کلانشهر زاهدان که از امکانات کلانشهری بهرمند نیست و آمار اجاره بهای مسکن در این شهر بسیار بالاست و صاحب خانه بودن در این شهر به یک تجارت و شغل تبدیل شده است.
مسکن از شاخص هایی است که در کلانشهرها سرمایه است
در ادبیات رایج کشور ایران اصطلاح کلانشهر به شهرهایی اطلاق می‌شود که حداقل یک میلیون نفر جمعیت داشته باشد. تعریف کلانشهر در سال 1387 از سوی محمد سعیدی‌کیا وزیر وقت مسکن و شهرسازی در شورای عالی شهرسازی و معماری اصلاح شد و طبق آن شهرهای با جمعیت بیش از 500 هزار نفر کلانشهر محسوب می‌شوند.
به دلیل نداشتن تعریف حقوقی واحد از کلانشهر در ایران فقط شهرهای بالای یک میلیون نفر می‌توانند از مزایای قانون مالیات بر ارزش افزوده بهره بیشتری ببرند.
با تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری شهرهای زیر یک میلیون نفر می‌توانند به صورت قانونی و رسمی کلانشهر شوند اما نمی‌توانند از قانون مالیات بر ارزش افزوده بهره بیشتری ببرند. در حال حاضر شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، کرج، شیراز، تبریز، قم، اهواز و کرمانشاه به صورت رسمی کلانشهر محسوب می‌شوند.
با توجه به این تعاریف شهر زاهدان در سال 1385 با جمعیت 587730نفر جمعیت به عنوان کلانشهر رسمی شناخته شده و از مزایای قانون مالیات بر ارزش افزوده بهره نمی برد. هم اکنون بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395جمعیت این شهرستان 672589نفر (در 168480 خانوار) بوده‌است.جمعیتی که رو به افزایش است.
حال مسکن از شاخص هایی است که در کلانشهرها به عنوان یک سرمایه تلقی می شود و برای آن بودجه های لازم اختصاص و تسهیلاتی نیز دراین زمینه به شهروندان داده می شود.
بیشــترین افــزایش اجاره بها متعلــق بــه اســتان سیســتان و بلوچســتان است
به تبع بالارفتن قیمت مسکن، اجاره بها نیز بالا می رود و در شهر زاهدان اجاره بها بسیار بالاست .
براساس اعلام آخرین آمار بانک مرکزی شاخص بهای اجاره مسکن در شهرهای بزرگ در سه ماهه اول سال 1397 بـه عـدد 6/114 رسـید که نسبت به سه ماهه قبل 9/1 درصد و نسبت به سه ماهه مشابه سال قبل 8/9 درصد افزایش نشان می دهد. یکی از شهرهای بزرگ در این آمار زاهدان است.
براساس آمار دیگری از بانک مرکزی شاخص بهای اجاره مسکن در سه ماهه اول سال 1397 نسبت به سه ماهه قبل، در تمام استانهـای کشــور افــزایش یافــت. بیشــترین میــزان افــزایش متعلــق بــه اســتان سیســتان و بلوچســتان معــادل 3/4 درصد بوده است.
همچنین در سه ماهه دوم سال 97 بنا به آخرین آمار از بانک مرکزی شاخص بهای اجاره مسکن در سه ماهه دوم سال 1397 نسـبت بـه سـه ماهـه قبـل، در کلیـه استانهای کشور افزایش یافت. بیشترین میزان افزایش متعلق به استان سیستان و بلوچسـتان معـادل 5/1 درصد بود و استانهای تهران و سمنان هر یک با 4/5 درصد افزایش در رده بعدی قـرار گرفتند. این آخرین آمار اعلام شده در خصوص قیمت اجاره بهای مسکن شهری از سوی بانک مرکزی تاکنون است.
حال با توجه به این آمارها چرا باید استان محروم سیستان و بلوچستان و کلانشهر زاهدان اجاره بهای مسکن در آن بسیار بالا باشد؟ کلانشهری که با توجه به شواهد، گفته های شهروندان و مسئولان از خدمات شهری متناسب به آنچه که باید یک کلانشهر داشته باشد برخوردار نیست.
علت را از بنگاه دارها جویا شدیم:
بنگاه دارها می گویند: اجاره بها از سوی صاحبخانه ها تعیین می شود و بنگاهها و مردم نقشی در آن ندارند. معمولا قیمت ها کارشناسی شده و براساس عرف صورت می گیرد ولی صاحبان مسکن این قیمت ها را قبول ندارند.
یکی از بنگاه داران زاهدان می گوید: به طور مثال در منطقه مهر شهر زاهدان به عنوان منطقه ای که قشر متوسط در آنجا سکونت دارند اجاره یک واحد منازل آپارتمانی در سال گذشته ماهیانه 350 هزار تومان که این قیمت در سال جاری به 750 تومان ماهیانه رسیده و رهن و اجاره هم دو برابر شده است.
این بنگاه دار تصریح کرد: نصف این قیمت ها حباب است.
وی همچنین می گوید: قیمت یک واحد آپارتمان در مهر شهر درسال گذشته 70 میلیون تومان بوده که این قیمت درسال جاری به 300 میلیون تومان رسیده است.
این بنگاه دار براین باور است که قیمت خانه و همچنین رهن و اجاره از سوی صاحبخانه تعیین و به نوعی قیمت ها سینه به سینه بین آنها منتقل می شود و بنگاه داران تنها نویسنده هستند. آنها همچنین نقش سایت دیوار را نیز در کمک کردن به صاحبخانه در تعیین قیمت مسکن و اجاره بها بسیار دخیل دانستند.
صاحبخانه بودن به یک شغل و تجارت در زاهدان تبدیل شده است
به سراغ شهروندان رفتیم:
شهروندان میگویند قیمت مسکن و اجاره بها در زاهدان درمقایسه با دیگر شهرها بسیار بالاست و این درحالی است که در مقابل این افزایش قیمت مسکن و اجاره بها، شهر زاهدان فاقد برخی از خدمات شهری و رفاهی است.
آنها می گویند: با حداقل میزان درآمد ماهیانه 2 میلیون تومان که نیمی از آن صرف اجاره بها شود زندگی دراین شرایط برای ما سخت می شود. درحالی که متوسط میزان درآمد خانوارها در شهر زاهدان حدود دو میلیون 500 تومان است.
شهروندان همچنین گفتند: صاحبخانه بودن به یک شغل و تجارت در زاهدان تبدیل شده است.
علت و راهکار را از مسئولین مربوطه پیگیر شدیم
معاون برنامه ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری زاهدان می گوید: قیمت مسکن در کلانشهر ها با توجه به شاخص ها و ویژگی های کلانشهر بودن تعیین می شود و به گفته آقای صاحب دادزهی خدمات شهری کلانشهرها، خدمات رفاهی شهری، زیرساخت های مناسب شهری و امکانات صنعتی گردشگری در قیمت مسکن بسیار مهم است.
به گفته وی زاهدان از برخی از این شاخص های کلانشهر بودن برخوردار نیست و قیمت مسکن در شهر زاهدان بالاست.
اقای صاحب دادزهی می گوید: عمده سرمایه و نقدینگی در زاهدان جذب زمین و مسکن می شود و وی مهم ترین عامل افزایش بالارفتن مسکن در زاهدان را نبود عوامل گردشگری صنعتی می داند و اظهار دارد این گونه فعالیت ها در زاهدان با رکود مواجهه است.
معاون بازسازی منازل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی هم در سفر به زاهدان در خصوص این معضل می گوید: دولت دراین زمینه ساخت 400 هزار واحد مسکونی را سراسر کشور در نظر گرفته و تسهیلات و امکانات هم برای آن پیش بینی شده است که 100 هزار واحد برعهده بازآفرینی شهری، 200 هزار واحد برای شهرهای جدید و 100 هزار واحد هم در طرح اقدام ملی از سوی بنیاد مسکن طراحی شده است.
مهدیان افزود: درطرح اقدام ملی ما زمین را تامین می کنیم و تسهیلات نیز داده می شود و نظارت جدی بر ساخت و ساز داریم.
برای استان سیستان و بلوچستان هم حدود 6 هزار واحد درنظرگرفته شده و دراین طرح نظارت جدی بر ساخت و سازها، قیمت ها و اجاره بها صورت می گیرد.
نویسنده: مجید دهقان