به معجزه که ازنظرعلمی قابل توجیه نیست.
4- عواطف والدین وخانواده ها نسبت به فرزندشان واحساس عذاب وجدان یکی دیگر ازموانع اهدا عضواست.
5- برخی بالابودن سن را مانع این اقدام می دانند. درصورتیکه هیچ محدودیت سنی برای اهدای عضو وجود ندارد و پزشکان متخصص پیوند، با توجه به شرایط موجود، تلاش می‌کنند بهترین تصمیم را برای گیرنده عضو بگیرند
6- معتقدند همه اعضا و بافت‌های بدنشان برداشته خواهد شد. در حالی که تیم تخصصی برداشت عضو پیوندی، فقط مجاز به برداشت اعضا و نسوجی هستند که اجازه آن‌ها توسط فرد اهدا کننده یا خانواده وی داده شده باشد.
7 - می گویند شخص گیرنده عضو پیوندی ، خصوصیات بد و خوب فرد اهدا کننده را کسب می‌کند. در صورتی که اعضای پیوندی فاقد حافظه هستند و از نظر علمی تاکنون این موضوع به اثبات نرسیده است. بنابر این بهتر است در چنین مواردی نخست به فکر نجات حیات بیمار پیوندی باشیم .
8- گفته می شود اگر کارت اهدای عضو داشته باشم، کیفیت مراقبت‌های پزشکی در زمان حوادث تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.در حالی که در زمان حادثه، تمام اقداماتی که برای حفظ جان بیمار لازم است، انجام خواهد شد و تیم پزشکان مراقبت کننده از تیم اهدای عضو کاملا مجزا هستند.
9- اهدای عضو پس از مرگ، موجب تغییر شکل پیکر خواهد شد.فرایند برداشت عضو هیچ تغییری در ظاهر فرد اهدا کننده بوجود نخواهد آورد. این فرایند در اتاق عمل و با بیشترین مراقبت و احترام برای فرد اهدا کننده توسط تیم جراحی متخصص انجام خواهد گرفت. پس از عمل برداشت، محل جراحی بخیه زده شده و از بیرون فقط به صورت یک خط عمل جراحی دیده می شود.
همسر مرحومه فاطمه سلگی 59 ساله نهاوندی که در اثرسردردهای شدید و خونریزی مخچه ها راهی بیمارستان شده بود می گوید:" متاسفانه همسرم دیر به بیمارستان برده شد و دیگرکاری ازکادر پزشکی ساخته نبود و مرگ مغزی شد".
آقای "مراد علی دارابی" می گوید: "همسرم زنی دست و دلباز و باتقوا بود و ما هم تصمیم گرفتیم سخاوت ودست ودلبازیش را بعد ازمرگش ادامه وجان چندین نفررا نجات دهیم تا روحش آرامش ابدی یابد".
او در ادامه با اشاره به برخی حرف و حدیث های مردم می گوید : " برخی از دوستان و بستگان به ماگفتند با این کار جسد همسرت را قلع وقمع می کنی و روح آن مرحومه را آزار می دهی که ما بدون توجه به این باورهای غلط این اقدام را انجام دادیم و الان آرامش عجیبی داریم،
زندگی بخشیدن به یک شخص مانند زندگی بخشیدن به همه اشخاص است".

 

نظر کارشناسان و مراجع در مورد اهدای عضو
"حجت الااسلام افلاکیان"، کارشناس دینی نهاد رهبری دانشگاه علوم پزشکی همدان که سالها درمورد اهدای عضو تحقیق کرده با اشاره به معنی یکی ازآیه های قران کریم درمورد زندگی بخشیدن به دیگران می گوید :" شخصی که سبب احیای زندگی دیگری شود مانند این است که همه را زنده کرده است ( آیه 32 سوره مائده)."
بحث اهدای عضو از نظرعقلی یک امری پسندیده است و مورد تایید بسیاری ازمراجع عظام تقلیداست.
حضرت "آیت الله العظمی خامنه‌ای" در این مورد می گوید : " اگر استفاده از اعضاى بدن بیماران مذکور براى معالجه بیماران دیگر، باعث تسریع در مرگ و قطع حیات آنان شود جایز نیست، در غیر این صورت اگر عمل مزبور با اذن قبلى وى صورت بگیرد و یا نجات نفس محترمى متوقف بر آن عضو مورد نیاز باشد، اشکال ندارد".
حضرت "آیت الله العظمی سیستانی" در این زمینه معتقد است:"قطع اعضای میت مسلمان جایز نیست و مستلزم دیه است و دفن آن در صورت قطع واجب است مگر این که حیات مسلمانى بر آن متوقف باشد که در این صورت جایز است ولى دیه واجب است. و اگر خودش وصیت کرده باشد دیه ساقط است ولى اگر حیات مسلمانى متوقف نباشد و وصیت کرده باشد عمل به آن مورد اشکال است".
خانم "لیلا لطفی" فارغ التحصیل رشته روان شناسی در این زمینه نظر جالبی دارد . او می گوید : " وقتی قرار است جسم ما پوسیده و به خاک تبدیل شود پس چه بهتراست که آن را به شخصی هدیه کنیم که به آن نیازمند است اینطور ما ازخود باقیات الصالحات نیزبجای گذاشته ایم".

 

فعالیت انجمن اهدای عضو در همدان
در استان همدان چند سالی است که در زمینه اهدی عضو اقدامات خوبی صورت گرفته است اگرچه هنوز جای کار بسیاری دارد.
"خانم شهاب" ، مسئول هماهنگ کننده پیوند اعضای دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا ، درمورد فعالیتهای انجمن اهدای عضو ایرانیان درهمدان می گوید : " انجمن اهدای عضو درهمدان فعالیتش را سال 1395 آغازکرد و امسال با برگزاری 18 کارگاه مرگ مغزی ( شناسایی ، مکانیسم، نگهداری، مراحل انتقال ، آمار) و همایش 5 روزه کشوری و آموزش 120 دکتر و پرستار و روان شناس ومددکار ، سعی درجهت آموزش وترویج این امرپسندیده دربین مردم داشتیم".
آقای "عمادی" افزود : "هم اکنون دراستان همدان 60 نفرنیازمند کلیه هستند وآماری ازبقیه ارگان هایی که افراد نیاز دارند دردسترس نیست و افراد نیازمند باید درسامانه تخصیص عضو وزارت بهداشت ثبت نام کنند."

‌۲۵ هزار همدانی کارت اهدای عضو دارند
دکتر "مجید حمیدی"، "رئیس تیم هماهنگ‌کننده اهدای عضو دانشگاه علوم پزشکی همدان" با بیان اینکه سالانه تعداد زیادی به علت حوادث، سوانح و تصادفات دچار مرگ‌مغزی می‌شوند می گوید:" در حال حاضر۲۵ هزار همدانی در سنین مختلف در همدان داوطلب اهدای عضو بوده و برای دریافت کارت ثبت‌نام کرده‌اند".
او در ادامه می افزاید:" اهدای عضو نیازمند فرهنگسازی بیشتر است چرا که زندگی بخشیدن به بیماران نیازمند کار بزرگی است".

الگو بودن والدین در فرهنگ اهدای عضو
"محمد پارسا چاردولی"، نوجوان 12 ساله "روستای ایجان" در ملایر بود که سال گذشته درمسیر تهران به ملایر دچارمرگ مغزی شد.
پدربزرگ محمدپارسا می گوید : "وقتی به ما اطلاع دادند که محمدپارسا دیگر علائم حیاتی ندارد و دچارمرگ مغزی شده است ما به خواسته او احترام گذاشتیم چون محمدپارسا درمدرسه اش کارت اهدای عضو را دریافت کرده بود".
او ادامه می دهد:"من و پدر محمدپارسا هردوکارت اهداعضو داشتیم شایدتحت تاثیر همین کار ما بود که محمدپارسا هم به انجام این کارتمایل نشان داد".
پدربزرگ محمد پارسا می افزاید : "در روستای 400 نفری "ایجان" تاکنون هیچ کس این عمل پسندیده را انجام نداده بود با اینکه چند مورد مرگ مغزی داشتیم اما تمایلی نشان ندادند وامروز با این کار محمد پارسا و خانواده اش آنها سخت تحت تاثیرقرارگرفته اند".

ظرفیت غنی مناسبت های مذهبی
برخی مناسبت های مذهبی در فرهنگ ما مشوقی برای بخشش و ایثار است .
"مهندس عمادی"، "کارشناس آی تی صدور کارت اهدای عضو در همدان می گوید : "مناسبت هایی همچون تاسوعا و عاشورا فرصتی مغتنم است برای ترویج فرهنگ اهدای عضو پس با ایجادغرفه هایی در میدان های اصلی شهرهمدان و شهرستان های استان موفق به ثبت نام 2200 نفر برای گرفتن کارت اهدای عضوشدیم".

ضعف تبلیغات و اطلاع رسانی
خانم "زندی"، بانوی30 ساله همدانی است که می گوید:" بسیار مایل به دریافت کارت اهدای عضو هستم چون با این کار می توانم جان چند نفررا نجات دهم و از لحاظ روحی نیز بسیارآرامش بخش است".
او می افزاید:" به نظرمن نحوه اطلاع رسانی وچگونگی نام نویسی برای دریافت کارت اهدای عضو درهمدان ضعیف است من نمیدانم چطور و ازچه طریقی باید ثبت نام کنم".
دکتر"حمیدی"، رییس تیم هماهنگ کننده اهداکننده عضو در استان در این زمینه می گوید:" در حال حاضر باهمکاری شهرداری همدان 2بنر 12 متری بصورت گردشی درسطح شهر چرخانده می شود که نحوه ثبت نام را برای عموم مردم توضیح داده است ولی قبول داریم که نصب این بنرها به تنهایی کافی نیست واگر صداوسیما وقت بیشتری برای اجرای برنامه های ترویج فرهنگ اهدای عضو به ما اختصاص دهد و همچنین بودجه بیشتری به ما درجهت تبلیغ اختصاص یابد ما در نحوه اطلاع رسانی موفق ترخواهیم بود".

صدور کارت ها نیازمند تامین مالی است
"کارشناس آی تی صدور کارت اهدای عضو در همدان"با بیان اینکه در فرآیند چاپ و تحویل کارت اهدای عضو عقب هستیم، می گوید:" در زمینه تامین مالی برای تجهیز سفیران اهدای عضو به دستگاههای صدور کارت به مشکل مالی برخورده ایم".
"مهندس عمادی" می افزاید : "درحال حاضر فقط 3 شهرستان ملایر، نهاوند و کبودراهنگ و در بیمارستان بعثت شهر همدان و انجمن اهدای عضو ایرانیان مجهزبه سیستم صدور کارت هستند واگر بخواهیم فرایند تبدیل شدن به قطب اهدای اعضاء غرب کشور سریع ترانجام گیرد باید با تامین اعتبار تمام شهرستان ها را مجهزبه سیستم صدور کارت اهدای عضوکنیم".

تصادفات، بیش از50 درصد علل مرگ مغزی
بیش از50 درصد ازعلل مرگ مغزی ، تصادفات است که فقط ازتصادفات صورت گرفته سالانه بیش از3 هزار نفرمرگ مغزی می شوند.
مسمومیت ها ، سکته مغزی ، خوردن جسم سخت به سر و سقوط از ارتفاع از دیگرعواملی است که می تواند منجر به تورم بافتی شود وخون رسانی را مختل کند که در پایان تخریب کامل سلولهای مغزی اتفاق می افتد.
رئیس تیم هماهنگ‌کننده اهدای عضو در همدان با بیان اینکه تصادفات در استان همدان هم درصد بسیاری از اتفاقات را در برمی‌گیرد می گوید :"حدودا در استان سالانه بیش از 40 مورد مرگ مغزی اتفاق می افتد که از ین تعداد در مدت دو سال 22 تا 24 مورد اهدای عضو در استان همدان به ثبت رسیده است".
چه اعضاء و بافت هایی قابل اهدا می باشد؟
به گفته کارشناسان اعضای قابل اهدا شامل قلب ، ریه ها ، کبد ، روده ها ، لوزالمعده و کلیه ها می باشد. علاوه بر این اعضا ، برخی از بافتهای بدن نیز قابل پیونند. با اهدای قرنیه می توان بینایی رابه فردی که دچار صدمه شدید به چشم شده باز گرداند. تاندون و غضروف موجب بازسازی اعضای آسیب دیده می شود. پیوند استخوان می تواند مانع قطع عضو در سرطان استخوان شود. دریچه قلب برای کودکان با بیماری مادرزادی دریچه ای و بزرگسالان با دریچه آسیب دیده به کار می رود. پیوند پوست نجات بخش بیماران با سوختگی شدید است. پیوند مغز استخوان تنها درمان ممکن در بعضی از سرطان های خون می باشد. برخلاف عضو، بافت می تواند تا 24 و یا حتی 48 ساعت بعد از مرگ فرد اهدا شود و حتی می توان آن را برای مدتهای طولانی ذخیره کرد.
سخن پایانی
نگاهی به قوانین سایر کشورها در موضوع اهدای عضو نشان می‌دهد این پدیده نجات‌ بخش زندگی بیماران نیازمند در بسیاری از کشورها به قانونی لازم ‌الاجرا یا به عبارتی اجباری تبدیل شده است. مثلاً در کشور اکوادور لایحه‌ای به تصویب رسیده که اهدای عضو برای پیوند را به‌ صورت خودکار در زمان مرگ درآورده است. در کشور مصر نیز برای جلوگیری و مبارزه با قاچاق غیر‌قانونی اعضا و خریدوفروش و تجارت اعضا لایحه قانونمند کردن اهدای عضو در این کشور تصویب شده است.
در حال حاضر وضعیت استان همدان از منظر اهدای عضو نسبت به استان‌های همجوار همچون ایلام، کردستان و کرمانشاه بهتر است و از زمان شروع اهدای عضو تاکنون 148 مورد در استان همدان صورت گرفته است که به نوعی می توان این استان را رکورد دار اهدای عضو درغرب کشور دانست.
همچنین با توجه به اینکه وضعیت اهدای عضو در همدان نسبت به سالهای گذشته بسیار مناسب شده است، باید زیرساخت‌های لازم همچون تجهیزات اتاق عمل و نیروی انسانی بیشر مورد توجه مسئولان استانی قرار گیرد تا علاوه بر انجام پیوند کلیه در استان و پیوند کبد که بزودی صورت می گیرد پیوند سایرارگان ها نیز درخود استان صورت گیرد.
در زمینه تشویق مردم به اهدا نیز در چهار سال اخیر استان همدان با 20 مورد اهدا به رشد قابل توجهی رسیده است اما به نظر می رسد تا رسیدن به وضعیت مطلوب که همه مردم استان را به این امرترغیب کند عزمی جدی برای ترویج فرهنگ اهدای عضو لازم است ، چه با ساختن انیمیشن هایی برای کودکان ونوجوانان وچه با بهره گیری ازهنرمندان واصحاب رسانه ، معلمان و اساتید وچه رفتن مبلغان دینی به روستاها برای ترغیب مردم به این فرهنگ خداپسندانه.
همچنین درصورت حضور بیشتر پزشکان در برنامه های صداوسیما وتشریح مراحل اهدی عضو برای مردم می توان مردم را آگاه تر کرد.