کاهش سه برابری محصول شفابخش کام زنبورداران استان اصفهان را تلخ کرده است.
وقتی سر سفره صبحانه دورهم جمع می‌شدیم مادر بزرگ می‌گفت:" بخورید عزیزانم اکسیری براتون آوردم که با خوردنش مریض و پیر نمی‌شوید."
یادش بخیر با چه اشتهایی لقمه‌های عسل را می‌بلعیدیم. از آن روزها سال‌ها می‌گذرد؛ عسل همچنان زینت‌بخش سفره‌های ماست؛اما این صنعت سود آور این روزها با مشکلاتی مانند طغیان بیماری‌ها به علت خشکسالی های متوالی چندسال گذشته، كمبود گل وگیاه، پدیده گرد و غبار، بی رغبتی زنبورعسل برای تولید ،هزینه گزاف دارو ،حمل و نقل و چوب كمیابی داروها و نبود بازاریابی منسجم به بازار دست و پنجه نرم می کند.
اشتغال در اشن با گوهرناب طلایی رنگ اینجا اِشَن است بزرگترین روستاهای منطقه ی مهردشت درآخرین نقطه مرزی شهرستان نجف آباد،مجاور خوانسار و در 110 کیلومتری اصفهان. شهد و عسل موجب شده تا بيكاري ميان جمعيت اين روستای هزارو 400 خانواری به صفر برسد.
در اینجا تا چشم کار می کند فقط کندو است و کندو. پیشه بیشتر مردم این روستا در گذشته کشاورزی و گرفتن شیره انگور بوده اما پس از خشکسالی به زنبور داری روی آوردند.
به گفته مسئولان سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان 40 درصد عسل استان دراین روستا تولید و همه امور مربوط به زنبور داری از طریق شرکت تعاونی آن انجام می شود.
از زنبورداران، سراغ سیف اله فاتحی از مدیران موفق تعاونی زنبورداران را گرفتم؛درحال سرکشی به کلنی ها بود،برای گفت و گو مرا به صبحانه با عسل تازه دعوت کرد.
آقای فاتحی از اینجا شروع می کند که حنای بیکاری در روستای اشن رنگی نداردو همه زنان و مردانش در فكر كار و تلاش و تولیدطلای طبیعی تا جایی که بیش از دو هزار کارگر از روستاهای اطراف نیز در زنبورستانهای اشن مشغول به کار هستند.
مدیر تعاونی زنبورداران روستای اشن به عضویت 960 نفراز اهالی اشاره می کند و ادامه می دهد:" علاوه بر این حدود 100 نفر از زنبورداران اشنی عضو تعاونی مناطق دیگر استان هستند. درواقع بیش از 90 درصدساکنان زنبوردارند و بقیه هم به نوعی از این صنعت ارتزاق می کنند.مردان با تولید کندو و زنان با تصفیه ی عسل، قاب تراشی و تهیه ی آذوقه. "
این زنبوردار اضافه می کند:" هزار زنبور دار با 288 هزار کلنی ، بیكاری را در اینجا به زانو در آوردند، سالانه دوهزارو 800 تن عسل تولید می کنند، حتی در شرایط مساعد، گاهی تولید عسل هر کندو به 30 کیلوگرم نیز می رسد. اما حمایت نمی شوند."
سیف اله فاتحی اشاره ای به کیفیت عسل در دستش می کندو می گوید:"عسل اشن کیفیت خوبی داردو معمولا در فصل سرما زنبورداران، زنبورهای خود را به مناطق گرمسیر جنوبی کشور(چهار استان فارس،هرمزگان،خوزستان و بوشهر) منتقل می کنند."
همراه با وی به سراغ دیگر زنبورداران رفتم.
"زنبورداراینجا با مار،عقرب و رتیل دست و پنجه نرم می کندو پیر می شود."این اولین گفت و گو با حسینی زنبورداری بود که با حضور من و ترسی که خانم ها از حشرات دارند می خواست سختی این شغل را برایم ملموس تر کند.
این زنبوردار از بی‌توجهی مسئولان گلایه می کند و می گوید: "دولت برای ایجاد اشتغال و راه‌اندازی یک واحد تولیدی باید بودجه بالایی را اختصاص دهد که ممکن است با شکست نیز روبه‌رو شود اما به نقش زنبورعسل که باعث درآمدزایی و ایجاد شغل شده و در زمینه افزایش تولید محصولات کشاورزی هم موثر است هیچ اهمیتی نمی‌دهد."
به سراغ زنبورداری که در حال جابجایی کندوهای عسل ازداخل کامیون به مراتع بودرفتم تا با او گفتگو کنم.
صالحی می گوید:"پارسال 200 کلنی از بوشهر آوردم با 800 هزارتومان الان باید برای همین تعداد دو برابر پول پرداخت کنم."
وی اضافه می کند:"گرانی تنها مشکل پیش رو نیست،مجبورم برای تولید بیشتر کندوها را جا به جا کنم، این جابه‌جایی برای من یک استرس و برای خود زنبورها یک استرس جدا دارد، حمل‌ونقلی که پر از ریسک، نگرانی و اضطراب است."
هنگام خداحافظی از آقای فاتحی وی به این نکته اشاره می کند:" امسال حشره ایی ناشناخته که کمی بزرگتر از زنبور عسل است از شهد گلها استفاده و به آنها خسارت وارد می کندو پیش بینی می شودبا توجه به این مورد و بقیه مشکلات کاهش 5 تا 6 کیلوگرمی تولید عسل هر کندو را شاهد باشیم."
به روستا هم سرزدم ،خانم مرادی که 20سال بیشتر نداشت به همراه خانواده اش مشغول تصفیه ی عسل و قاب تراشی بودند از عشق به این کار و خوشحالی از زندگی در این روستای گفتند. عسل و قاب تراشی بودند از عشق به این کار و خوشحالی از زندگی در این روستای گفتند. مرد و زن نمی شناسد، وقتی پشتکار باشد،آن وقت است که می توان اقتصاد مقاومتی را به مرحله اجرا رساند خانم های مردان زنبوردارروستای اشن نیز نه تنها در زنبورداری کمک بلکه ،دوری طولانی مدت همسرانشان را در ییلاق و قشلاق زنبورها تحمّل می کنند.
حوالی ظهرراهی خوانسار شدم یکی دیگر از قطب های تولید عسل با کیفیت استان اصفهان که دو ساعت و نیم با اصفهان و 30دقیقه ای با اشن فاصله داشت.
به سراغ ضیایی زنبورداری که در حال درآوردن موم ها بود رسیدم.وی از گرانی دارو برای درمان بیماری زنبورداران گلایه دارد و می گوید:"قیمت دارو حدود 9 برابر شده اما با وجود پرداخت این هزینه گران ،دارو اثر ندارند."
ضیایی با اشاره به کاهش جمعیت زنبورها اضافه می کند:"این داروهای کمیاب را گران خریدم اما اثری ندارند نمی دانم شاید تقلبی است زنبورها دارند می میرند ."
جعفری زنبورداردیگر خوانساری به جمع ما اضافه شد و از گرانی چوب می نالیدو می گوید: قیمت هر کندو حدود دوبرابر نسبت به پارسال بیشتر شده است."
زنبورداری خطاب به وی می گوید:"من پارسال 35 هزارتومان برای خرید هر کندو می دادم الان از همان فروشنده که سراغ گرفتم گفت پنج برابر شده است."
ده متر آن طرف ،محمدی که می گفت، 250 کندو دارم. ادامه می دهد:" بسیاری از زنبورهایم از بین رفته‌اند و زنبورهای زیادی بیمارند و آنهایی که سالمند ، توانایی بیرون آمدن از کندو و جمع‌آوری شهد گلها را ندارند."
محمد صادق شانه ای، مدیرعامل زنبورداران خوانسار هم که طبق هماهنگی قبلی آنجا حضور داشت می گوید:" این شهرستان پس از نجف آباد قطب تولید عسل استان است که براثر بروز عواملی چون بیمه نشدن زنبوردار، افزایش هزینه انتقال و جابه جایی کندو و خشکسالی، میزان تولید سالانه آن از 900 به 300 هزارکیلو رسیده است."
همه نگران کندوهای خود و کاهش ناب ترین محصول خدادادی بودند.
حدود هفت درصد تولید طلای طبیعی،سهم استان اصفهان
درست است امسال در وضع ترسالی قرارداریم اما طاعون خشکسالی های متوالی چندسال گذشته دست بی‌رحمش به پر زنبورداری استان اصفهان هم گرفته است ، بیماری،کمبود گل، کاهش سطح زیر کشت باغ‌هاو هر آنچه برای تولید گل محیا بود.درکنار گرانی دارو ، چوب و حمل و نقل و... فعالان صنعت زنبورداری را آزار می دهد.
با کارشناس زنبور عسل سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان تماس می‌گیرم . محمدمهدی طباییان با بیان اینکه قدمت تولید عسل در استان اصفهان به بیش از 100 سال گذشته برمی گردد ،می گوید: بیش از چهار هزارزنبوردار با 800 هزارکلنی در استان اصفهان فعالند و این استان جایگاه سوم کشور زنبورداری واز نظر سرانه کلنی مدرن(180 کلنی) مقام اول را در کشور دارد.
وی اضافه می کند: کمتر از هزارنفر نیز در مشاغل جانبی این صنعت مانند کندوسازی، بسته‌بندی و فروش عسل، کارگاه‌های آج موم و ساخت لوازم زنبورداری مشغول هستند.
طبائیان ادامه می دهد:به طورمیانگین از هرکندو9 کیلو گرم عسل تولید می شد؛ ولی اکنون، این میزان به تولید سه کیلوگرم هم رسیده است ولی همین مقدار کم هم به علت کیفیت به کشورهای حوزه خلیج فارس و دیگر استانها صادر می‌شود
وی می گوید:"سالانه حدود 85 هزار تن عسل در کشور تولید می‌شود که هفت در صد آن متعلق به استان اصفهان است اما مشکلات پیش رو سبب شده تا میزان تولید عسل دراستان حدود هزار و 700 تن کاهش یابد."
برای پیگیری علت گرانی دارو در صنعت زنبورداری به سراغ شهرام موحدی، مدیرکل دامپزشکی استان اصفهان رفتم.
وی هرچند که مدعی است سقف افزایش داروهای ویژه زنبورعسل بیش از 10 درصد نبوده اما به داروهای تقلبی موجود در بازار اشاره و بر خرید داروهای مجاز از مراکز مورد تأیید دامپزشکی تأکیدمی کند.
تولید یک سوم غذای بشر با باروری زنبورعسل
به گفته دکتر عبداله جعفرپور متخصص جراحی عمومی از نظر فیزیکی، عسل طبیعی اثر ضد باکتریایی دارد و در درمان زخم‌ها و سوختگی‌ها استفاده می شود و پتانسیل خوبی برای درمان اختلال های جسمی و روحی دارد.
درجهان زنبورعسل بعد از گاو و خوک در رتبه سوم اهمیت اقتصادی قرار دارد. براساس گزارش اتحادیه ملی پرورش دهندگان زنبورعسل در فرانسه ، تنها کمک زنبور عسل به گرده افشانی در باغ های میوه و مزارع، سالانه افزوده ای برابر با 70 میلیارد دلار به همراه داردو براساس تخمین متخصصان یک سوم غذای بشر با باروری زنبورعسل تولید می شود.
شاید ایرانیان عسل را از سبد مصرفی خود حذف و شیرین کامی را به وقت دیگری موکول کنند. شاید ورشکستگی هزاران زنبوردار در آمار و ارقام اقتصاد کلان اصلا به چشم نیاید. اما طبیعت و کشاورزی بدون وجود زنبورها با فاجعه زیست محیطی روبرو خواهد شد.
زنبورداری پیشه ای است كه می تواند با وجود كمترین میزان مصرف ارز، بیشترین بازده و سود را با تكیه بر منابع داخلی نصیب اقتصاد كشور كند که این مهم توانمندسازی و حمایت همه‌جانبه زنبورداران را می طلبد.
نویسنده:سیده پروین امامی