شاهنامه ؛پیوندهای فرا ملی؛ تبلور پیوند تشیع و زبان فارسی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما،مرکز خراسان رضوی، به بقایایی از یک شهر تاریخی رسید. به تابران؛ که اکنون به توس مشهور است.  باروی شهر، ارگ توس، گنبد هارونیه، بقایای مسجد جامع تابران، باغ و بنای نوساز آرامگاه فردوسی؛  آثاری که از تابران توس قدیم بر جای مانده است؛ محلی که حکیم سخن شیخ ابواالقاسم فردوسی 60 هزار بیت اشعار شاهنامه را سرود.

شهرت جهانی این شاعر و حکیم سخن،"لیویا"؛ بانوی آلمانی را به اینجا کشانده است.

حدود 600 متر طی می کند تا به محوطه ای می رسد که معماری آن که تلفیق معماری ایران باستان و ایران اسلامی است، چشم نوازی می کند. لیویا به علت علاقه وافرش به زبان فارسی، آن را فرا گرفته بود، به شیرینی اما کمی سخت، می گفت: چه گویم از جذبه این بنا که معماری آن  بسیار جذاب، دیدنی، تماشایی و پر ابهت است.

 اینجا.. آرامگاه فردوسی است. سخن باید کوتاه کرد که ...

سخن هرچه گویم همه گفته اند   برباغ دانش همه رفته اند

اگر بر درخت برومند جای      نیابم که از بر شدن نیست رای

بنا به روایات، منصوربن حسن ملقب به ابوالقاسم فردوسی در سال ۳۲۹ هجری قمری در پاژ به دنیا آمد. گویند از نجیب زادگان توس و از طبقه دهقانان بود.در عصر سامانی و در سن 40 سالگی سرودن شاهنامه را آغاز کرد و آن را با شصت هزار بیت به اتمام رساند.بنا به قولی در سال  416  قمری در 78 سالگی چشم از جهان خاکی فرو بست و در زادگاه خویش در دل خاک آرام گرفت.

تلفیق هنر و معماری در بنای آرامگاه سخن سرای نامی

آرامگاه فردوسی براساس طراحی نهایی هوشنگ سیحون، با تلفیق معماری ایران باستان و ایران اسلامی بازسازی شد. مساحت کنونی مجموعه آرامگاه، حدود شش هکتار و دربردارنده باغ آرامگاه، استخر و تندیسی از فردوسی در جلوی آن، بنای یادبود، ساختمان‌های اداری، کتابخانه، موزه و آرامگاه مهدی اخوان ثالث است.

معماری داخلی بنا نیز دربردارنده کاشی‌کاری‌ها، نقوش سنگی برجسته از داستان‌های شاهنامه و کتیبه‌هایی سنگی از سروده‌های فردوسی و دیگران است.

فردوسی که اشعارش به زبانهای مختلف هم ترجمه شده است شهرت جهانی دارد و آرامگاه وی و منطقه تاریخی توس مورد توجه گردشگران و محققان بسیاری از سراسردنیاست؛ اما آبادانی این مجموعه اهتمام بیشترمسئولان امر را می خواهد.

همایش بین المللی شاهنامه در مشهد

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران که برای نشست با میهمانان خارجی در "همایش بین المللی شاهنامه در گذرگاه جاده ابریشم "به مشهد سفر کرده است می گوید: مردم و هنرمندان وظیفه خود را انجام داده اند، ازمتولیان شهرمشهد انتظار می رود برای توس و شاهنامه هزینه کنند.

حجت ا... ایوبی می افزاید: ما نیز تلاش می‌کنیم تا مشهد همانند گذشته مهد زبان و ادبیات فارسی باشد.

ابوالفضل مکرمی فر مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی هم در این همایش از حمایت‌های شورای اسلامی شهر و شهرداری مشهددربازپیرایی جلوخان آرامگاه فردوسی خبر می دهد و می گوید: با اقدامات در حال اجرا امیدواریم توس دوباره شکوه خود را به دست آورد.

شاهنامه؛ بزرگترین رزمنامه جهان و دربردارنده تاریخ ایران باستان

حکیم ابوالقاسم فردوسی که در ماندگاری تاریخ کهن ایران و زبان و ادبیات فارسی نقش بی نظیری داشته است با خلق اثروزین و بی مثال شاهنامه،  میراثی گرانبها را از خود بر جای گذاشت که بزرگترین رزمنامه جهان و دربردارنده تاریخ ایران باستان است.

پای صحبت استاد برجسته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد می نشینم، دکتر جعفر یاحقی هنگام باد کردن فردوسی با چهره ای تحسین بر انگیز می گوید: سرودن شاهنامه در شرایطی که زبان فارسی رو به فراموشی می رفت شاهکاری بود که روح تازه ای در کالبد زبان فارسی دمید و کلمات و واژگان پارسی را تا امروز زنده نگه داشت که اگر این همت و تلاش نمی بود شاید اثری از زبان فارسی باقی نمی ماند.

آرامگاه فردوسی؛ دومین مقصد گردشگران در مشهد

حضور گردشگران، محققان و پژوهشگران داخلی و خارجی با زبان و ملیتهای مختلف در مجموعه آرامگاه فردوسی به ویژه مقابل صحنه های به تصویر کشیده شده از شاهنامه چشم را خیره می کند. مسافران وزائرانی که برای تشرف به حرم امام رضا (ع)به کلانشهر مشهد سفر کرده اند ودومین مقصدشان این مجموعه است، با وجد بسیار در حالی که سعی می کنند احساس خوب و تحسینشان  را به هوش، نبوغ و خردمندی فردوسی که در اثر بزرگ شاهنامه جلوه گری می کند نشان دهند زیر لب می گویند: اگر فردوسی نبود، زبان فارسی نبود.

فردوسی با آفرینش اثرحماسی خود نه فقط زبان فارسی بلکه همه فرهنگ، آداب، سنتها و اصالت ایرانی را جاودانه کرد زیرا ادبیات فارسی میراث ملی و تاریخی است.

 لیویا در حال بازدید از حجاری های داخل آرامگاه با جوان انگلیسی که او هم برای بازدید از این مجموعه آمده بود، هم کلام شد. آقای سَم با چشم های روشن چنان به نقاشی های به تصاویر برجسته بر دیواره های داخل بنا خیره شده بود که می شد حرف دلش را خواند. این دانشجوی مسلمان انگلیسی می گوید: محدود نشدن شاهنامه فردوسی  فقط به اثر ادبی، ازعلل ماندگاری آن به شمار می رود.

سَم که با دقت به تصاویر نبرد رستم و سهراب و افسانه‌های‌اساطیری مجموعه نگاه می کند، نوع قهرمان پروری را در شاهنامه بسیار مورد توجه می داند.

موزه توس؛ گنجینه آثار فردوسی

موزه توس با آثاری چون انواع قطعات سفالی دوره اسلام، قبل از اسلام و سکه‌های طلا و نقره دوره اسلامی، وسایل سوارکاری از قبیل سپر، گرز، تیروکمان، وسایل موسیقی و رزمی که در شاهنامه از آنهایاد شده، ظروف سفالی لعاب‌دار و بدون لعاب، آثار نقاشی از داستان‌های شاهنامه، تابلوهای نقاشی از چهره فردوسی، شاهنامه‌های کهن، توجه گردشگران را به خود جلب کرده است. بنای این موزه  همزمان با بنیان آرامگاه فردوسی در سال 1347 با مساحتی حدود 600متر مربع در ضلع غربی آرامگاه فردوسی طراحی شده  و انجمن آثار ملی آن را ساخته است.

شاهنامه؛ کتاب پیوند آسیای مرکزی

استادان، صاحبنظران، پژوهشگران و محققان عرصه شاهنامه و فردوسی شناسان داخلی و خارجی به مناسبت روز بزرگداشت حکیم سخن دو روز گذشته در همایش بین المللی با عنوان" شاهنامه در گذرگاه جاده ابریشم" در مشهد گرد هم آمده اند تا با اذعان به این که شاهنامه کتاب پیوندهاست، شاهنامه را با خارج از مرزهای ایران زمین و حوزه تمدنی ایران پیوند زنند.

درطی فراخوان مقاله این همایش به 52 کشور جهان، از 279  مقاله داخلی و 49 مقاله خارجی رسیده 109 مقاله برای ارائه درهمایش برگزیده شد.

علیرضا قامتی دبیرعلمی این همایش می گوید:  فردوسی با عشق به فرهنگ و هویت ایرانی و درآمیختن آن با محبت به خاندان عصمت و طهارت فرهنگ ایرانی را پیام آور امید و آشتی و صلح معرفی کرد.

مرزو مکان نداشتن دوستداران فردوسی

فردوسی از شهرت جهانی برخوردار و دوستدارانش فارغ از مرز و مکانند. "سرگی فئو فانوف" هنرمندی از کشور روسیه در بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، 29 اثر خود را در زمینه  نقاشی، مجسمه و پوستر با مضمون شاهنامه در قالب نمایشگاه گرافیکی در نگارخانه شهر مشهد اکران کرده است.

علاقه مندی  به فرهنگ و ادب فارسی پژوهشگران 15 کشور جهان را هم به مشهد کشانده است تا در مراسم رونمایی شش نسخه نفیس خطی و مصور شاهنامه فردوسی برای اولین بار، در موزه قرآن و هدایای رهبری حرم رضوی  واقع در صحن کوثر حضور داشته باشند.

دکتر محمدجعفر یاحقی، فردوسی شناس برجسته خراسان  در این مراسم می گفت: شاهنامه فردوسی تبلوری از پیوند تشیع و زبان فارسی است، فردوسی مسلمان بود و ایران اسلامی را در شاهنامه به تصویر کشید به طوری که تعالیم اسلامی در این کتاب حماسی تجلی یافته است.وی نخستین متون مدون فارسی در ایران زمین را مربوط به ترجمه های قرآن کریم می داند که نشان از قدمت پیوند بین زبان فارسی و دین اسلام دارد.

حجت الاسلام حسینی رئیس سازمان کتابخانه ها موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی هم در این مراسم حکمت توحیدی را  از  ویژگی های فردوسی بیان می کند؛ حکمتی که برگرفته از عمیق‌ترین آموزه‌های دینی؛ با  توکل و مجاهدت در راه حق است. 

54 نسخه خطی از شاهنامه در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی جلوه نمایی می کند که قدیمی‌ترین آن مربوط به دوره‌ی صفویه به خط نستعلیق باتزئینات هنری زیبا است.

فردوسی؛ بزرگ‌ترین سراینده پارسی‌گو و شاعر حماسه‌سرای ایرانی را شاعرانی چون گوته و ویکتور هوگو به نیکی یاد کرده‌اند.

حضور جمع زیادی اززائران و گردشگران داخل و  خارج کشور در این مجموعه نیز نشان از نام نیک وی در روزگار است. اهمیت به ثبت خاطرات خوش از این بازدیددر ذهن زائران و گردشگران، متولیان امر رابه تکاپو واداشته است تا با برگزاری مراسمی خاص نه فقط اوقات خوبی را برای بازدیدکنندگان در این مجموعه رقم بزنند بلکه میراث ناملموس حوزه نوروز را نیز در این آرامگاه معرفی کنند.

جشن نوروزگاه در آرامگاه فردوسی با اجرای موسیقی سنتی، نمایشنامه خوانی، ورزشهای زورخانه ای و هنرهای نمایشی از این برنامه هاست که نوروز امسال با حضور ولی تیموری معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی و جواد موسوی مدیرکل نظارت برخدمات گردشگری کشور با مراسم ادای احترام به مقام فردوسی و بازدیداز موزه توس و مجموعه فرهنگی تاریخی هارونیه برگزار شد.

 بزرگداشت این شاعر شهیر و مرد بلند آوازه ادبیات ایران اقدامی به رسم قدر شناسی از اوست. اگر چه به گفته فردوسی شناسان روز تولد حکیم ابوالقاسم فردوسی دارای سند متقن تاریخی نیست اما این بزرگداشت در روز 25 اردیبهشت هر سال برگزار می شود و امید است به همین یک روز محدود نشود.

در همین خصوص به پیشنهاد بنیاد فردوسی ثبت هزاره پایان سرایش شاهنامه در فهرست مفاخر و رویدادهای علمی، فرهنگی و هنری سال 2011-2010 م سازمان یونسکو به عنوان نخستین ثبت برپایه سال خورشیدی  انجام و آیین بزرگداشت ثبت این رویداد در یونسکو نیز در کشورهای گوناگون ازجمله برلین و آلمان برگزار شد.

و ما هم اگر از کودکی در کتاب‌های درسی‌مان اشعاری از نبرد رستم و سهراب آموخته ایم:

 و اگر با آیین‌های قدیمی و سنتی شاهنامه‌خوانی و نقالی به زمان فردوسی سفر می کنیم:

برای آنست که بگوییم قدر شناس این مرد توحیدی و شاعر بلند آوازه ادبیات ایران هستیم چراکه از خود او آموخته ایم:

                       بیا تا جهان را به بد نسپریم                               به کوشش همه دست نیکی بریم

                       نباشد همه نیک و بد پایدار                                 همان به که نیکی بود یادگار

"لیویاها" با کوله باری پربار از شنیدنی ها و دیدنی ها می روند تا رمز جادانگی فرهنگ، آداب و اصالت ایرانی را برای هم کیشان خود بگویند.

از شجاعت، خردورزی و حکمت توحیدی ایرانیان  بگویند که با همین اصول از پیچ و خمهای تاریخی این سرزمین به سلامت گذر کرده اند.

تهیه و تنظیم: نیره فراحی