آجیل ِسر بسته گیلان ؛ نوبرانه سفت ِتابستانی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز گیلان ؛ پا به زمین و دست و دل باز ، رو به آسمان دارد.
آرام و متین ، سال هاست در زمین های شیب دار و هموار منطقه نفس می کشد ؛ اهالی اما هر سال این موقع از تابستان ، خوب از خجالتش در می آیند و دسته جمعی بر سرش می ریزند.
گاه با دست به سر و رویش چنگ می اندازند و گاه با چوب ، بر سرش می کوبند تا هر چه در چنته دارد، رو کند.
کمی آن سو تر، دور از هیاهوی اهالی و دست های پُرشان ، چشم هایی نگران از بالای درخت ، نظاره گر از دست رفتن آذوقه اش است ؛ چشم های حیوانی کوچک و تند و تیز ، با دمی پهن که آدم را یاد کارتون های دهه 60 می اندازد.
سنجاب که نامش با نام فندق عجین شده است و این روزها ، غذای مورد علاقه اش از شاخه ها جدا می شود و زنبیل ها و گونی های باغداران را پُر می کند.
فصل ، فصل داغ برداشت ِ آجیل نوبرانه گیلان ، فندق است.

آقا ابوالقاسم می گوید: اینجا باغداران ، هر سال 2 بار فندق برداشت می کنند ؛ از نیمه تیر تا اوایل شهریور فندق تر و نوبرانه را از شاخه ها می چینیم و یک بار هم اواسط شهریور ، فندق های رسیده و خشک را برداشت می کنیم.
او افزود : امسال در دشت اول ، زنبیل های مان سنگین تر از پارسال است و این طور که شاخه ها از سنگینی ِبار ، سر خم کرده اند تا یک ماه دیگر ، فندق خشک خوبی هم برداشت می کنیم و این را مدیون همراهی هوا و البته مدیریت کردن بهتر باغ های مان هستیم.
آنطور که این باغدار اهل روستای لیلِکی رودسر تعریف می کند : افزایش قیمت فندق ، توسعه صنایع بسته بندی و تبدیلی این محصول و بالارفتن تقاضای بازار ، باعث شد 15 خانوار این روستا که چند سال پیش، باغ های فندق شان را رها کرده و به شهر رفته بودند ، دوباره به اینجا بیایند و باغ ها را آباد کنند.
آقا ابوالقاسم می گوید : اینجا تا چشم کار می کند ، زمین مستعد برای فندق کاری هست و برخلاف دیگر درختان میوه ، تکثیر این محصول هم بسیار راحت است ؛ چرا که هر سال شاخه های زیادی ، دور تنه اصلی و قدیمی جوانه می زند و باغداران می توانند به راحتی این شاخه های جوان را با ریشه از خاک بیرون بیاورند تا هم درخت اصلی نفس بکشد و هم با این شاخه ها که هر کدام نهال ریشه دار کوچکی است ، باغ های شان را توسعه دهند.
باغداران دیگر هم جلو می آیند و از خوبی های تولید فندق می گویند.
آقا جواد می گوید : فندق چندان تشنه آب نیست و نیاز به آبیاری ندارد و این خودش هزینه های باغداری را پایین می آورد.
حاج رسول هم می گوید : فندق نیاز به سموم شیمیایی ندارد و این گونه ، هم در هزینه ها صرفه جویی می شود و هم محصول سالم تری تحویل مشتری می دهیم ؛ برای همین است که فندق گیلان ، طرفداران زیادی در بازار دارد.

گیلان ، قطب تولید فندق ایران و امسال سالی پربار
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه 85 درصد فندق ایران ، در گیلان تولید می شود گفت : شهرستان های رودسر، سیاهکل، املش ، تالش ، رودبار و آستارا مهمترین مناطق تولید فندق در گیلان است.
منوچهر پارسافر افزود : امسال شرایط مساعد آب و هوایی باعث شد درختان فندق ، باردهی بیشتری داشته باشند و پیش بینی می شود 59 هزار باغدار گیلانی تا پایان شهریور 16هزار و 400 تن فندق به ارزش 656 میلیارد تومان برداشت کنند.
به گفته وی در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم فندق در بازار بطور میانگین 40 هزار تومان است.
آنطور که مدیر باغبانی سازمان جهادکشاورزی گیلان می گوید : پارسال باغداران گیلانی به علت سرمای بهار ، فقط توانستند 11هزار تن فندق برداشت کنند اما امسال هوا یاری کرده و محصول ، حدود 45 درصد نسبت به پارسال افزایش یافته است.

منوچهر پارسافر افزود : فندق های برداشت شده علاوه بر مصرف در داخل گیلان ، به استان های دیگر هم فرستاده می شود.
وی با بیان اینکه گیلان 19 هزار هکتار باغ فندق دارد ، توسعه این باغ ها را یکی از برنامه های مهم سازمان جهاد کشاورزی گیلان اعلام کرد و گفت : این سازمان 70 درصد هزینه نهال اصلاح شده فندق را در قالب یارانه تامین می کند.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی گیلان افزود : با توزیع نهال های یارانه ای فندق ، از پارسال تاکنون ، هزار و 500 هکتار به وسعت باغ های فندق گیلان اضافه شده است.
منوچهر پارسافر با بیان اینکه این باغ ها 4 تا 5 سال دیگر به باردهی اقتصادی می رسند گفت : از هر هکتار باغ فندق ، دست کم یک تـُن فندق خشک به دست می آید که بر این اساس پیش بینی می شود تا 5 سال آینده این باغ های جدید، حدود هزار و500 تن دیگر به سبد تولید فندق خشک گیلان و کشور اضافه کند.
وی در تشریح دلایل افزایش تولید و سطح باغ های فندق گیلان، با فندق کاران هم عقیده است و می گوید : توسعه صنایع تبدیلی و بسته بندی، استفاده از ارقام پر محصول که بازار پسندی و افزایش تقاضای بازار را در پی داشته ، از دلایل رونق تولید فندق است .

وقتی صنایع فرآوری ، آجیل سربسته گیلان را خواستنی تر می کند.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه فندق حاوی 15 تا 20 درصد پروتئین، 40 تا 50 درصد چربی اشباع نشده یا چربی مفید و مقادیری کلسیم، فسفر و پتاسیم است گفت : مصرف فندق برای تقویت حافظه ، تامین پروتئین و درمان بیماری های گوارشی موثر است.
قاسم جواد زاده افزود : در حالی که تا 10 سال پیش ، باغداران به علت کمبود صنایع بسته بندی و تبدیلی ، برای فروش فندق با مشکل روبرو بودند و مجبور می شدند ، محصول شان را فله ای بفروشند ، حالا 8 واحد بسته بندی و تبدیلی فندق در گیلان با ظرفیت بسته بندی و فرآوری 5 هزار و 500 تن محصول ، این مشکل را تا حدود زیادی حل کرده اند ؛ صنایع غذایی که به 17 هزار تن فندق به عنوان مواد اولیه، برای بسته بندی و فرآوری نیاز دارند ؛ چیزی معادل حدود هزار تن بیشتر از محصولی که امسال در سال پربار فندق ، قرار است در گیلان برداشت شود.

وی گفت : افزون بر خشک کردن ، بو دادن و بسته بندی کردن فندق در این 8 واحد که در تهیه آجیل و شیرینی و شکلات سازی کاربرد دارد ، حدود هزار تن محصولات جانبی فرآوری شده از جمله خمیر و کره فندق و گرانول هم که ارزش افزوده 5 برابری را به دنبال دارد تولید می شود ؛ محصولاتی که به علت ارگانیک بودن فندق گیلان، افزون بر ایران، در کشورهای دیگر نیز مشتاقان زیادی دارد و صادراتش هم مقدار قابل توجهی ارز عاید کشور خواهد کرد.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی گیلان، شناخته شدن فندق گیلان، با نام و برند همین استان را یکی دیگر از مزایای توسعه صنایع تبدیلی این محصول می داند و می گوید : تا 10 سال پیش ، بخش زیادی از فندق تولیدی گیلان برای بسته بندی از قطب تولید این محصول، به استان های دیگر فرستاده می شد و با برند آن استان ها در بازار شناخته شده بود، اما حالا فندق گیلان، نام خاستگاهش را بلندآوازه کرده است.
قاسم جواد زاده با بیان اینکه برای رونق بیشتر تولید ، دستورالعمل ایجاد زنجیره تولید ، فرآوری و بسته بندی فندق در سازمان جهاد کشاورزی تدوین شده است گفت : به زودی زنجیره تولید و فرآوری فندق در گیلان که دست واسطه ها را کوتاه و قیمت تمام شده محصول نهایی را پایین می آورد ، راه اندازی خواهد شد.
این دارنده مدرک دکترای فرآورده های چند سازه می گوید : برای رونق و تنوع بخشی به محصولات جانبی فندق ، از وزارتخانه اختصاص خط ویژه اعتباری تسهیلات سرمایه درگردش برای صاحبان صنایع فرآوری، تقضا کرده ایم و امیدواریم با موافقت ورزارتخانه با یک تیر، دو نشان بزنیم.

فندق کاران پای کار تولید ، زیر سایه تعاونی، صادر کننده می شوند.
مدیرعامل شرکت تعاونی تولیدکنندگان فندق و گل گاوزبان که خودش هم از باغداران فندق است می گوید : این تعاونی از 9 سال پیش در گیلان تشکیل شد اما در برهه ای که فندق، بازار خوبی نداشت و تولید هم در جا می زد، 4 سال منحل شد ولی دوباره با جان گرفتن تولید، پا گرفت و حالا 3 هزار نفر عضو دارد.
علی علیزاده این تعاونی را حلقه اتصال جهاد کشاورزی ، باغداران و خریداران می داند و می گوید : دفترچه ای که برای اعضا صادر می شود ، به عنوان شناسنامه تولید ، روند دریافت تسهیلات بهزراعی را کوتاه تر می کند.
او افزود : در این سال ها این تعاونی برای بهبود تولید ، کلاس های تروجی بسیاری برای باغداران برگزار کرده و از پارسال هم پاشنه های همت را برای صادرات این محصول پر طرفدار ور کشیده است.
مدیرعامل شرکت تعاونی تولیدکنندگان فندق و گل گاوزبان گفت: پارسال با سرمایه گذارانی از صنایع شکلات سازی ایتالیا ، مذاکراتی انجام شد که به توصیه این سرمایه گذران ، کیفیت فرآیند برداشت و خشک کردن محصول نهایی را بهبود بخشیده ایم و قرار است نمایندگان این صنایع به زودی برای بررسی محصول و ثبت سفارش ، به این تعاونی بیایند.
علی علیزاده افزود : این تعاونی با توجه به رونق محصول امسال، توان صادرات بیش از 50 هزار تن فندق را دارد ؛ کاری که اگر محقق شود ، اولین محموله صادراتی فندق را روانه اروپا خواهد کرد.
او اگرچه از رونق تولید در سال های اخیر خوشحال است اما از آفتی که از 2 سال پیش به جان حدود هزار درخت فندق افتاده ، نگران است و می ترسد این بیماری ، درختان فندق بیشتری را خشک کند ؛ مشکلی که می گوید : ایستگاه تحقیقات فندق پیگیر حل آن است.

سهم ایستگاه تحقیقات فندق از رونق تولید
رییس تنها ایستگاه تحقیقات فندق کشور با بیان اینکه این ایستگاه از 10 سال پیش در گیلان، آغاز به کار کرده است گفت : معرفی یک رقم جدید ، مستلزم صرف زمان برای بررسی میزان سازگاری محصول با شرایط خاک و آب و هوا است ؛ برای همین از 6 سال پیش 2 رقم اصلاح شده محلی را در قالب کشت الگویی برای بررسی میزان سازگاری و راندمان تولید ، در مناطق مختلف کشت و تکثیر کرده ایم که در صورت نتیجه بخش بودن ، در آینده نزدیک ، برای کشت انبوه به باغداران معرفی خواهیم کرد.
داوود جوادی افزود : در این مدت همچنین از بین 50 رقم وارداتی فندق ، 15 رقم را شناسایی کرده و به ارقام امید بخش رسیده ایم و در مرحله بررسی باغ های الگویی این رقم ها هستیم.

او بیماری سر خشکیدگی درختان فندق را هم که بلای جان برخی باغ ها شده ، ناشی از مدیریت نادرست باغ ها ، جدی نگرفتن بهزراعی و اصلاح باغ های قدیمی می داند و می گوید : شیوه های مدیریت اصولی باغ های فندق و مقابله با این بیماری را به جهاد کشاورزی فرستاده ایم و در کلاس های ترویجی به باغداران آموزش می دهیم.
رییس ایستگاه تحقیقات فندق ، امیدوار است با معرفی رقم های اصلاح شده محلی و گونه های برتر وارداتی که کشت انبوه و افزایش تولید در واحد سطح را به دنبال دارد، در آینده ای نه چندان دور، تحول بزرگی در تولید این محصول در گیلان ایجاد شود.
امیدی که باغدران هم به آن دل بسته اند و با تکان خوردن بازار و قیمت های فندق در سال های اخیر ، کمر همت برای رونق تولید این عضو از خانواده پر ملات خشکبار ایران بسته اند.
بی شک توسعه باغ هایی که تا چند سال دیگر به بار می نشیند و مشوق هایی که پایش در میان است ، در آینده ظرف آجیل ایرانی ها را از فندق گیلان پر تر خواهد کرد.

• 
  نویسنده : مریم امدادی
  
  
  
•