ماندن یا حذف تنها شهر خلاق خوراک شناسی ایران در یونسکو؟

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز گیلان؛ بوی انواع غذا در هم آمیخته؛ در این بین اما بوی کباب، شورِکولی (ماهی شور) و سیر داغی که در میرزاقاسمی و ترش تره جولان می دهد، از همه مشهودتر است.
روی یکی از میزها یک کاسه چَخَرتَمه که شاید با ذائقه بعضی ها سازگار نباشد، قرار دارد؛ خورشتی با پیاز سرخ کرده، مرغ و تخم مرغ.
یکی از مشتریان که مسافر است از پیش خدمت رستوران درباره "انار بیج" می پرسد و او پاسخ می دهد: یک جور فسنجان که در آن گوشت قرمز، سبزی های معطر محلی و آب انار می ریزند.
آن طرف تر، مرد میانسالی که با خانواده اش آمده، سیر قَلیه و کته می خواهد و می گوید: زیتون پرورده و ماست محلی هم برای شان بیاورند.
بعضی هم طالب باقلا قاتـُق با ماهی شور و سیر ترشی هستند و برخی سراغِ مرغ ترش با سیر خشک را می گیرند.
یکی از پیش خدمت ها سمت میز شماره 8 می رود تا پَلا کباب رشتی با مخلفاتِ اَشپَل، باقلای مازندرانی، گردو و پیازِ سفارش مشتری را روی آن بچیند.
همه سخت مشغول خوردن هستند؛ همهمه و غوغایی در رستوران به پاست که نگو و نپرس!

و همین اشتیاق به خوردن و تنوع غذایی است که باعث شده بعضی ها لقب "شکمو" را به هم ولایتی های مان بدهند و البته خیلی ها هم اذعان دارند؛ در عین حال گیلانی ها در پخت و پز غذاهای خوشمزه از هر انگشت شان یک هنر می بارد.
شاید همین موضوع، یکی از دلایل انتخاب رشت به عنوان شهر خلاق خوراک شناسی در سازمان جهانی یونسکو باشد.
شهری که در آذر سال94 بطور رسمی از سوی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی یونسکو به عنوان تنها شهر خلاق خوراک شناسی ایران، در فهرست شبکه شهرهای خلاق دنیا ثبت شد.
بر اساس اعلام کمیته علمیِ ثبت شهرخلاق خوراک شناسی رشت، سازمان جهانی یونسکو 7نوع شهر خلاق با محور خوراک شناسی، طراحی، ادبیات، رسانه، موسیقی، صنایع دستی و هنرهای بومی را مشخص کرده است که رشت به علت در مرکزیت قرار گرفتن در استانی با تنوع غذایی 220خوراک و فرآورده های غذایی محلی، تازگی و در دسترس بودن مواد اولیه، دارا بودن زیرساخت های توسعه و در نهایت وجود رستوران‌های متعدد، به عنوان تنها شهر خلاق خوراک شناسی ایران در یونسکو پرچمدار و معرّفِ پیوند غذا و فرهنگ کشورمان در دنیا است.

و اما بعد...
آنطور که پیداست یونسکو فقط به ثبتِ "نام" شهرها در فهرست شهرهای خلاق، اکتفا نمی کند و برای مثال در خصوص شهر خلاق خوراک شناسی، شاخص هایی چون ترکيب و تلفيق ابعاد گوناگون اقتصاد و فرهنگ غذایی، ایجاد فرصت های برابر کار آفرینی در حوزه خوراک، توسعه صنعت توریسم غذایی، اشتراک گذاری دانش و تحقیقات علمی مرتبط با حوزه خوراک و در نهایت کمک به شتاب گرفتن توسعه پایدار ِشهری را تعیین کرده است.
این سازمان جهانی هر 4سال یک بار، موقعیت هر شهر خلاق را نسبت به 4سال قبل آن، ارزیابی می کند و اگر شهری نتواند در این بازه زمانی، پیشرفت موثری در زمینه اجرای راهبردهای یونسکو داشته باشد، از فهرست این مجموعه حذف خواهد شد.

شهر باران خلاق می ماند یا...؟
تقویم ثبت شهرهای خلاق یونسکو را که ورق بزنیم، می بینیم آذر امسال؛ یعنی 5ماه دیگر، موعد ارزیابی رشت به عنوان شهر خلاق خوراک شناسی فرا می رسد و مشخص خواهد شد این شهر در این فهرست باقی می ماند یا خط می خورد و ظرفیت خوب جهانی برای توسعه پایدار شهری را از دست می دهد؟
موضوعی که بعضی از مسئولان از جمله برخی از اعضای شورای اسلامی شهر رشت در مورد آن تردید دارند و در خصوص عملکرد متولیان و اقدامات انجام شده در زمینه شهر خلاق خوراک شناسی بارها ابراز نارضایتی کرده اند و اعتراض هایی داشته اند؛ مشهود ترین اعتراض ها هم در جلسه 2ماه پیش این شورا با تصویب نشدن لایحه سفر برخی از مدیران و اعضای شورا به ایتالیا برای شرکت در کنفرانس سالانه شهرهای خلاق یونسکو مطرح شد.
و این چنین، سفری که هزینه هایش بر اساس اعلام شورای اسلامی رشت حدود 50میلیون تومان برای شهر باران آب می خورد، با مخالفت برخی از اعضای این شورا که معتقدند؛ روند اجرای سیاست های مورد نظر یونسکو در شهر خلاق خوراک شناسی، چنگی به دل نمی زند، لغو شد.
بهراد ذاکری یکی از اعضای شورای اسلامی رشت و از مخالفان لایحه این سفر با بیان اینکه تاکنون هیچ اقدامی برای رسیدن به معیارهای مورد نظر یونسکو در شهر خلاق خوراک شناسی انجام نشده گفت: سفرهای خارجی که تاکنون در این باره انجام شده، نتیجه مشخص و مثبتی ندارد و فقط هزینه روی دست مان گذاشته است.
وی می گوید: با وجود در خواست شورا، تاکنون گزارش کاملی از اقدامات انجام شده در زمینه شهر خلاق خوراک شناسی در رشت، ارائه نشده است.

این عضو شورای اسلامی شهر رشت افزود: موافق صرف هزینه برای برندسازی رشت در زمینه شهر خلاق خوراک شناسی هستم اما معتقدم اقدامات انجام شده در این باره، باید شفاف و نتیجه آن برای مردم ملموس باشد که نیست.
بهراد ذاکری در پاسخ به این سوال که آیا رشت از ارزیابی یونسکو در زمینه کسب شاخص های شهر خلاق خوراک شناسی، سربلند بیرون می آید یا نه؟ اذعان دارد: رشت از همین حالا این موقعیت را از دست داده است.
آنطور که او می گوید: طرح تحقیق و تفحص در زمینه اقدامات اجرایی شهر خلاق خوراک شناسی رشت، به زودی در شورای اسلامی رشت مطرح و بررسی خواهد شد.
فرهام زاهد یکی دیگر از اعضای شورای اسلامی شهر رشت و از مخالفان این سفر هم با بهراد ذاکری در خصوص شفاف نبودن اقدامات انجام شده در حوزه تنها شهر خلاق خوراک شناسی ایران در یونسکو، موافق است و می گوید: کسی مخالف توسعه، استفاده از شیوه های جدید برندسازی و معرفی ظرفیت های رشت به دنیا نیست اما اگر قرار باشد تصمیمی در این باره گرفته شود، باید بر اساس اطلاعات و با استناد به داده های درست باشد که تاکنون به شورا ارائه نشده است.

این عضو کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی رشت معتقد است:دوستانی که در این حوزه فعالند، می بایست گزارش جامعی در خصوص کارهای انجام شده و کارهایی که باید در آینده برای تداوم عضویت در شبکه شهرهای خلاق انجام شود را با پیوست هزینه های انجام شده و پیش بینی هزینه های مورد نیاز، ارئه دهند تا در این باره تصمیم گیری شود.
فرهام زاهد افزود: همه، گیلان و رشت را با تنوع غذایی اش می شناسند و اینکه نام شهر خلاق خوراک شناسی بر روی شهری گذاشته شود و چند رستوران افتتاح شود، موفقیت نیست و باید تغییر محسوسی در ساختار، نوع و شیوه ارائه سرویسهای خوراک و نیز افزایش درآمدهای این حوزه ایجاد شود.

وی می گوید: برای مثال در 3سال و نیم گذشته می شد با همکاری شهرهای عضو شبکه خلاق یونسکو، رستوران های مشترک و یا دست کم خیابان غذا؛ متشکل از برندهای مختلف غذایی کشورهای همسایه مثل نصرت ترکیه و جمهوری آذربایجان و چند برند معروف گیلان، ایجاد کرد که نشد.
این عضو شورای اسلامی شهر رشت با بیان اینکه حتی در معرفی چاشنی ها و خوراک گیلان به استان های دیگر چندان موفق نبوده ایم گفت: برای مثال هنوز نمی دانیم در پاسخ به مسافری که از ما فلسفه خوردن باقلای خام و ماهی شور را می پرسد، چه بگوییم و اگر هم کاری انجام شده از سوی بخش خصوصی است.
فرهام زاهد با اشاره به اینکه بالاترین سرمایه هر مجموعه، نیروی انسانی آن است افزود: مخالف رفتن به سفرهای خارجی و تبادل تجربه نیستم اما باید نتیجه و ره آورد مشخصی برای توسعه شهری داشته باشد.
او با بیان اینکه سفرهای اعضای شورای اسلامی به خارج از کشور محدود است گفت: شورای اسلامی شهر رشت به اعزام مدیران میانی شهرداری و کارشناسان مربوط برای به روز رسانی دانش مدیریت شهری و تجهیزات تاکید دارد.

برنامه های شهر خلاق در هاله ای از ابهام
سخنگوی شورای اسلامی شهر رشت هم با بیان اینکه برنامه مدونی در خصوص شهر خلاق خوراک شناسی رشت مشاهده نشده گفت: عملکرد این مجموعه در رشت قابل ‌پذیرش نیست و به‌ جای تحمیل هزینه های سفرهای این چنین، باید برای ایجاد زیرساخت‌های مناسب در رشت، کاری کرد.
فاطمه شیرزاد با بیان اینکه 3سال و نیم، فرصت کمی برای اجرای الزامات و شاخص های یونسکو در زمینه شهر خلاق خوراک شناسی نیست افزود: متاسفانه این فرصت را از دست دادیم و ابهام های زیادی در خصوص عملکرد و هزینه سفرهای انجام شده در این باره وجود دارد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا اعضای شورای اسلامی و مدیران شهرداری به جز سفرهایی با محوریت شهر خلاق خوراک شناسی، سفرهای دیگر خارجی با اهداف دیگر داشته اند و ره آورد این سفرها چه بوده است؟ هم گفت: سفرهای اعضای شورای اسلامی رشت، داخلی و برای شرکت در جلسات دوره ای در کشور است و در دو سال اخیر فقط مدیر آتش نشانی و یک کارشناس برای تقویت و خرید برخی تجهیزات آتش نشانی، یک سفر خارجی داشته اند.
سخنگوی شورای اسلامی شهر رشت معتقد است باید در گام اول، شهر خلاق خوراک شناسی را با اعتماد سازی، جلب سرمایه گذاران و فراهم کردن زیرساخت های لازم در کشور معرفی و شاخص کنیم، سپس در عرصه اجرایی کردن الزامات جهانی قدم برداریم.
اما در روند تهیه این گزارش، با وجود تماس با برخی از اعضای شورا که موافق رفتن و صرف هزینه برای سفرهای خارجی در قالب شهر خلاق بودند، پاسخی نگرفتیم و این افراد گفتگو در این باره را به زمان دیگری موکول کردند.
بر اساس اعلام دفتر شهردار جدید رشت، مسئولیت پیگیری برنامه های اجرایی یونسکو حدود دو هفته پیش از مدیر برنامه های یونسکو در شهر خلاق خوراک شناسی رشت گرفته شده است.
البته سخنگوی شورای اسلامی رشت هم به این موضوع اذعان دارد.

هر آنچه شهر خلاق در چنته دارد
مدیر سابق برنامه های اجرایی یونسکو در شهر خلاق خوراک شناسی رشت که تا حدود 2هفته پیش مدیر این مجموعه بود، برخلاف نظر برخی از اعضای شورا می گوید: مستندات برنامه ها و هزینه های انجام شده برای شهر خلاق خوراک شناسی وجود دارد و همه چیز شفاف است.
در حالی که برخی از اعضای شورای اسلامی شهر رشت معتقدند؛ نتایج ملموسی در خصوص توسعه گردشگری از شهر خلاق خوراک شناسی به دست نیامده، فاطمه قدیمی می گوید: آمارهاي مختلف نشان مي دهد، بعد از ثبت شهر رشت در شبكه هاي شهرهاي خلاق خوراک شناسی یونسکو، شمار گردشگران ورودي به این شهر به مراتب بيشتر شده است.
او نتایج به دست آمده را متناسب با هزینه های سفرهای مربوط به شهر خلاق خوراک شناسی می داند می گوید: در 3سال و نیم گذشته، 2سفر سالانه و 6سفر ادواری با هزینه حدود 80میلیون تومانی با محوریت شهر خلاق خوراک شناسی انجام شده که من فقط 3سفر را به تنهایی رفته ام و در سفرهای دیگر برخی از اعضای شورا، مدیران شهرداری و یک آشپز مرا همراهی کرده اند.
مدیر سابق برنامه های یونسکو در شهر خلاق خوراک شناسی رشت افزود: در این مدت 2بار به کشور ماکائو و همچنین به کشورهای ایتالیا، اسپانیا، سوئد، کره، ترکیه و تایلند سفر کرده ایم.
فاطمه قدیمی مجموع پیشنهاداهای سرمایه گذاری در زمینه شهر خلاق خوراک شناسی را 400میلیارد تومان اعلام کرد که بخشی در حال اجرا و بخشی هم اجرا شده است.
وی افزود: دریافت مجوز آکادمی بین المللی خوراک که یکی از 4آکادمی بین المللی خوراک دنیاست و همچنین دریافت مجوز ساخت تنها باغ موزه شهرهای خلاق دنیا از یونسکو، مهم ترین موفقیت ها و فرصت هایی است که اگر ساخت آنها تا آذر ماه آغاز نشود، از دست خواهد رفت.

شانس رشت برای خلاق ماندن
مدیر سابق برنامه های یونسکو که معتقد است باید به صورت جمعی و گروهی الزامات شهر خلاق را اجرایی کرد می گوید: با همه مشکلات و موانع، رشت شانس بالايي برای باقی ماندن در فهرست شبكه شهرهاي خلاق دارد.
شانسی که البته رییس کمیته علمی ثبت شهرخلاق خوراک شناسی رشت هم به آن امیدوار است و می گوید: برخلاف تصور خیلی ها، حذف شدنی در کار نیست و به احتمال بسیار زیاد، رشت بعد از ارزیابی آذر ماه یونسکو، همچنان عضو شبکه شهرهای خلاق خوراک شناسی یونسکو خواهد بود.
دکتر روشن بابایی در تشریح چرایی این موضوع می گوید: سازمان جهانی یونسکو به ارزیابی کمیسیون ملی یونسکو در ایران استناد می کند و از آنجا که این کمیسیون پشتیبان پروژه های ایران در یونسکو است، گزارش و اعلام نظرش مستند و به طور معمول مطلوب است و حذفی در کار نخواهد بود.
این استاد دانشگاه که مدیر کارگروه گردشگری خلاق دانشگاه گیلان و همچنین مدیر گروه مردم شناسی پژوهشکده گیلان شناسی است، انتقادهایی هم به اجرای الزامات شهر خلاق خوراک شناسی در رشت دارد و معتقد است: شهر خلاق خوراک شناسی، آنطور که باید برای مردم مفهوم سازی و معرفی نشده و در حقیقت رشت نتوانسته، شاخصی از شهر خلاق خوراک شناسی را در حوزه های مختلف کسب کند یا دست کم، آثار و نتایج این راهبردها در جامعه ملموس نیست.

دکتر روشن بابایی توجه کم به الزاماتی چون برندسازی خوراک، توسعه توریسم غذایی، ایجاد فرصت های برابر کار آفرینی درحوزه تغذیه و خوراک و اشتراک گذاری دانش و تحقیقات علمی مرتبط با خوراک و تغذیه را ازمهم ترین نقطه ضعف های کسب شاخص های یونسکو در این باره اعلام کرد و گفت: نصب بنر و برگزاری چند جشنواره، امتیازی برای شهر رشت در پی نخواهد داشت و باید در خصوص اشتراک گذاری و تبادل دانش خوراک شناسی و ایجاد موزه خوراک تلاش کرد.
وی از تدوین طرحی برای کسب امتیاز از یونسکو خبر داد و گفت: طرح پارک صبحانه در رشت که در آن صبحانه گیلان با رویکرد ذائقه ملل عرضه خواهد شد، آماده ارائه است.
دکتر روشن بابایی می گوید: دانشگاه گیلان به سهم خود در زمینه تولید دانش و تحقیقات علمی مرتبط با خوراک و تغذیه؛ در حال تدوین اطلس جامعه شناسی خوراک و غذاهای سنتی است که تا 2سال دیگر تکمیل می شود؛ مجموعه ای که معرّف دانش خوراک سنتی و فرهنگ غذایی گیلان و رشت است و در آن افزون بر ارائه محتویات و مواد اولیه خوراک سنتی و محلی و مراحل پخت آنها، هر خوراک به عنوان یک نماد و سمبل اجتماعی و فرهنگی معرفی می شود.
او پیشنهاد می کند: شهر خلاق خوراک شناسی به مجموعه ای از گروه های مردم نهاد سپرده شود تا در 4سال بعدی، از طریق کار گروهی، نتایج بهتر و ملموس تری بگیریم.

شهر باران در انتظار چتر عنایت یونسکو
تا موعد دست گذاشتن یونسکو روی پرونده عملکرد تنها شهر خلاق خوراک شناسی ایران، حدود 5ماه زمان باقی است.
باید دید نتیجه این ارزیابی که چند ماه بعد از بررسی یونسکو اعلام خواهد شد، به نظر منتقدان نزدیک تر است یا موافقان.
شاید هم اعلام نظر کمیسیون ملی یونسکو در ایران، به داد شهر غذاها و خوراکی های خوشمزه ایران برسد و همچنان آوازه شهر خلاق خوراک شناسی را از ورودی شهر باران تا مقرّ یونسکو بلند کند و این شهر را همچنان زیر چتر برنامه های فرهنگی این سازمان جهانی نگه دارد.

*نویسنده: مریم امدادی