دارو درمانی شخصی شده یا personalized drug therapy شاخه ای از فارماکوتراپی است که در آن بهینه سازی درمان بیماران با توجه به ویژگی های منحصر به فرد ژنومیکی هر بیمار انجام می‌گیرد.
دکتر جمشید سلام زاده، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: «دارودرمانی شخصی شده» شاخه ای از فارماکوتراپی است که در آن بهینه سازی درمان بیماران با توجه به ویژگی های منحصر به فرد هر بیمار و با لحاظ کردن دو دسته عوامل مرتبط با بیمار شامل خصوصیات ژنومیکی، سن، جنس، بیماری های همزمان، داروهای همزمان و عوامل محیطی نظیر استعمال دخانیات یا عادات غذایی و عوامل مرتبط با دارو شامل خصوصیات فارماکوکینتیک و فارماکودینامیک دارو، عوارض نامطلوب دارو و تداخلات دارویی، انجام می شود.
وی عنوان کرد: در واقع بر اساس دارودرمانی شخصی شده، روش جاری درمان بیماری ها که در آن یک داروی خاص یا یک دوز خاص از دارو می تواند برای همه بیماران با بیماری مشابه تجویز شود، زیر سؤال می رود، و در دارودرمانی شخصی شده، عوامل دیگری که در صدر آنها خصوصیات ژنومیکی بیماران است در امر انتخاب دارو و دوز مناسب آن برای هر بیمار خاص تعیین کننده خواهد بود. این بحث، حوزه جدیدی را در داروشناسی بالینی مطرح کرده است که از آن به فارماکوژنومیک یاد می شود.
سلام زاده افزود: علاوه بر دارودرمانی شخصی شده، امروزه امر تشخیص و پیشگیری از بیماری ها نیز تحت عرصه جدیدی به نام «پزشکی شخصی شده» یا personalized medicine مورد توجه جدی قرار گرفته است.
وی گفت: فارماکوژنومیک علم مطالعه اثرات ژن‌ها بر پاسخ های بیماران به داروها است و در واقع فارماکوژنومیک حوزه جدیدی است که از تلفیق فارماکولوژی بالینی با ژنومیک یا علم مطالعه ژن‌ها و اثرات آنها، بوجود آمده است و هدف آن دست یابی به یک رژیم و برنامه دارویی موثر و سالم است که بر اساس خصوصیات ژنتیکی بیمار، اختصاصی شده است.
سلام زاده افزود: اکنون پیش بینی اینکه کدام بیمار بیشترین انتفاع را از مصرف دارو خواهد برد و کدام بیمار ممکن است دارای کمترین پاسخ درمانی یا حتی بدون پاسخ درمانی باشد و کدام بیمار واکنش های نامطلوب دارویی را و با چه شدتی تجربه خواهد کرد، به طور عملی یک چالش جدی برای فرایند تصمیم گیری decision-making در امر دارودرمانی بیماران است.
رئیس انجمن علمی متخصصین داروسازی بالینی ایران خاطرنشان کرد: اهمیت ورود به عرصه فارماکوژنومیک و دارودرمانی شخصی شده بر محققان حوزه داروسازی، پزشکی و ژنتیک پوشیده نبوده و در این راستا بویژه در سالهای اخیر، محققان زیادی در حال طراحی و اجرای مطالعات متعدد هستند. بخصوص، با دانشی که از پروژه ژنوم انسانی (Human Genome Project) بدست آمده است، محققان در حال واکاوی و دست یابی به اطلاعاتی هستند که نشان دهد چگونه تفاوت‌های به ارث رسیده از طریق ژن‌ها می تواند پاسخ بدن به داروها را تحت تاثیر قرار دهد.
سلام زاده گفت: اگرچه در خصوص برخی بیماری‌ها از قبیل سرطان، آسم، آلزایمر، بیماری های قلبی-عروقی و عفونت HIV یا ایدز مطالعات متعددی بصورت کارآزمایی های بالینی (clinical trial) انجام شده و گاهی نتایج امیدوارکننده و جالب توجهی نیز بدست آمده است ولی باید گفت که حوزه فارماکوژنومیک و دارودرمانی شخصی شده، هنوز در دوران نوزادی خود است و به طور قطع و یقین در آینده باید شاهد تلاش ها و دست آوردهای جدیدتری در این حوزه باشیم.