گزارش مکتوب؛
گیاهان دارویی ظرفیتی برای تجاری شدن
استان آذربایجان غربی با دارابودن مراتع و طبیعت گسترده و آب و هوای کوهستانی محل رویش 466 گونه گیاه دارویی است که توجه به این ظرفیت می تواند زمینه ساز ایجاد یکی از ارزآورترین صنایع دارویی در این استان مرزی شود.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز آذربایجان غربی، ایران با اقلیم چهار فصل انواع گیاهان دارویی در آن رشد می کند و همین تنوع آب و هوا موجب شده گیاهان دارویی خودرو در این کشور از دل خاک بیرون آید به طوری که سازمان جهانی گل و گیاهان دارویی اعلام کرده رویش گیاهان دارویی در کشور ایران چندین برابر کل گیاهان دارویی قاره اروپاست!
گیاه دارویی به گياهي گفته مي شود كه به طور مستقيم يا غيرمستقيم تمام يا اجزائي از آن به صورت تازه يا خشك شده و مواد موثره استخراجي از آن به منظور اثرات بهداشتي، پيشگيري و درمان در بدن انسان، حيوانات و ديگر گياهان به کار مي رود.
استان آذربایجان غربی به سبب برخورداری از اوضاع جغرافیایی و تنوع آب و هوایی و بارش های مناسب به ویترینی از انواع گیاهان دارویی و منابع طب سنتی تبدیل است. این استان که یکی از مهمترین رویشگاه های گیاهان دارویی در کشور است از نظر تنوع گیاهان دارویی رتبه اول کشور را به خود اختصاص داده است.
استان آذربایجان غربی دارای 2 میلیون و 500 هزار هکتار مرتع و 101 هزار هکتار جنگل و مابقی عرصه کشاورزی و کوهپایه‌ای است و ظرفیت مناسبی برای کشت و پرورش گیاهان دارویی دارد.
به گفته کارشناسان، در حدود 800 هکتار از اراضی استان زیر کشت گیاهان دارویی قرار دارد اما بیش از 90 درصد این گیاهان دارویی در عرصه های طبیعی به صورت خودرو می روید.
براساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی تاکنون در کشور هشت هزار گونه گیاهی شناخته شده که از این تعداد بیش از هزار و 200 گونه در استان شناسایی و از این میزان هم بیش از 400 گونه گیاه دارویی در آذربایجان غربی می روید که چوبان کبریتی، بادرنجبویه، شب بو ، ختمی، آجی بیان و شیرین بیان، ثعلب، مرزه، اسپناخ، ایت بورنی، داغ قارپیزی، مندی، داغ سقزی، یمیشان، چریش، غازایاغی، قره یونجا، یارپیز، دوه دابانی، اوشقون، بید مشک، بادرشبو، بزوشه با نام های متنوع بومی از جمله معروفترین این گیاهان دارویی هستند.
محمدپور کارشناس تولیدات گیاهی در اورمیه می گوید: گیاهان دارویی که عمدتا در دشت ها، ارتفاعات، کوهپایه ها، حاشیه رودها و دره ها می رویند در طب سنتی برای درمان پرفشاری خون، سرفه، بیماری های گوارشی، بیماری های قلبی، سرما خوردگی، تسکین اعصاب، رفع نفخ معده، بیماری های پوستی و قندخون مفید است.
او می افزاید: قسمت های مختلف آن از جمله ساقه، ریشه، میوه، پیازچه، برگ، دانه، برگ های تازه، غده زیرزمینی، اندام های هوایی و سرشاخه ها به مصرف می رسند و کاربردهای مختلفی از نظر درمانی دارند.
یکی از عطاران قدیمی در بازار ارومیه می گوید: در چند سال اخیر داروهای گیاهی مورد توجه فزاینده ای قرار گرفته است و این به علت عوارض جانبی داروهای شیمیایی و تمایل به استفاده از دارو های طبیعی می باشد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان با اشاره به اهمیت توسعه کشت گیاهان دارویی در استان می گوید: این سازمان در یک برنامه 5 ساله در نظر دارد کشت گیاهان دارویی در استان را افزایش دهد.
کارشناسان معتقدند: جدای از فواید پزشکی و درمانی این گیاهان ، کارآفرینی و اشتغالزایی مهمترین جنبه مورد توجه این در کشت و پرورش این گیاهان است به طوری که از کشت این گیاهان تا فرآوری و تبدیل آنها به داروهای گیاهی زمینه مساعدی برای ایجاد شغل فراهم می‌شود.
با وجود این همه قابلیت در زمینه گیاهان دارویی، این بخش استان همراه با مشکلاتی است که برداشت غیر اصولی و غیر علمی از طبیعت، بزرگترین خطری است که گیاهان دارویی موجود در آذربایجان غربی را تهدید می کند و خطر انقراض در کمین گونه های مختلف این گیاهان قرار دارد.
براساس مطالعات انجام شده از گونه گیاهی دارویی شناسایی شده در استان، 83 مورد مصرف تغذیه ای دارد که 43 گونه از آن، سبزی های بهاری است.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری می گوید: در استان آذربایجان غربی گونه های گیاهی به عنوان گیاه خوراکی و دارویی توسط بهره برداران سنتی برداشت می شود و متاسفانه ادامه این روند خطر انقراض گونه های گیاهی را در پی خواهد داشت.
قائمی می افزاید: منابع طبیعی کشور به‌خصوص استان آذربایجان غربی به علت بهره‌برداری‌های نادرست و بدون برنامه در سال‌های اخیر لطمه دیده است.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی می گوید: حدود ۹۹ گونه دارویی مصرف بالایی دارد و نزدیک به ۴۱ گونه گیاه دارویی عرق‌گیری می شود به طوری که سالیانه حدود شش میلیون لیتر عرق گونه‌های گیاهی در استان تولید می‌شود.
کارشناسان می گویند: حدود ۴۶۶ گونه گیاه دارویی شناسایی‌شده در استان که از این تعداد ۷۲ گونه تیره مرکبان، ۳۲ گونه تیره گلسرخیان، ۲۵ گونه تیره چتریان، ۴۶ گونه تیره نعنائیان، ۲۹ گونه تیره نخودیان و ۲۲ گونه تیره چلیپاییان را شامل می شود.
معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استاندار آذربایجان غربی می گوید: استان آذربایجان غربی در زمینه تولید گیاهان دارویی ظرفیتهای بالایی دارد و می‌تواند از طریق کشاورزی قراردادی و ایجاد زنجیره، زمینه مناسبی برای تولید ایجاد شود.
حسینی با تاکید بر ضرورت حضور فعال شرکت‌های دانش بنیان برای بهره‌گیری از ظرفیتهای بخش کشاورزی استان می افزاید: تجاری سازی تولیدات بخش کشاورزی می تواند موجب رونق تولید، ایجاد ارزش افزوده و تحول اقتصادی در استان شود.
معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری آذربایجان غربی تصریح می کند: محققان مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان با شناسایی فرصت ها و ظرفیت های سرمایه گذاری در بخش کشاورزی و گیاهان دارویی علاوه بر کمک به ایجاد اشتغال و تولید پایدار در روستاها، می توانند نقش موثری در کاهش جلوگیری از مهاجرت روستاییان و جلوگیری از مشکلات اجتماعی ناشی از آن داشته باشند.
کارشناسان معتقدند، برخی گونه‌های گیاهان دارویی قابلیت تولید انبوه دارند و باید در مسیر تجاری‌سازی قرار گیرند که در صورت عملیاتی شدن این طرح آذربایجان غربی به جایگاه تولید انبوه و صادرات این محصولات گام بگذارد.