رمضان خوانی فرزند برومند عیاری منطقه سیستان است ، فرهنگی که در دل همه مردم ایران وجود دارد .
ماه مبارک رمضان، ضیافت پرشکوه الهی است، و در این ماه مبارک، آیین های فرهنگی و اجتماعی بی نظیری در سطح سیستان و بلوچستان اجرا می شود.
در شمال استان ، سیستانی‌ها از پیر و جوان با آیین خاصی دل خود را صیقل می‌دهند و در این میهمانی شرکت می‌کنند.
ماه رمضان در سیستان ماه روزَه (ma roza) گفته می‌شود .
رمضان خوانی، آیینی هزارساله در سیستان
رمضان خوانی، آیینی قدیمی ، ماندگار و دلنشین در شمال سیستان و بلوچستان است که هر ساله در ماه رمضان برگزار می شود و جلوه‌ای زیبا به ماه مهمانی خدا در این خطه از ایران داده است.
رمضان خوانی فرزند برومند عیاری سیستان است، فرهنگی که در دل همه مردم ایران وجود دارد و هر گاه صدای مظلومی بلند می شود دست مهربانی مردم برای کمک به او دراز می شود.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، مدیرمیراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هیرمند می گوید: آیین سحرخوانی و رمضان‌خوانی بیش از یک هزار سال پیش یعنی از اوایل اسلام، نزد ساکنان سیستان مرسوم بوده و یکی از آیین های مبتنی بر همکاری و همدلی مردم سیستان است.
ترانه‌های عامیانه سیستانی بخش مهمی از گنجینه فرهنگی این دیار
ترانه‌های عامیانه سیستانی بخش مهمی از گنجینه فرهنگی این دیار است که همانند آینه‌ای پاک، از زندگی بی‌غل و غش مادی و معنوی مردم سیستان حکایت می‌کند.
به گفته رضا بارانی: رمضان خوانی از نیمه ماه مبارک رمضان شروع می شود و گروه هایی از جوانان گرد هم جمع می شوند اشعار مذهبی و سروده‌های شاعران کشور از جمله خواجه عبدالله انصاری و باباطاهر عریان و ترانه‌های عامه سیستانی را با صدای بلند روی پشت بام خانه می‌خوانند
مدیرمیراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هیرمند می گوید : اشعاری نظیر ، ماه رمضان امد مهمان خانه‌هایتان کنید / خروس یک ساله را برایش قربانی کنید / خروس یک ساله که در برابر عظمت این ماه هدیه ای ناقابل است/گاو وگوساله را برایش قربانی کنید و اشعاری نظیر، رِمَضــــــو الله الله رِمَضــــــو رمضــــــو الله خوش نوم خــــــدا ، نمونه ایی از اشعاری است که به زبان محلی در این مراسم رمضونیکه خوانده می‌شود
در این منطقه با توجه به رشد تکنولوژی و وجود وسایل سمعی و بصری باز هم صدای ریش‌سفیدان سیستانی در سحر‌های ماه مبارک شنیده می‌شود؛ در این آیین بزرگان منطقه یک ساعت قبل از اذان صبح بر بالای بلندترین منطقه روستا می‌روند و با ضربه زدن به دهلی خاص مردم را از خواب بیدار می‌کنند.
بارانی ادامه داد: این افراد ؛ پس از آنکه مردم بیدار شدند با خواندن اشعار زیبا به درب منازل محله یا روستا خود و یا محلات دورتر می روند و از صاحب خانه طلب هدیه می کنند .
مدیرمیراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هیرمند گفت: صاحب خانه براساس وسع خود هدایایی مانند آرد، قند، شکر، گندم، نان و خرما و بعضی مواقع هم پول به گروه هدیه می دهد.
وی می گوید: این گروه در موقع اذان صبح آن را با صدایی بلند به مردم اعلام می‌کنند.
بارانی با بیان این که در پایان هر شب اعضای گروه کنار یکدیگر جمع می شوند و هدایا را تقسیم می کنند، گفت: جوانان با ایمان سیستانی، با اجرای آیین رمضان‌خوانی هر شب غذا‌ها و پول جمع آوری شده از مردم را میان نیازمندان و فقرا محله و روستا تقسیم می‌کنند.
رمضونیکه نوعی شادی در روستا یا محله محسوب می‌شد بطوریکه گاها با شوخی‌های متفاوتی از سوی صاحب خانه در برخورد با افراد و پاشیدن کاسه‌ای آب از روی دیوار و… بر سر و رویشان همراه می‌شود.
رمضونی خوانی تا قبل از شب نوزدهم ماه مبارک و مصادف با ضربت خوردن مولای متقیان امام علی (ع) پایان می‌یابد.
آیین رمضان خوانی در سال 91 با شماره 921 در فهرست مواریث معنوی کشور به ثبت رسیده است و امیدواریم این فرهنگ کهن را با کمک جوانان زنده نگه داریم.
نظافت خانه، مساجد و تکایا
مردم سیستان که با غبارروبی مساجد، نذر و حضور بر سر خاک اموات و پخت انواع نان محلی و کلوچه سنتی در روزهای آخر ماه شعبان، خود را برای این ماه آماده کرده‌اند، اکنون با فرا رسیدن ماه مبارک با آمادگی کامل به عبادت و راز ونیاز با خدا می‌پردازند.
برپایی نشست‌های مذهبی، دعا و مراسم ذكر مصیبت اهل بیت (ع) و دوره‌های قرآن از دیگر مراسم مرسوم در بین مردمان منطقه به ویژه بانوان سیستانی است.
حجت السلام صیادی کارشناس مذهبی می گوید: از دیگر سنت‌های این خطه می‌توان به نذور پس از افطار اشاره کرد که مردمان در حد وسع، قوت خود را با دیگران تقسیم می‌کنند و روزه خود را باز می‌کنند.
به گفته حجت السلام صیادی:حضور دسته جمعی نمازگزاران در ماه مبارک رمضان در مساجد و برگزاری نماز‌های یومیه به صورت جماعت جلوه دیگری به این مکان‌ها در مناطق شهری و روستایی سیستان و بلوچستان می‌بخشد؛ نمازگزاران پس از اقامه نماز به تشریح احکام و معارف اسلامی که توسط روحانی بومی یا اعزامی ارایه می‌شود، گوش می‌دهند.
از آداب ورسوم کهن مردم سیستان تا اداب مردمان بلوچ در سیستان و بلوچستان
زنان و مردان بلوچ از نیمه دوم ماه شعبان مساجد را غبارروبی و خود را برای استقبال از ماه مبارک رمضان آماده می‌کنند.
حضور نمازگزاران روزه دار در مساجد در وقت افطار و اوردن افطاری از دیگر سنت‌های حسنه‌ای است که اکثر مردم بلوچ به آن پایبندند.
به گفته مولوی جعفر محبی کارشناس مذهبی اهل سنت ، اقامه نماز ۲۰ رکعتی تراویح در طول شب‌های ماه مبارک رمضان، یکی از سنت‌هایی است که از دیرباز تاکنون در میان مردم اهل سنت این منطقه رواج داشته و روح و نشاط روحانی و رمضانی خاصی به مردم مومن و خداجوی این استان می‌دهد.
وی میگوید : در دهه آخر ماه مبارک رمضان هم، جشن‌های ویژه ختم کتاب آسمانی قرآن کریم در مساجد برگزار می‌شود.
مولوی جعفر محبی ادامه داد : همزمان با شب‌های قدر در دهه آخر ماه رمضان شخصی که معمولاً روحانی است به نمایندگی از مردم هر محله، در چادری که در گوشه‌ای از مسجد نصب شده مراسم اعتکاف را برگزار می‌کند و به صورت شبانه‌روزی به تلاوت قرآن و اقامه نماز و دعا و نیایش می‌پردازد واهالی محل سحری این معتکف را تامین می کنند واین روحانی در نهایت شب قبل از عید از مسجد بیرون می‌آید.
در طول این ماه نوعی آداب‌ورسوم و اعتقادات خاص با برنامه‌های متنوع در سیستان وبلوچستان رواج دارد که ریشه در فرهنگ این استان دارد
در روزهای پایانی این ماه هم مردم این خطه از ایران اسلامی مراسم ویژه‌ای را برای استقبال از عید بزرگ مسلمانان دارند.
در نقاط مختلف سیستان و بلوچستان گاهی دیده می شود كه مردم سه روز به جشن و شادمانی این روز بزرگ دینی مشغول می شوند كه این نشان‌دهنده جایگاهی عظیم معرفت دینی در بین مردمان این استان است.
نویسنده : مرضیه کیخا