می گویند رنگ رخساره خبر می دهد از سر درون. اما نه همیشه. خیلی وقتها نباید از ظاهر حال درون را پرسید. مثل حال مقبره الشعرای تبریز که سالهاست در بندی به نام توسعه گرفتار آمده ...
بانوی اصفهانی را می بینم که برای بار دوم وارد مقبره می شود . سوال می کنم چطور شد برگشتید؟ می گوید من خیلی به شعر و تاریخ ادبیات علاقه دارم . می خواهم بروم داخل چون دوستم انگار بخش دیگری هم در سالن پشتی پیدا کرده که دیدنی است . او هم از وضعیت بنا گله دارد . اینکه خیلی دوست داشته در محوطه قدم بزند و یادمان را کامل ببیند اما حالا مجبور است به سالن بسنده کند و برود تا شاید سالی ، سالهایی دیگر به تبریز برگردد ... با خودم می گویم یعنی چه سالی را قول بدهیم که بیایید و بنای کامل را ببینید ...!
آرامگاهی هزار ساله
مقبره الشعرا قدمتی بیش از 1 هزار سال دارد . صدر محمدی پژوهشگر و مدیر موزه فرهنگ ادب آذربایجان (مقبره الشعرا ) می گوید : اینجا قبرستان سرخاب بوده که یکی از محلات قدیمی تبریز است . اواخر قرن ششم زمانی که متوجه می شوند تعداد عارفان و شاعرانی که دفن شده اند رو به فزونی است ، تصمیم می گیرند نامش را تغییر دهند و از ابتدای قرن هفتم ، نام حضیره الشعرا (مکان اقامت شاعران) و بعدها مقبره الشعرا به آن می دهند.
آنچه از کتب تاریخی و اسناد قدیمی در دست داریم نشان می دهد که دست کم 410 شاعر و عارف نامی ایران بنا به وصیت خود در این مکان آرام گرفته اند . از خاقانی شروانی، اسدی توسی ، قطران تبریزی ، شاهپور نیشابوری تا ثقه الاسلام و شهریار ملک سخن ...
با مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی در همین مکان مصاحبه می کنیم . اگر چه مقبره الشعرا از ابتدای انقلاب اسلامی در حوزه این اداره بوده اما از سال 93 به طور کامل به شهرداری تبریز واگذار شده است.
به گفته محمدپور ، تخصیص اعتبار تا سال 1381 طول می کشد و زمانی که مشاور طرح پیشنهاد توسعه 32 هزار متر مربعی شامل چندین مکان دیگر (موزه ، آمفی تئاتر ، نگارخانه) در محدوده مقبره الشعرا داده ،اعتبار 20 میلیارد تومانی تعلق گرفته است . این اعتبار هم با کش و قوس فراوان به پیمانکار داده شده و تاخیر در پرداختها سرانجام به کنار کشیدن شرکت مجری طرح در سال 1390 منجر شده است.
به آرشیو گزارشهای طرح توسعه مقبره الشعرا مراجعه می کنم . انبوهی از مصاحبه ها در بازه های زمانی مختلف از زبان مسئولان وقت پیش چشمم می گذارند. یکی از آغاز خاکبرداری می گوید .دیگری از طرح جدید توسعه . کسی خبر از بهره برداری قریب الوقوع داده و مدیری هم از بی توجهی ها گلایه کرده . در تمام گزارشها انچه مشترک است محوطه نا به سامان و حفاری شده مقبره الشعرا است که حالا چند سالی است باعث شده چهره اصلی آن را از یاد ببریم.
مسیری ناهموار از ارشاد تا شهرداری
در سال 1393 پس از یک دوره واگذاری محدوه به بنیاد مسکن به منظور اجرای عملیات خاکبرداری ، مسئولان وقت استان تصمیم می گیرند پروژه را تمام و کمال به شهرداری تبریز واگذار کنند. شهردار وقت نیز قول می دهد تا دو سال دیگر مقبره الشعرا را صحیح و سالم تحویل مردم تبریز و گردشگران دهد.اما گویا ویروس کمبود اعتبار به شهرداری هم سرایت می کند و پروژه نیمه کاره رها شده و شهردار هم عوض می شود.
حالا دیگر سالهاست صدای شهروندان ، گردشگران و البته مدیران استانی و گاهی کشوری در آمده که به داد این مقبره برسید . اما برای اینکه قدمی برداشته شود ، همتی دیده نمی شود.
در جلسه شهریور ماه شورای برنامه ریزی استان نشسته ام و دوباره بحث اعتبارات مقبره الشعرا داغ است . متوجه می شوم برای ساماندهی این اثر 30 میلیارد تومان پیشنهاد و در ستاد استانی رویداد تبریز ۲۰۱۸ تصویب شده اما نمایندگان مجلس شورای اسلامی گویا نخواسته اند شاید هم نتوانسته اند حتی از اعتبارات تبریز 2018 ریالی به این طرح که آبروی فرهنگ و ادب آذربایجان و ایران است جذب کنند ...
حالا قرار است پروژه به صورت هیات امنایی و با ریاست استاندار آذربایجان شرقی اجرا شود . معاون عمرانی استانداری، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، شهرداری، رییس شورای اسلامی شهر، میراث فرهنگی، اوقاف و امور خیریه و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی و فرمانداری شهرستان تبریز اعضای هیات امنا را تشکیل می دهند. اما طرح همان است که شهرداری تبریز در سال 93 ارائه کرده است.
در تماسی که با شهرداری دارم متوجه میشوم مثلثی برای اجرای عملیات تشکیل داده اند. شهرداری منطقه 1 اعتبار سالانه را تامین می کند و شهرداری منطقه 10 مجری طرح است اما شرکت عمران شهرداری کارها را انجام می دهد .
راستش را بخواهید همین یک بام و چند هواست که حال مقبره الشعرا را خراب کرده ...
ابتدا با شهردار منطقه 1 صحبت می کنم . پاک نهاد می گوید : در بودجه سال 98 ما مکلف به تزریق 5 میلیارد تومان اعتبار به پروژه هستیم . این مبلغ به فراخور پیشرفت فیزیکی و در چند فاز تخصیص داده می شود.
شهرداری منطقه 10 هم که بازوی اجرایی دارد یعنی سازمان عمران. شریفی ، مدیرعامل سازمان عمران شهرداری تبریز می گوید : ما تاکنون 7 میلیارد و 600 میلیون تومان برای این پروژه هزینه کرده ایم . حالا هم تنها اسکلت بندی و صفحه‌هایی که برای اتمام بر عهده سازمان عمران است 15 میلیارد تومان بودجه نیاز دارد .
محاسبه سختی نیست اینکه اگر هر سال 5 میلیارد تومان اعتبار بدهند ، اسکلت بندی 3 سال زمان می برد.
یعنی باز هم معضل کمبود اعتبار . حالا اگر برآورد اعتبار لازم برای اتمام طرح آن هم بر اساس قیمتهای سال 97 یعنی 63 میلیارد تومان را کنار بودجه موجود بگذاریم ، تکلیف کاملا معلوم است!
بی حرمتی شهرسازی به بنای تاریخی
مقبره الشعرا یکی از المان های فرهنگی تبریز است . یعنی یکی از اماکنی است که همیشه در پوسترهای گردشگری دیده می شود، در کتابها نوشته شده و در تاریخ آورده می شود. به همین دلیل یکی از مقاصد اصلی گردشگران داخلی و خارجی است . سالانه بیش از یک میلیون میهمان از این مکان بازدید می کنند.مرد جوانی که در کنار مدفن استاد شهریار
ایستاده و اشعارش را می خواند ، می گوید : چنین مکانهایی باید طوری نگه داری شوند که برای نسلهای بعدی ماندگار باشند.
و من خیره به سقفی هستم که از بی طاقتی ورم کرده و دیوارهایی که حالا رد رطوبتشان هم قد من شده است .
گویا مسئولان آنقدر دنبال اعتبار توسعه هستند که مرمت و نگهداری فراموششان شده است!
از مقبره الشعرا بیرون می آییم تا به اداره بازگردیم . اما درست روبرویمان در ضلع شرقی بنا ، 2 برج قد علم کرده اند که نمی توانم بی تفاوت رد شوم . با میراث فرهنگی تماس می گیرم . می پرسم مگر مقبره الشعرا در سال 87 ثبت ملی نشده ؟ چگونه در حریم این اثر چنین ساخت و سازی میشود؟
اگر چه هستند استانهایی که مجوز تخریب چنین ساختمایی را می گیرند اما این درد را کناری می گذاریم و از معاون فنی و عمرانی شهرداری تبریز آخرین وضعیت ساخت و ساز در مقبره الشعرا را پیگیری می کنیم. اینکه اگر گفته می شود 3 پیمانکار در محوطه مشغول فعالیت هستند پس چرا ما چند باری که چند ساعت هم حضور داشته ایم ، حرکتی یا صدایی از کارگران نشنیده ایم !!!
اسحقی می پرسد : چه ساعتهایی آنجا بودید؟ می گویم صبح تا ظهر . ادامه می دهد : پیمانکاران فعال هستند . به خصوص در ضلع شمالی و شرقی . اما چون قطعات فلزی پیش ساخته نصب می کنند و یا در زیرزمین مشغولند ، شما ندیده اید. بالاخره شهرداری تاکنون بیش از 30 میلیارد تومان هزینه کرده نمی شود که کاری نکرده باشد.
اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار است مرمت بنا را البته اگر اعتبار 9 میلیارد و 800 میلیون تومانی داده شود ، انجام دهد و شهرداری هم با بودجه ای که امسال 5 میلیارد تومان است با حوصله کارهایش را پیش می برد!
کمر بنای یادمان از فشار بی اعتنایی و بی اعتباری در حال خم شدن است و فکرم همچنان درگیر وعده هایی است که برایش محقق نمی شود .
سرنوشت مقبره االشعرا چه خواهد شد ، نمی دانم ...
گزارش از : مهین انتظار