طرح ملی سنگان چشم انتظاراستراتژیک زیر ساختی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مرکز خراسان رضوی، به سمت جنوب شرق خراسان رضوی می رویم؛ در 18 کیلومتری روستای سنگان در شمال شرق خواف ، منطقه بزرگ معدنی و صنعتی سنگان چشم را خیره می کند که در گستره حدود 30 کیلومتری و تا 40کیلومتری مرز افغانستان توسعه یافته است ، منطقه ای کویری و خشک با ‌ دمای 35 درجه‌ ، اگرچه وزش بادهای تقریبا دائمی مهمان این منطقه است و دشت تشنه، متوسط بارندگی  150 تا 250 میلی‌متر را درسال تجربه می کند.

این منطقه با معادن بسیار و غنی، بزرگترین معادن کشور را از لحاظ کمی و کیفی در خود دارد و با ظرفیت بزرگ خود سهم 23 درصدی از پشتوانه سنگ آهن  و زنجیره فولاد کشور را در خود جای داده و به عسلویه شرق کشور مشهور است.

مطالعات و طراحی اکتشاف آن به همت کارشناسان داخلی و خارجی از نیمه سال 62 آغاز شد و در سال 68 به پایان رسید.

از چند سال گذشته کارخانه های متعددی در این منطقه با بیش از 10 هزار میلیارد تومان  سرمایه راه اندازی شده است تا توسعه صنعتی در این منطقه شتاب بیشتری بگیرد.منطقه ای که محصول تولید شده آن  قابل رقابت در بازارهای جهانی  وسهمش در تولید مواد اولیه فولاد کشور بسیار چشمگیر است. 

ذخایر زمین‌شناسی این معادن به عنوان ثروتی بزرگ در جهان هم اکنون یک میلیارد و 200 میلیون تن است که از بزرگترين ذخاير سنگ آهن محسوب می شود و خراسان رضوی را جزو سه قطب معادن سنگ آهن در کشورقرار داده است؛ استانی که حدود 60 معدن سنگ آهن با ذخیره دو میلیارد تن دارد که حدود 38 معدن آن در منطقه سنگان است.

معادن سنگان در میان ۱۰ معدن بزرگ سنگ‌آهن جهان

 حجم كنوني استخراج از معادن سنگان خواف سالانه حدود هفت ميليون تن است كه اين ميزان در چشم انداز توسعه 1404 برای تولید 55 میلیون تن فولاد، بايد به 40  ميليون تن برسد تا نياز واحدهاي كنسانتره موجود در سنگان را تامين كند. در این صورت این معدن در آینده به یکی از 10 معدن بزرگ دنیا از لحاظ تناژ استخراج ماده معدنی و باطله‌ تبدیل می شود. كارخانه توليد كنسانتره مجتمع سنگ آهن سنگان خواف هم در زميني به مساحت 60  هكتار ساخته شده است و با ظرفيت توليد دو ميليون و 600 تن در سال بزرگترين خط توليد كنسانتره كشور به شمار مي آيد و كنستانتره توليدي آن هم اکنون به شركتهاي فولاد مباركه، ذوب آهن اصفهان و فولاد خوزستان ارسال مي شود.

وه! به این عظمت؛ چه بسا معادن سنگان خواف با  این ظرفیتهای زیاد می تواند در حوزه اشتغال، درآمد زایی و رفاه مردم ساکن در منطقه  نقش موثری داشته باشد که آثار این فعالیتهای صنعتی را حتما می توان بر سفره  مردم دید. اما ...

حق مالکانه مردم سنگان  مدفون در زیر پس ماندهای این گنج!

تابلو مندرس روستایی با نام گوریاب از روستاهای منطقه سنگان چشمم را به خود خیره کرد.چهره روستا محرومیت را فریاد می کرد. گویا حق مالکانه این سرزمین، زیر پس ماندهای گنج مدفون و سهم مردمش از این سرمایه بزرگ فقط  گردو غبار و قانونی که در میان آن گم شده است .

با تعدادی از مردم روستا هم صحبت شدم. روستایی که می گویند روی سنگ آهن جا دارد. حاج حسین که از ریش سفیدان محله به نظر می رسد وچین های پیشانی و دستهای زمختش نشان از یک عمر زحمت وتلاش دارد در حالی که با نگاهی فاخر به زمین روستایش می فهماند این خاک ثروتی عظیم در خود دارد، می گوید: همین خاک ، زیر خانه های ما؛ سنگ آهن است. یکی دیگر از روستائیان  مشتی از خاک را بر می دارد و می گوید اگر آهنربا بیاورید حرف حاج حسین را درک می کنید. مقداری خاک در مشت گرفتیم راست می گفت سنگین بود . در حالی که چشمانش رازی مبسوط از بی توجهی ها را در خودداشت، آهی کشید و گفت: سهم ما از این معدن گرد و خاک است. یکی از اهالی سنگان هم می گفت: بیابان هایمان تخریب شده است  روزانه حدود هزار و 700 تریلی و کامیون از داخل شهرعبور می کنند و گاهی به علت نبود زیر ساختهای مناسب چون حمل و نقل و نبود جاده کمربندی شاهد خونبارترین حوادث ناگوار جاده ای هستیم حتی از 4 هزار شغلی که می گویند به علت وجود معادن سنگان ایجاد شده فقط حدود هزار شغل آن سهم ماست  و بقیه شاغلان، از استانهای مختلف کشورند.

این مردم از دولتمردان چیزی فراتر از اجرای قانون توقع ندارند؛ قانون 15 درصدی حقوق دولتی در آمد معادن که باید صرف منطقه شود. شایدهم اکنون سهم هر معدن دولتی صد میلیارد تومان است اما پولی که به خزانه واریز می شود برگشت نمی خورد.

واگذاری معادن به بخش خصوصی یا واگذاری استخراج و فروش آن ؛ آری یا خیر؟

پس از اجرایی نشدن قانون 15 درصدی حقوق دولتی معادن صحبتهایی هم راجع به واگذاری معدن بزرگ سنگان به بخش خصوصی مطرح شده که مخالفت یا اظهار نظر بعضی مسئولان و نمایندگان مردم منطقه را در پی داشته است.  

تلاشم برای گفت و گو با تعدادی از مسئولان اجرایی و نظارتی  استان از جمله رئیس اداره کل  صمت در این زمینه بی نتیجه بود تا به سراغ نماینده مردم خواف و رشتخواردر مجلس رفتم و با وی هم سخن شدم. محمود نگهبان سلامی با تعصیی خاص در دفاع از حقوق مردم گفت: در سال 91در قراردادی که تعدادی ازسرمایه گذاران منطقه با ایمیدرو امضا کردند در مرحله اول مشارکت در تامین زیر ساختهایی چون حمل و نقل و تامین آب و سپس ساخت کارخانه کنسانتره و گندله را متعهد شدند اما پس از 7 سال نه فقط تعهدهای اولیه بر زمین مانده و این سرزمین همچنان چشم به راه زیر ساختها ازمحل قانون 15 درصدی حقوق معادن، محروم مانده است بلکه از جفای قیمت ناعادلانه خرید سنگ در امان نیست. سنگی که قرار است بااستخراج 40 میلیون تنی سالانه  آن در آینده نزدیک،معادن سنگان را در میان 10 معدن بزرگ سنگ آهن جهان قرار دهد و گردش مالی یک و نیم میلیارد دلاری ایجاد کند.اما اکنون در بسیاری موارد مبلغی که در قبال فروش سنگ دریافت می شود کمتر از هزینه ای است که برای استخراج آن صرف می شود.از این رو چگونه سرمایه گذاران و شرکتهای موجود در منطقه قرار است استخراج و فروش آن را هم بر عهده بگیرند؟

 این نماینده مردم معتقد است برای بهره وری بهتر از این سرمایه هنگفت،آنهم امروزه در شرایط جنگ نابرابراقتصادی و تحریم های ظالمانه از حضور پیمانکاران قَدَر کشور با برگزاری مناقصات عادلانه و بدون لابی گری می توان بهره برد.

نگهبان سلامی با تاکید بر اهمیت سرعت ایجاد زیرساختها در منطقه هم می گوید: تامین نیاز آبی سرمایه گذاران در منطقه با توجه به بحران کم آبی در این دشت خشک که حتی برخی شرکتها با تانکر به جان چاههای کشاورزی و قنوات مردم افتاده اند،رفع مشکلات زیست محیطی از جمله تعبیه مکان مناسب سدهای باطله برای  تامین سلامت مردم ورفع مشکلات جاده ها و تاسیسات زیر بنایی از زیر ساختهای بسیار مهم است که اگر سهم 15 درصدی مردم از معادن پرداخت شود می توان در این زمینه اقدام کرد. وی می افزاید: اگربرای تامین زیر ساختها هم تاکنون اقدامی شده یا کند بوده و یا به گونه ای نبوده که تبعاتی را که تاکنون برای مردم منطقه ایجادشده است جبران کند.

 مجتمع سنگان خواف تا حصول استاندارد های زیست محیطی فاصله دارد

یکی از شواهد امر از راه می رسد: مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی بر توسعه زیر ساخت های زیست محیطی در منطقه سنگان تاکید می کند و می گوید: استقرار امکانات و تجهیزات پایش آلودگی هوا، آب  و خاک، مدیریت متمرکز پسماند های صنعتی و خانگی تولیدی واحد ها از تعهداتی است که محقق نشده و لازم است دراین خصوص اهتمام بیشتری صورت پذیرد. همتی می افزاید: به علت شرایط خاص بادخیزی مداوم منطقه، معادن پلاسری سنگان گرد و غبار بیشتری در مقایسه با مناطق دیکر معدنی تولید می کند واز آنجا که شرایط آب و هوایی خشن منطقه به قدر کافی مردم را متاثر ساخته است ضمن توجه به رونق اقتصادی کشور، تامین زیر ساختهای زیست محیطی الزام قانونی است؛ به ویژه آن که با توجه به نیاز 40 میلیون تنی سنگ دربرنامه چشم انداز توسعه باید در معادن، 120 میلیون تن باطله برداری شود تا بتوان به کانسنگ  دست یافت که این خود 160 میلیون تن عملیات خاکی نیاز دارد.

نباید نسل خودخواهی باشیم

پیگیری مشکلات زیست محیطی شرکت های معدنی و فولادی مجتمع سنگان معاون محیط انسانی سازمان حفاظت محیط زیست کشوررا اخیرا به خواف کشانده بود.مسعود تجریشی سنگان را به عنوان عسلویه شرق کشورنیازمند پایش مستمر و تلاش بیشتر متولیان برای بهبود شاخص های محیط زیستی می داند ومی گوید:  دراین خصوص برنامه زمانبندی و مدیریت سد های باطله باید هر چه سریعتر ارائه شود . وی مدیریت صرفه جویی و جلوگیری از هدررفت آب را نیزدر منطقه کم آب سنگان هم به صورت فنی وهم اجتماعی ضروری می داند و با انصاف تمام  با سخنانی از سر درایت تاکید می کند؛ نباید نسل خودخواهی باشیم وبا جلوگیری از تخریب محیط  زیست و طبیعت نیم نگاهی هم به آیند گان کنیم.

معاون طرحهای توسعه معادن و صنایع معدنی کشورهم با اجابت دعوت گفت و گوی تلفنی در این زمینه با حمایت از قانون سهم مردم از معادن دولتی برای آبادانی و تامین زیر ساختهای لازم، شرکتهای سرمایه گذاری را به پرداخت این سهم مطابق با در آمد حاصله مکلف می داند و تاکید می کند درغیراین صورت ، دیوان محاسبات با ارزیابی حسابها و کنترل تراز مالی شرکتها برای رسیدگی ورود می یابد. اردشیر سعد محمدی با خوش بینی امیدواری می دهد و می گوید: سازمان ایمیدرو درباره تسهیل سازی  شرایط  مردم منطقه اقداماتی را مد نظر دارد. با استفاده از این فرصت گفت و گو از وی  درباره واگذاری معادن به بخش خصوصی هم سوال می کنم که می گوید: درباره معادن سنگان، بحث واگذاری معدن مطرح نیست و موضوع ؛ استخراج و فروش درچارچوب اجرای قانون رفع موانع تولید و با هدف حمایت از سرمایه گذاری، صنایع معدنی و بالا دستی است اما به شرط آنکه به سرمایه گذارانی واگذار شود که توانایی مالی و تخصص لازم را داشته باشند.

هیچ سرمایه گذاری حق ندارد از قانون عبور کند

طرح عظیم صنعتی در خواف برای دستیابی به اهداف پیش بینی شده به ویژه تامین سنگ آهن مورد نیاز داخلی  صنایع معدنی و سپس صادرات تلاش و حمایت هم جانبه می طلبد.

مدیرعامل مجتمع فولاد خراسان را به عنوان نماینده سرمایه گذاران منطقه معدنی سنگان به گفت و گو دعوت کردم .حسین احمدی در ابتدا با استقبال از طرح واگذاری استخراج و فروش معادن به بخش خصوصی ، آن را مشابه اقدامی که در معادن گل گهر و چادرملو در کرمان  و یزد صورت گرفته است موثر می داند. وی درباره تاخیر اجرای برخی تعهدات شرکتها با حمایت از آنان هم  می گوید: امروز که حوزه اقتصاد درگیر جنگ تمام عیار شده ، تحریم های ظالمانه و مباحث ارزی خارج از اراده سرمایه گذار و موثر در اجرا نشدن برنامه زمان بندی بوده است اما هیچ سرمایه گذاری حق ندارد از قانون عبور کند و همه واحدهای فعال در منطقه باید افزون بر تلاش جدی و قانونی در چرخش چرخ اقتصادی خود در مباحث مختلف انتفاع ملی از جمله پرداخت های قانونی و حقوق دولتی،مسائل زیست محیطی و استانداردهای قانون کار هم تسلیم رسالت اجتماعی خود باشند.

در شرایطی که کشور در جنگ اقتصادی به سر می برد برای جلوگیری از آسیب به مردم و بیت المال در چنین طرحهای مطرح ملی باید با همگرایی هر چه بیشتر نمایندگان، مسئولان،  سرمایه گذاران و متخصصان  درایجاد زیر ساختها و احیای کارخانه ها و احدهای تولیدی آن تلاش کرد.

رئیس سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران به سهم خود می گوید: سازمان ایمیدرو برای سرمایه گذاری در زمینه انتقال آب از چابهار به سنگان آمادگی دارد. خداداد غریب پور که عنوان معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت را هم دارد با اشاره به این که  انتقال کنسانتره و گندله تولیدی در منطقه سنگان خواف نیازمند ایجاد شبکه ریلی است می افزاید: تفاهم نامه ساخت راه آهن سنگان به بافق به طول 800  کیلومترامضا شده است و شهریور امسال قرار داد آن امضا می شود.

وی یک خبر خوش دیگر هم می دهد که شرکت های صنعتی و معدنی برای ساخت فرودگاه در منطقه سنگان خواف آمادگی دارند.

ناگفته نماند که بنابر اعلام هاشم پور مدیر قبلی مجتمع سنگان، دولت هم با نظارت راهبردی و جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی بیش از 20 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری را در منطقه جذب و مدیریت کرده است .

بزرگترین معدن سنگ آهن خاورمیانه در سنگان ؛ اقتصاد معدنی به جای اقتصاد نفتی

منطقه سنگان با دارا بودن یک و نیم میلیارد تن ذخیره زمین شناسی و بیش از یک میلیارد تن ذخیره قطعی معدنی قابل استخراج  گوشه ای از مناطق بزرگ اقتصادی در کشورو دارای بزرگترین معدن سنگ آهن خاورمیانه به شمار می رود از این رو امروزه که در بحث فاصله گرفتن از اقتصاد نفتی به دنبال جایگزین هستیم همان گونه که مقام معظم رهبری اقتصاد معدنی را از بهترین جایگزین‌ ها در این زمینه می دانند ؛برای حمایت از اقتصاد معدنی این منطقه به عنوان بزرگترین طرح ملی شرق کشور و دست یابی به اهداف تعیین شده ملی و جهانی باید چون زنجیره فولادی دست به دست هم دهیم.

امید که بااین همت؛ سنگهای روستای گوریاب سنگان هم  به روی مردم آن بخندد، خاک و غبارمحرومیت از این روستا و همه گوریاب های سنگان زدوده شود و با بکارگیری جوانان این منطقه چرخ سنگان با خوشحالی اهالی آن سریعتر بچرخد.   

سنگان اراده ات پولادین  

نیره فراحی

واژه ها:

ایمیدرو:سازمان توسعه معادن و صنایع معدنی ایران

پلاسری: وجود ذخيره معدني در رسوبات تخريبي

سدهای باطله :در فرآیند تبدیل سنگ آهن خردایش شده به کنسانتره از مقدار زیادی آب استفاده می شود که آغشته به مواد شیمیایی است. برای عملیات جداسازی عناصر سنگین مضر و مدیریت آب، در سدهای باطله ایزوله و کف سازی شده  فرآیندی تعریف می شود که پس از ته نشین شدن مواد مضر با استفاده از پمپهای قوی بخشی از آب به چرخه ی تولید برگردد.

سنگ آهن: از فراوان‌ترین عناصر فلزی موجود در زمین و نوعی سنگ معدنی حاوی رگه‌های آهن است که با فرایند ذوب و احیا آهن آن جدا می‌شود .

کانسنگ یا سنگ معدن: حاوی فلزات و عناصر ارزشمند و مهم است که از معدن استخراج و سپس درفرآیندی عناصر مورد نیاز از آن گرفته می‌شود.

کنسانتره وگندله: ماده اولیه برای تولید فولاد سنگ‌آهن است. سنگ‌آهن پس از تبدیل به کنسانتره و سپس گندله به فولاد تبدیل می‌شود.