استان فارس در ورزش پهلوانی دانش آموزی سرآمد است.
تجربۀ گذشته‌های من از حضور در کنار گود زورخانه و شنیدن صدای ضرب و زنگ، هنگامی که مرشد با صدایی پرطنین "یا علی" می‌گوید، برمی گردد به سال‌ها پیش که با استاد و هم کلاسی هایم ساعتی را در فضای اشعار حماسی گذراندیم.
آن روز هرگز فکر نمی‌کردم که ۱۴ سال بعد برای ثبت نام پسرم در تنها مدرسه زورخانه‌ای کشور که در شیراز راه اندازی شده به فضای ضرب و آوای یاعلی باز گردم.
نوایی که از پس غبار ادوار، هنوز هم برای همه‌ی ایرانی‌ها شنیدنی و دلنشین است.
پهلوانک‌ها وارد گود می‌شوند!
اسم پهلوان که می‌آید تصویر مردان خوش پرگاری در ذهنمان نقش می‌بندد که در گود زورخانه چرخ می‌زنند.
اما مدرسه زورخانه شیراز پُر است از پهلوانان کوچکی که در کنار درس، مشق فتوت می‌کنند و با روحیه و منش پهلوانی قد می‌کشند.
صدای زنگ مرشد به صدا در می‌آید.
مردان کوچک با تعظیمی معنادار از درگاهی کوتاه وارد گود می‌شوند.
این درِ کوتاه یعنی شرط ورود به این مکان مقدس، تواضع و فروتنی است و این موضوع کوچک و بزرگ نمی شناسد .
آشوب کباده و چرخ، هر بیننده‌ای را مفتون خود می‌کند.
پس از اجرای مراسم باستانی دانش آموزان، علی هوشمند، رییس هیات ورزش‌های زورخانه‌ای و پهلوانی شیراز و مدیر نخستین دبستان پهلوانی کشور در شیراز در جمع پهلوانان کوچک این مدرسه با بیان اینکه امروز، روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای است می‌گوید: ۱۷ شوال مصادف با سی و یکم خرداد ماه می‌تواند بهانه خوبی برای ترویج اخلاق مداری و فرهنگ جوانمردی باشد.
روزی که حضرت علی (ع) با عمر بن عبدود پهلوان معروف عرب مبارزه کرد و او را شکست داد و با این پیروزی بزرگ پرچم اسلام و اخلاق را سربلند و پرچم کفر را واژگون ساخت.
ورزشی که پروندهٔ ثبت جهانی آن به کوشش فدراسیون ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای ایران با همکاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آماده شد و در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۹ برابر با ۱۶ نوامبر ۲۰۱۰ در فهرست میراث معنوی یونسکو از سوی ایران به ثبت جهانی رسید.
براین اساس دانشنامه بروك‌هاوس آلمانی، با استناد به تحقیقات دانشگاه ورزش آلمان واقع در شهر كلن، ورزش زورخانه‌ای را قدیمی‌ترین ورزش بدن‌سازی جهان معرفی می‌كند.
میانداری ورزش زورخانه‌ای در شیراز
در شیرازِ امروز اگر هنگام گذر از کوچه پس کوچه‌های بافت تاریخی، گوش بخوابانی، نوای ضرب و زنگ مرشد را می‌شنوی.
شیرازِ دیرسال با داشتن ریشه‌ی فرهنگی غنی در این حوزه دارای نام آوران و بزرگانی است که بخشی از تاریخ این شهر را به خود اختصاص داده اند.
در فرهنگ قدیم شیراز، پهلوانان در بین مردم جایگاه والایی داشتتند .
محمد حسین غرقی رییس هیئت ورزش‌های زورخانه‌ای استان فارس که خود از پهلوانان خوشنام شیراز است می‌گوید: در حال حاضر ۶۲ زورخانه با سه هزار باستانی کار در شهرستان‌های مختلف فارس وجود دارد که ۳۰ زورخانه در شیراز و مابقی در شهرستان‌ها فعال هستند.
غرقی از تلاش برای جذب نونهالان و نوجوانان استان به این رشته ورزشی خبر می‌دهد و می‌گوید: تمایل دانش آموزان فارس به این رشته ورزشی، رشد قابل ملاحظه‌ای داشته و در شهر‌هایی مانند شیراز، نی‌ریز، اقلید و کازرون به صورت ویژه مورد توجه قرار گرفته است.
او فعالیت‌ها و اقدامات مدرسه پهلوانی شیراز را مثبت ارزیابی می‌کند و می‌گوید: در این دبستان رعایت اخلاق پهلوانی در اولویت قرار دارد و کلاس‌ها با اصطلاحات پهلوانی نامگذاری شده‌اند.
ورزش پهلوانی، حفظ هویت ایرانی- اسلامی
ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای قدمت و پیشینه‌ای طولانی دارد و در بستر جهان بینی دینی، اسطوره‌های حماسی و سنت‌های اجتماعی ایران باستان شکل گرفته است .
پس از ورود دین مبین اسلام آداب اسلامی با این ورزش عجین شده و با تاثیرپذیری از سرشت جوانمردی امام علی (ع) و با توجه به فرهنگ ایرانی و اسلامی به مسیر خویش ادامه داده و اکنون به عنوان میراث اصیل ایرانی در جهان مطرح است.
به گفته محمد حسین غرقی رئیس هیأت ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای فارس: این سنت اصیل ایرانی، ورزش و اخلاق را در هم آمیخته است و پهلوانان در این ورزش علاوه بر قدرت جسمانی، صفات اخلاقی را سرلوحه‌ی زندگی خود قرار می‌دهند.
علی هوشمند، رئیس هیأت ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای شیراز نیز با بیان این که متاسفانه ذائقه فرزندان ما به سمت ورزش‌های غیر بومی و بیگانه متمایل شده است، می‌گوید: تصمیم بر این گرفته شده این ورزش را به صورت بسته فرهنگی، ورزشی به نوجوانان ارائه دهیم.
مدیر مدرسه پهلوانی شیراز ادامه می‌دهد : صبح‌ها با زنگ و ضرب مرشد و ورزش صبحگاهی بچه‌ها را روانه کلاس درس می‌کنیم.
وی تاکید می‌کند: در این مدرسه پیش‌سلامی به بزرگترها، احترام به سادات و احترام به حق دیگران در اولویت آموزش‌ها قرار دارد.
ایلیا از دانش آموزان پایه چهارم که دیگر برای خودش پهلوان کوچکی شده است، در ادامه قرائت مرام نامه مدرسه پهلوانی می گوید : ما در این ورزش، پهلوانی و قهرمانی را در کنار هم یاد می گیریم و می آموزیم که در زندگی،فداکار، متواضع، فروتن، امانتدار، درستكار و با غیرت باشیم.
مدیرکل ورزش و جوانان استان فارس نیز با اشاره به بروز و نمود برخی ناهنجاری‌ها در مدارس کشور می‌گوید: چنین رخداد‌های تاثر برانگیزی به دلیل آن است که کار فرهنگی مناسبی نکرده ایم و این که یک مدیر یا دیگر اولیای مدرسه یا آموزش و پرورش مواخذه، برکنار یا تنبیه شوند، کار درست نخواهد شد؛ ما نیازمند کار فرهنگی هستیم و کار فرهنگی با جدی گرفتن رسانه‌ها و پای کار آمدن همه گروه‌ها خصوصا فرهنگوران، ورزشکاران و هنرمندان، امکان پذیر خواهد بود.
گود معرفت
به عقیده کامیاب مدیرکل ورزش و جوانان استان فارس بهترین راه برای زنده نگاه داشتن آیین پهلوانی و مرام جوانمردی، استفاده از ظرفیت آموزش و پرورش و افزایش مدارسی مانند دبستان پهلوانی شیراز است که ۳۰۰ دانش آموز را در زمینه اخلاق پهلوانی و جوانمردی تربیت می‌کند .
او با اشاره به موفقیت‌های هیئت ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای استان فارس و قرار گرفتن آن جزو سه هیئت برتر کشور، ادامه می‌دهد: با برنامه‌ریزی صورت گرفته و تبادل علمی با دانشگاه شیراز به‌دنبال توسعه ورزش‌های زورخانه‌ای در استان و راه اندازی یک مرکز پژوهشی در جنوب کشور در خصوص این رشته مهم ورزشی هستیم.
رئیس هیات ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای فارس هم با اعلام اینکه در ایام هفته حدود ۱۰۰ نونهال و نوجوان به زورخانه‌های شیراز می‌آیند، می‌گوید: تفاهم نامه‌ای با آموزش و پرورش فارس برای ترویج ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای در مدارس منعقد شده است.
همچنین با رئیس هیات ورزش‌های همگانی فارس نیز جلساتی برگزار کرده‌ایم تا این ورزش از فضا‌های بسته خارج و همگانی شود.
رسانه ها وارد گود شوند !
دکتر شاه مرادی، رئیس هیات ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای نی ریز و عضو کمیته مرشدان کشور با بیان این که زورخانه یك مكتب است و ورزش تنها یكی از ابعاد آن است، می گوید: زورخانه یك موزه زنده انسان شناسی و نیازمند حمایت است که با فرهنگ و آداب ، رسوم و مباحث اخلافی كه در آن جریان دارد، بار معنایی اش از ورزش های دیگر بیشتر است.
محمد حسین غرقی هم در ادامه از عملکرد رسانه‌ها و مطبوعات در حمایت از این ورزش انتقاد می‌کند و می‌گوید: این ورزش نیاز به اطلاع رسانی پیوسته دارد تا بتواند علاقه‌مندان را جذب و جامعه را به سمت منش‌های پهلوانی سوق دهد.
رئیس هیات ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای فارس همچنین از این موضوع گله می‌کند که از فضای زورخانه فقط در فیلم و سریال‌های کهن استفاده می‌شود در حالی که ژاپن با فیلم‌های مجلل و خوش ساخت، ورزش‌های رزمی خود را به سراسر دنیا صادر کرده است.
ترویج فرهنگ پهلوانی
باید گفت ورزش باستانی و پهلوانی به عنوان یادگاری از اجدادمان در دوره کهن، منش پهلوانی و آموزه‌های دینی ما است که در طول سالیان دراز و قرن‌های متمادی هنوز هم جایگاه خود را حفظ کرده و دستخوش زندگی مدرن جامعه امروزی نشده است.
ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که ورزش پهلوانی که نماد مهمی از هویت ایرانی-اسلامی به شمار می‌رود می‌تواند به عنوان نمونه خوب و موفقی از تلفیق فرهنگ ایرانی با فرهنگ اسلامی در دیگر بخش‌های فرهنگی استفاده شود و با توسعه و‌گسترش آن در بین کشور‌های اسلامی ، مردم به ویژه جوانان را با آیین پهلوانی موجود در این ورزش آشنا کرد.
* مریم شمس
خبرگزاری صداوسیما ؛ مرکز فارس