رونق تولید در شالیزارهایی که به خواب زمستانی نمی روند.

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز گیلان ؛ قصه گرفتن زردی "ته مانده" این ساقه های برنج و سبز شدن دوباره این شالیزار ها 27 سال پیش، با هزار هکتار شروع شد.

اولش روی بقایای محصول برداشت شده ، حساب باز کردند و از ساقه های پلاسیده ، خوشه های سبز رویاندند تا برکت ِ دوباره ، درو کنند.

نم نمک با زیر و رو کردن زمین شالیزار ، بذرهای دیگر پاشیدند و از زمینی که شالی به نامش سند خورده ، در نیمه دوم سال محصولات دیگر تولید کردند و اینگونه پای کشت دوم را به شالیزارهای گیلان باز کردند ؛ کِشتی که کارشناسان می گویند : افزایش درآمد خانوارهای روستایی ، پایداری تولید محصول استراتژیک برنج با پرورش راتون ، رونق تولید محصولات دیگر کشاورزی، بهبود شرایط فیزیکی و شیمیایی خاک ، کاهش مصرف کودهای شیمیایی و همچنین تامین بخشی از نیازهای نهاده های پرورش دام را در استان در پی دارد.

مشهدی تقی ، پیرمرد 64 ساله که همه او رامشتی می شناسند ، با اینکه ، همین دو هفته پیش، شالی ها را برداشت کرده ، امروز سفت به دسته های تیلر چسبیده و دارد راهی شالیزار می شود تا آن را شخم بزند و باقلا بکارد.

او می گوید : با کشت باقلا در شالیزارم، پاییز پارسال 5 میلیون تومان درآمد کسب کردم.

مشتی ، کلاه حصیری اش را با انگشتانش بالاتر می گیرد و با دست به شالیزارهای دیگر اشاره می کند که محصور شده است و ساقه هایی باقی مانده از برداشت برنج را نشان می دهد که دوباره دارد سبز می شود و آنطرف تر باقلاها در شالیزار همسایه جوانه زده اند و ترب ها هم برگ های تر و تازه شان را به رخ می کشند.

آنطور که این شالیکار می گوید : حالا چند سالی است بعد از برداشت برنج، دیگر از همهمه و شلوغی در قهوه خانه روستا خبری نیست و شالیزارها شده پاتوق همان هایی شده که تا دیروز بعد از برداشت برنج، قهوه خانه نشین می شدند ؛ اینجا شالیکاران، حالا دیگر به جای گپ و گفت های قهوه خانه ای، تلاش و همت مضاعف را زمزمه می کنند و برای تولید محصول بیشتر و بهره برداری بهتر از زمین های آبا و اجدادی شان ، کمر همت را محکم بسته اند.

ملیحه خانم هم که 13 سال پیش همسرش را در یک حادثه رانندگی از دست داده ، زمین باغی ندارد و روی 6 هزار مترمربع شالیزارش حساب باز کرده است.

او در نیمی از شالیزارش پس از برداشت، راتون پوروش می دهد ، محصولی که بعد از برداشت برنج از ساقه های خشکیده می روید و دوباره خوشه های برنج را به شالیکاران هدیه می دهد.

ملیحه خانم در نیمی دیگر شالیزارش باقلا ، ترب ، سیر و هویج می کارد و می گوید : نیمه دوم سال ، هزینه های زندگی را از همین راه در می آورم و با فروش محصولات کشت دوم هزینه تحصیل فرزندانم را تامین می کنم. 

قصه سبز شدن دوباره شالیزارها پس از برداشت فقط به یک روستا خلاصه نمی شود ، اینجا در گیلان، شالیکاران کاری کرده اند ، کارستان و دست از سر زمین های شان بر نمی دارند تا بذرهای امید از دل "خاک ِ خاستگاه شالی" خروار خروار برکت با خود بیاورد. 

آنطور که معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمانی جهاد کشاورزی گیلان می گوید : شالیکاران پر تلاش گیلانی ، در این سال ها دین خود را خوب به سبد تولید کشور ادا کرده اند و سر طناب کشت و کار را رها نمی کنند تا هم با پرورش راتون، دوباره برنج تولید کنند و هم محصولات باغی پا بند شالیزارهای نیمه دوم سال شود و در نهایت ، شالیزارهای این استان سرسبز در ماراتن نفسگیر رونق تولید ، سر بلند بیرون بیاید.

البته از صحبت های مسعود الماسی بر می آید که همین حالا هم این زمین ها سربلندند. 

وی می گوید : گیلان با تولید730 هزار تن برنج سفید که البته امسال با وجود شرایط مناسب آب و هوایی به 750 هزار تن افزایش یافته ؛ در جایگاه دوم تولید این محصول استراتژیک ، بعد از مازندران قرار گرفته است. 

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان افزود: شالیکاران پس از برداشت این مقدار برنج ، هر سال با پرورش راتون و کشت محصولاتی چون سبزیجات برگی وغده ای، مثل شبدر، گندم، جو، حبوبات و کلزا، شالیزارها را در نیمه دوم سال هم ، سبز نگه می دارند که البته در سال های اخیر با کشت گیاهان علوفه ای تریتیکاله ، خُلر و ماشَک، بخشی از نیاز نهاده های پرورش واحد های پرورش دام راهم تامین می کنند. 

مسعود الماسی با بیان اینکه شالیکاران در سال های اخیر استقبال خوبی از کشت محصولات دوم در گیلان داشته اند و سطح زیر کشت را بیش از 2 برابر افزایش داده اند گفت : سطح تولید محصولات کشت دوم در شالیزارهای گیلان از 51 هزار هکتار در سال92، به 113هزار هکتار در سال 97 افزایش یافته است.

وی با اشاره به اینکه بیشترین سطح تولید محصولات کشت دوم شالیزارها معادل 75هزار هکتار مربوط به راتون است افزود : پارسال شالیکاران گیلانی پس از برداشت برنج در شالیزارهای شان 315 هزار تن انواع محصولات کشت دوم به ارزش 890 میلیارد تومان تولید کردند که 48 هزار تن آن راتون بود ؛ همان برنجی که از جوانه زدن ساقه های برداشت شده به دست می آید و خوش طعم تر و خوش عطر تر از برنج تولید اول است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه حدود یک ماه است که شالیکاران کشت دوم را در شالیزارها آغاز کرده اند افزود : پیش بینی می شود با توجه به مساعد بودن هوا و بارندگی های چند روز اخیر، شالیکاران 7 هزار هکتار بیشتر از پارسال شالیزارهای شان را به زیر کشت محصولات و پرورش راتون ببرند و 35 هزار تن دیگر به سبد تولید محصولات کشت دوم کشاورزی در گیلان اضافه کنند. 

آنطور که مسعود الماسی پیش بینی می کند امسال تا رسیدن فصل کشت و کار برنج ، شالیکاران در120هزار هکتار از شالیزارهای شان 350 هزار تن محصولات کشت دوم تولید خواهند کرد.

کارشناس پیگیر کشت دوم جهاد کشاورزی گیلان می گوید : درنیمه ی دوم سال ، بسیاری از کشاورزان گیلانی تقریبا بیکارند که با کشت دوم شالیزارها از بیکاری در می آیند و در آمد خوبی هم دست شان را می گیرد ؛ در آمدی که می تواند هزینه های آماده کردن شالیزارها و کشت و کار برنج را در بهار و تابستان تامین کند. 

علیرضا ابریشمی افزود : شالیکاران گیلانی افزون بر درآمدی که از کشت برنج در هر هکتار به دست می آورند، در کشت دوم براساس نوع و ارزش محصول کشت شده ، حدود 8 تا 20 میلیون تومان درآمد عایدشان می شود.

وی می گوید : از طرفی شالیکاران با افزایش تولید محصولات زراعی در کشت دوم ، نه تنها بخشی از مایحتاج زندگی خود را تامین می کنند و درآمد خانوار را افزایش می دهند، بلکه باعث خودکفایی در تولید این دست از محصولات نیز می شوند.

این کارشناس جهاد کشاورزی افزود : از آنجا که در نیمه دوم سال ، بارندگی ها در گیلان افزایش می یابد و غالبا شالیزارها دچار آبگرفتگی می شوند با کشت دوم، که لازمه آن، ایجاد زهکش است ، آب ها به بیرون شالیزار هدایت و ضمن جلوگیری از فرسایش خاک ، از جاری شدن سیل هم جلوگیری می شود.

علیرضا ابریشمی با بیان اینکه در فرآیند آماده سازی زمین و داشت محصولات کشت دوم بخش زیادی از علف های هرز و آفات در شالیزارها از بین می رود گفت : زیرخاک کردن بقایای محصولات زراعی مثل شبدر و حبوبات در شالیزارها باعث افزایش مواد عالی، بهبود کیفیت فیزیکی و شیمیایی خاک و درنتیجه حاصلخیزی آن خواهد شد و با این کار مصرف انواع کود در فصل کشت و کار برنج تا حدودی کاهش می یابد.

وی افزود : برخی از محصولات کشت دوم مثل باقلا و شبدر ، ازت هوا را توسط باکتری های ریز، جذب و باعث افزایش آن در خاک می شوند که این کار مصرف کود اوره را کاهش می دهد.

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی گیلان می گوید : از 238 هزار هکتار شالیزار گیلان، حدود 190هزار هکتار ،معادل80 درصد شالیزارها ، قابلیت پرورش راتون و کشت دوم محصولات کشاورزی را در نیمه دوم سال دارد که اگر در همه این زمین ها کشت دوم انجام شود بیش از 600 هزار تن محصول به ارزش حدود هزار و780میلیارد تومان  تولید خواهد شد ؛ امری که اگر محقق شود علاوه بر افزایش تولیدات کشاورزی و رونق اقتصاد این بخش، از بیکاری فصلی حدود 300 هزار شالیکار هم در نیمه دوم سال جلوگیری کرده و درآمد خانوارهای روستایی را افزایش می دهد.

آنطور که ابراهیم اکبرزاده توضیح می دهد ؛ مساعد نبودن شرایط جوی، نبود سامانه های زهکشی مناسب در شالیزارها، فراوانی احشام سرگردان و نبود گونه گیاهی مناسب و سازگار با شرایط آب و هوایی نیمه دوم سال در گیلان، از مهم ترین دلایل بی استفاده ماندن برخی از شالیزارها است.

 وی با بیان اینکه تولید محصول در قالب کشت دوم در گیلان کاملا وابسته به شرایط اقلیمی است گفت : از آنجا که پرورش راتون وابسته به باران است و از طرفی از نیمه دوم مرداد تا مهر ماه، آبی از سد رها نمی شود ، خشکسالی های گاه و بیگاه و سیراب نشدن شالیزارها باعث کاهش میزان تولید این محصول که بخش عمده ای از محصولات کشت دوم را تشکیل می دهد می شود.

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی گیلان افزود : البته بارندگی های متناوب در پاییز و آبگیربودن شالیزارهای استان هم باعث شده هر سال بخشی از محصولات کشت دوم به زیر آب برود.

ابراهیم اکبرزاده با بیان اینکه ایجاد زهکش در این وسعت از شالیزارها ، هم زمان بر و هم مستلزم تامین اعتبارات کلان است می گوید : البته حتی اگر در همه شالیزارهایی که مستعد کشت دومند، زهکش ایجاد شود به علت وجود احشام سرگردان امکان کشت دوم وجود ندارد.

 این در حالی است که شالیکاران می گویند : شالیزارها ، چراگاه طبیعی دامهای شان است و رها نکردن دام ها در شالیزار ،مستلزم تامین و خرید علوفه است و برای شان هزینه بر است.

اگر چه مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی گیلان از پرداخت تسهیلات 5 تا 10میلیون تومانی سرمایه در گردش برای توسعه کشت دوم و محصورکردن شالیزارها خبر می دهد اما  شالیکاران می گویند : پرداخت سود 15تا 18درصدی این تسهیلات برای شان سنگین است از طرفی بروکراسی اداری و سختگیری های بانکی باعث شده عطای این تسهیلات را به لقایش ببخشند.

ابراهیم اکبرزاده البته به این موضوع هم اذعان دارد که مهم ترین و شاید کم هزینه ترین راهکار توسعه کشت دوم در گیلان ، معرفی ارقام جدید گیاهی مناسب و سازگار با شرایط آب وهوایی است .

رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان با بیان اینکه از 5 سال پیش مطالعه بر روی رقم های پاچ باقلا، سیر، ترب، تربچه و کلم را برای رونق تولیدات کشت دوم آغاز کرده ایم گفت : از بین ژنوتیپ مختلف پاچ باقلا 3 لاین را که ازعملکرد تولید بالایی برخوردارند ، شناسایی و بصورت آزمایشی در ماسال، آستانه اشرفیه و لشت نشا کشت کرده ایم .

 دکتر معرفت مصطفوی راد می گوید : از بین 3 لاین امید بخش ، یک لاین برتر امسال در قالب طرح تحقیقی - ترویجی در شرایط زارعان کشت و انتخاب خواهد شد و از سال آینده، بذر رقم جدید پاچ باقلا به شالیکاران معرفی می شود ؛ رقمی که گونه های یکنواخت تر از هر بوته آن به دست می آید و حدود 500 کیلوگرم در هر هکتار ، نسبت به رقم فعلی افزایش عملکرد به دنبال خواهد داشت. 

وی با بیان اینکه بنا داریم با تحقیقات بیشتر بر روی گونه های ترب، تربچه، کلم و کلم پیچ، گونه های مرغوب این محصولات را هم معرفی کنیم گفت : کلم بروکلی و کلم پیچ 2 سال است که از مزارع الگویی آستانه اشرفیه و رشت ، سربلند بیرون آمده اند و نتایج تحقیقات بر روی این 2 محصول و تقویم زراعی متناسب با اقلیم آنها،  سال آینده به سازمان تحقیقات آموزش وترویج کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی ارائه خواهد شد تا مقدمات تولید انبوه آن فراهم شود.

رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان می گوید : با معرفی این گونه های گیاهی جدید ، امیدواریم توسعه کشت دوم محصولات در شالیزارها ، دور بیشتری بگیرد و مقدار تولید هم به طور قابل توجهی افزایش یابد .

برنامه ای که اگر محقق شود ، رونق تولید را در شالیزارهای گیلان در نیمه دوم سال محقق خواهد کرد و دست شالیکاران را در تامین هزینه های زندگی و تولید برنج خواهد گرفت .

باید دید تا چند سال آینده ، خواب زمستانی چه وسعتی از شالیزارهای گیلان ، با سر و صدای کشت و کار محصولات کشت دوم از سرشان می پرد.