پدیده زمین نشست درمازندران در حال گسترش است.
دلایل وقوع این پدیده
یکی اززمین شناسان استان باتایید این پدیده در استانهای شمالی ، معتقد است : شاهد این ادعای زمین‌شناسان و دانشمندان در خصوص وجود زمین نشست در شمال کشور، وقوع سیل، آب‌گرفتگی و خارج نشدن آب از آق‌قلا و گمیشان به دریا است. سیدرمضان موسوی افزود: فرونشست یا سابسیدانس یک پدیده ویژه زمین‌شناسی است که به عنوان مخاطره یا بلای طبیعی محسوب می‌شود. این پدیده در نتیجه دخالت عوامل مختلف طبیعی یا انسانی به صورت فرونشست یا افت ارتفاعی بخشی از زمین در مقایسه با اطراف به وجود می آید. وی مهمترین عوامل موثر در بروز پدیده فرونشست را برداشت بی رویه آب‌ها از سفره‌های آب زیرزمینی در مناطق کشاورزی و یا برداشت وسیع مواد نفتی و فسیلی از لایه‌های نفت و گاز و مواد معدنی زیرزمینی دانست و گفت: موضوع مهم درباره این پدیده زمین‌شناسی این است که مناطق دچار فرونشست، قابلیت برگشت و اصلاح را ندارد که این خسارت بزرگی برای مردم است.
کریمی از زمین شناسان دانشگاه مازندران هم با بیان اینکه فرونشست در برخی مناطق استان نیز دیده شده است گفت: این پدیده بطور معمول در مناطقی رخ می دهد که لایه های زیرین خاک به علت برداشتهای بی رویه منابع زیرزمینی، خالی می شود اما در مازندران با وجود بالاتر بودن و بیشتر بودن منابع ابهای زیرزمینی و همچنین نزدیکتر بودن به دریا نباید شاهد این پدیده باشیم در حالی که هم اکنون در مناطقی از بابلسر، نکا، گلوگاه، محمودآباد میاندرود نشست زمین مشاهده شده است.
عوارض مخرب این پدیده
این پژوهشگر درباره عوارض نشست زمین هم افزود: تغییر ناهمسان در ارتفاع و شیب رودخانه ها و آبراهه ها و سازه های انتقال آب، اختلال در بهره برداری از منابع آب زیرزمینی و ماسه دهی چاه ها، پیشروی امواج در مناطق پست ساحلی، کاهش برگشت ناپذیر مخزن آب زیرزمینی در نتیجه از بین رفتن یا کاهش تخلخل مفید خاک و کاهش نفوذپذیری سطحی و گسترش پهنه های بیابانی همراه با توسعه دشتهای سیلابی از مهمترین مشکلات پس از نشست زمین است. وی همچنین معتقد است : در ایران به دلیل شرایط زمین‌شناسی، گسل‌خوردگی و حساسیت بالای سفره های زیرزمینی و ضعف در مدیریت تخصصی و علمی بهره برداری‌های سرزمینی، فرونشست‌های مختلفی در کرمان، یزد، فارس، خوزستان، هرمزگان ، سیستان و بلوچستان و اصفهان رخ داده است اما در استانهای شمالی بعید به نظر می رسید که چنین پدیده ای رخ دهد که متاسفانه رخ داد .به همین دلیل مدیریت علمی منابع زیرزمینی اهمیت ویژه ای دارد.
مناطق فرونشسته
رحمتی کارشناس زمین شناسی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری هم گفت: در مقیاس وسیع، ناحیه ای در بخش جنوبی دریای خزر در دو گوشه جنوب شرقی یعنی منطقه خلیج میانکاله و مناطق بندر ترکمن و بندر گز و حتی بهشهر و در گوشه جنوب غربی خزر یعنی منطقه انزلی، فرونشست وسیع و بسیار آرام داریم. این پژوهشگر با اعلام اینکه امروزه با فناوری نوین سنجش از دور و تکنولوژی ماهواره‌ای، پایش و نمایش دقیق این پدیده به زیبایی ممکن شده است، افزود: شاهد این ادعای زمین‌شناسان درباره وجود زمین نشست در شمال کشور وقوع سیل، آب‌گرفتگی و خارج نشدن سیلاب به داخل دریا از آق‌قلا و گمیشان در استان گلستان و میاندرود و سیمرغ در مازندران است.
وی گفت: برای آمایش سرزمین و مدیریت بهینه سرزمینی توجه مدیران به پدیده فرونشست در استانهای شمالی مهم است تا خساراتی که در نشست زمین در سایر استانها به بار آورده است در مازندران تکرار نشود.
راهکارهای جلوگیری از این پدیده
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران هم با اشاره به اهمیت کنترل برداشتها از منابع آبهای زیرزمینی مازندران از فعالیت کارگروه تخصصی مدیریت و صدور مجوزهای برداشت از این منابع خبر داد و گفت: کنترل برداشتها باید همکاری مردم و مسئولان محلی باشد تا اثر برنامه های اجرا شده نیز بیشتر شود. یخشکی افزود: بر اساس مصوبات کارگروه، در قالب طرح آمایش، نیاز آبی هر منطقه مشخص شده است و با توجه به همین بررسی ها، مجوز برداشت صادر و برداشت بیشتر، با برخوردهای قانونی مواجه می شود.
با توجه به گفته های کارشناسان و هشدارهایی که درباره آینده برداشت از منابع آبهای زیرزمینی داده می شود، به نظر می رسد اجرای طرحهای مدیریت یکپارچه منابع، جایگزین کردن منابع تجدیدپذیرآب مانند آب بندان ها به جای چاهها و آبهای زیرزمینی، اجرای صحیح طرحهای آبخوان داری و آبخیزداری و کشاورزی علمی در مازندران ضروری است. طرحهایی که در گذشته نیز موانع اجرای آنها را بررسی کرده بودیم.