خراسان رضوی از جمله مناطق کشور است که سرشار از معادن غنی است ، معادنی که می تواند اقتصاد خطه خورشید را متحول کند اما آنچه تاکنون رخ داده آنقدر ناچیز است که در محاسبات اقتصادی نمی شود روی آن حساب باز کرد و تاکنون از این مزیت به درستی استفاده نشده است و بیشتر مواد معدنی به صورت خام صادر می شود.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی، مهر 98 از راه رسید و دانش آموزان زیادی امسال با نشاط ودست در دست والدین راهی مدرسه شدند تا بهار علم آموزی را آغاز کنند.اما اینجا در یکی از مناطق محروم خراسان رضوی حال وهوای روزاول مدرسه برای برخی دانش آموزان طعم دیگری دارد.
محمد یکی از این دانش آموزان است، شور ونشاط بچه های دیگر را نداردودرحالیکه به دستان یکی از دانش آموزان که به دست پدرش گره خورده چشم دوخته می گوید :پدر او نتوانسته روز اول مهر همراهش باشد چراکه برای تامین هزینه های تحصیل او و خرج خانه برای کار به کیلومترها دورتر ازشهرشان رفته است و مادر در خانه از خواهر کوچکش مراقبت می کند ونتوانسته همراهش شود .
خیلی از دانش آموزان این مدرسه شرایط محمد را دارند و روزها وشب های زیادی را به دور از پدر سپری می کنند . کمی آنطرف تر از مدرسه چندین جوان هم دورهم جمع شده اند که همگی جویای کارند اما تاکنون نتوانسته اند کار مناسبی در شهر خود پیدا کنند و می گویند دست آخر باید از شهرشان مهاجرت کنند.
اینجا از هرطرف که نگاه می کنی کوچه پس کوچه های شهر رنگ محرومیت دارد.
اینها همه وصف حال ساکنان یکی از غنی ترین نقاط خاک کشورمان است جایی در مرزهای شرقی کشور که معادنش نه در خاورمیانه که در دنیا منحصر به فرد است .اینجا منطقه سنگان خواف است که به عسلویه شرق کشورهم شهرت دارد و گردش مالی معادن آن حدود 15 میلیاردتومان بر آورد می شود اما بومی های منطقه از مزایای این معادن سالهاست بی بهره اند.
میلیون ها تن خام فروشی
خراسان رضوی با ذخیره معدنی 600 میلیون تن سنگ آهن دومین ذخایر این نوع ماده معدنی در کشور رادارد ظرفیتی که اگر به درستی به کار گیری شود افراد زیادی در منطقه مشغول به کار شده وچرخ اقتصاد هم شتاب بیشتری می گیرد.
نبود صنایع تبدیلی و خام فروشی سنگ آهن بیشترین ضربه را به تولید این ماده معدنی ارزشمند در منطقه محروم ومرزی خواف وارد کرده است.
عضو نظام مهندسی معدن خراسان رضوی می گوید: بخش عمده ای از سنگ آهن سنگان خواف سبب حرکت چرخ کارخانه های فولاد در خراسان رضوی ودیگر نقاط کشور از جمله اصفهان می شود اما اکنون سنگ آهن با حجمی کمتر از طرفیت معدن تولید می شود و بخشی از آن هم راهی بندر عباس می شود و باکشتی به چین صادر شده و پس از فرآوری دوباره به ایران باز می گردد.
احمد صفار طبسی با ابراز تاسف از اینکه در بخش معدن هم پای واسطه گری در میان است اضافه می کند: این صادرات بی رویه و بدون نظارت سبب شده سنگ آهن به صورت خام و نامشخص صادر شود و از طرف دیگر واحدهای تولید فولاد به دلیل نداشتن مواد اولیه که همان سنگ آهن است با همه طرفیت کار نکند واینچنین زنجیره اقتصاد پاره شود.
البته خام فروشی مواد معدنی در خراسان رضوی تنها به معادن سنگ آهن ختم نمی شود .
معاون امور معادن سازمان صنعت ، معدن وتجارت خراسان رضوی در این زمینه می گوید: خراسان رضوی با بیش از نهصد معدن فعال از استان های معدن خیز کشور است اما خام فروشی و کمبود صنایع تبدیلی آفت اصلی بخش معدنی شده است .
رضا شجاعی افزود: با فرآوری ماده معدنی قطعا ارزش افزوده بالاتر می رود وعلاوه بر رونق تولید افراد زیادی هم مشغول به کار می شوند.
وی با اشاره به خام فروشی ماده معدنی کرومیت از استان گفت: بهره برداران معادن کرومیت در سبزوار به علت قیمت پایین خرید ماده معدنی از سوی واحدهای تولیدی ناگزیر این ماده معدنی را به صورت خام صادر می کنند .
در جنوب استان هم معدن کاران حال وروز خوشی ندارند .شهرستان گناباد یکی از قطب های تولید سنگ های ساختمانی از جمله تراورتن و مرمریت است که از بلای خام فروشی در امان نبوده است .
به غرب استان هم که نگاهی بیندازیم حال وروز فیروزه نیشابورکه لقب بهترین سنگ های قیمتی جهان را یدک می کشد تعریفی ندارد.
حاج رسول که سالهاست در زمینه تراش فیروزه فعال است می گوید: به دلیل نبودن دستگاه های مناسب تراش سنگ فیروزه در ایران، فیروزه به صورت خام با سود اندک به ترکیه صادر می شود و درآنجا برش می خورد وبا تبلیغات گسترده به همه نقاط جهان از جمله ایران صادر می شود .
حامد فضلیانی مسئول دفتر فنی معدن فیروزه نیشابور در این باره گفت: آماررسمی مبنی بر صادرات فیروزه خام در دست نیست اما ترکیه از بهترین کشورها در ساخت جواهرات است که فیروزه را از ایران می خرد و با صنعت جواهرسازی ارزش افزوده آن را بالا می برد و این در حالیست که کارشناس قیمت گذاری جواهرات در گمرک نیشابور نداریم .
او می گوید:یک کیلوگرم سنگ فیروزه به همراه دستگاه تراش می تواند برای یک خانواده در خانه یکسال شغل ایجاد کند .
همیشه پای آب در میان است
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد مشهد نظر متفاوتی در باره دلیل خام فروشی معادن خراسان رضوی دارد .
محمد جوانبخت می گوید : فرآوری مواد معدنی در بسیاری از موارد نیاز به آب فراوان دارد وآنطور که آمارها نشان می دهد 90 درصد آب در بخش کشاورزی استان مصرف می شود و تنها ده درصد به بخش صنعت می رسد و تا زمانی که مدیریت بر منابع آبی وجود نداشته باشد برداشت و صادرات از معادن به صورت خام توجیه بیشتری دارد .
وی بااشاره به اینکه برخی از ساختارها در حوزه صنعت و معدن استان به صورت سنتی وقدیمی فعال هستند افزود : می توان با تصفیه آب های غیر قابل استفاده در بخش خانگی و کشاورزی در حوزه معادن به نحو مطلوبی بهره برداری کرد.
راهکارهای جلوگیری از خام فروشی در معادن
عضو هیئت مدیره خانه صنعت ومعدن خراسان رضوی هم با اشاره به اینکه واحدهای فرآوری به اندازه نیاز تولید در بخش معدنی استان وجود ندارد گفت : قیمت خرید تولیدات معدنی در کشور پایین است و معدن کار مجبور است برای درآمد زایی به فروش خارجی و صادرات رو آورد .
حسین زاده می گوید :دولت به جای ممنوع کردن معدنکاران از فروش خام به شرکت های خارجی، زمینه فروش آن را در داخل کشور به قیمت مناسب فراهم کند .
وی استفاده از فناوری های نوین در اکتشاف و فرآوری معادن را یکی دیگر از راه های جلوگیری از خام فروشی میداند که به این شکل محصولات فرآوری با ارزش افزوده بالاتر تولید می شود که از تعطیلی معادن و بیکاری جلوگیری خواهد کرد .
این فعال حوزه صنعتی و معدنی استان معتقد است تعیین عوارض سنگین مواد خام معدنی ، تقویت و ایجاد نهادهایی چون تاسیس صندوق بیمه سرمایه گذاری ولزوم تکمیل زنجیره تولید صنایع معدنی از اکتشاف تا فرآوری از جمله عواملیست که می تواند از خام فروشی جلوگیری کند.
توسعه ومشارکت بخش غیر دولتی
عضو اتاق بازرگانی صنایع ، معادن و کشاورزی خراسان رضوی هم توسعه و مشارکت بخش غیردولتی را تنها راه حل در زمینه جلوگیری از خام فروشی معادن می داند و می گوید :بخش خصوصی با فناوری و تکنولوژی به روز خواهان مشارکت وسرمایه کذاری در خطوط فرآوری و تولید ارزش افزوده است .
سید حسین احمدی سلیمانی افزود : اعتماد سازی و فراهم کردن شرایط مناسب برای سرمایه گذاری بخش خصوصی بویژه سرمایه گذاری خارجی از اکتشاف تامحصول نهایی و رفع موانع اداری می تواند در این زمنیه گره گشا باشد .
اقدامات مثبت به سمت اشتغال پایدار دربخش معادن
در هر معدن خراسان رضوی از 3 تا 200 نفر مشغول به کارند که با ایجاد واحدهای تبدیلی می توان این اشتغالزایی را به سه برابر افزایش داد .
رئیس سازمان صنعت ، معدن وتجارت استان با ارائه آماری از معادن استان با اشاره به فعالیت 987 معدن فعال با ذخیره قطعی سه میلیارد تن و استخراج سالانه 27 تن گفت : هم اکنون حدود ده هزار نفر در بخش معادن استان اشتغال دارند.
محمدرضا مس فروش درباره اقدامات صنعت و معدن برای جلوگیری از خام فروشی معادن افزود : با پرداخت تسهیلات به فعالان معدنی و حمایت از آنان ، تهیه شناسنامه معادن و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در تلاش هستیم موضع خام فروشی را به حداقل کاهش دهیم .
وی خاطر نشان کرد : در سالهای اخیر بنا برتوصیه رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر ایجاد ارزش افزوده در داخل کشور گامهای بلندی برداشته شده که در سال رونق تولید با استفاده ازظرفیت معادن می توان به این مهم تحقق بخشید.
معدن از جمله مزیتهای خدادادی است که در صورت بهره وری صحیح اقتصاد منطقه و کشور را شکوفامی کند، دانش آموزان زیادی را به امید فردایی روشن راهی مدرسه می کند، آرزوی جوانان جویای کار را تحقق می بخشد و از همه اینها مهمتر رونق و آرامش پایدار به جامعه هدیه خواهد کرد.
شیرین امروزی