ادامه دکترین خروج ترامپ از پیمان های بین المللی

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما؛ اقدامات دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در زمینه سیاست خارجی باعث ایجاد تنش های زیادی در عرصه بین المللی شده است.ترامپ اساسا اعتقاد و تعهدی به موازین بین المللی ندارد.یکی از مهمترین مشخصه های زمامداری ترامپ، رویکرد منفی وی در قبال سازمان ها ، توافق ها و پیمان های منطقه ای و بین المللی است. ترامپ از بسیاری از توافقات بین المللی خارج شده است.این اقدامات یکجانبه در قالب پیشبرد شعار "نخست آمریکا" از سوی ترامپ صورت گرفته است. رابرت مالی" عضو پیشین شورای امنیت ملی آمریکا می گوید: یکجانبه گرایی دونالد ترامپ، این کشور را منزوی کرده است.دولت ترامپ تاکنون از توافق آب و هوایی پاریس ، توافق هسته ای برجام ، پیمان تجارت آزاد دو سوی اقیانوس آرام (تی پی پی) ، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد و یونسکو خارج شده است. "ریچارد هاس" رئیس شورای روابط خارجی آمریکا اخیرا اعلام کرد: سیاست خارجی ترامپ بر مبنای "دکترین خروج" از سازمان ها و توافق های بین المللی استوار است.
رویکرد ترامپ در باره خروج از پیمان های بین المللی اکنون وارد مرحله جدید و بسیار خطرناکی شده است. دولت ترامپ اکنون پیمان های کاهش و امحای تسلیحات هسته ای را هدف گرفته و تلاش خود را معطوف به خروج از این پیمان ها کرده است.با این حال ترامپ فقط به این مساله بسنده نکرده و با اعلام خروج آمریکا از "معاهده تجارت تسلیحات"قصد دارد تا هر گونه نظارت بر آمریکا در زمینه صادرات تسلیحات متعارف را نیز از میان بردارد. بدین ترتیب اکنون جهان را با چالش بزرگی یعنی تبعات خروج آمریکا از پیمان های کنترل تسلیحات مواجه شده است. مسلما این اقدام رئیس جمهور جنجالی آمریکا به ضرر صلح و امنیت بین المللی و زمینه ساز افزایش درگیری های مسلحانه در نقاط مختلف جهان با توجه به لغو محدودیتها در باره صادرات تسلیحات متعارف توسط آمریکا خواهد شد.
اقدام جدید
در این راستا دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا روز جمعه 26 آوریل(6 اردیبهشت) در نشست "انجمن ملی سلاح" (National Rifle Association) این کشور اعلام کرد؛ واشنگتن از "معاهده تجارت تسلیحات" (Arms Trade Treaty = ATT) خارج خواهد شد. ترامپ با بیان اینکه سازمان ملل متحد به زودی درخواست رسمی آمریکا برای خروج از این معاهده را دریافت می کند مدعی شد: دولت وی نخواهد گذاشت استقلال آمریکا قربانی شود. ترامپ فرمان خروج آمریکا از"معاهده تجارت تسلیحات" را در این نشست امضا کرد.هر چند آمریکا در اواخر دوره ریاست جمهوری باراک اوباما این معاهده را امضا کرد،اما تاکنون سنای این کشور آن را تصویب نکرده است. مجمع عمومی سازمان ملل در 2 آوریل 2013 با اکثریت آرا "معاهده تجارت تسلیحات" را تصویب کرد. در آن زمان آمریکا که به عنوان بزرگترین صادرکننده سلاح محسوب می شود، با وجود مخالفت‌های "انجمن ملی سلاح" به این پیمان رأی مثبت داد.این معاهده ، پیمانی چند جانبه است که به تنظیم تجارت بین المللی 70 میلیارد دلاری تسلیحات متعارف با هدف کمک به حفظ صلح و امنیت بین المللی ،کاهش آلام انسانی و پیشبرد همکاری ، شفاف سازی و اقدامات مسئولانه بین دولت ها در این زمینه می پردازد. این معاهده کشورهای عضو را ملزم می کند تا سوابق انتقال بین المللی تسلیحات را ثبت کرده و مانع از انتقال فرامرزی آن به نحوی شوند که به منظور نقض حقوق بشر یا حمله به غیرنظامیان مورد استفاده قرار نگیرند. معاهده تجارت تسلیحات از 24 دسامبر 2014 اجرایی شده است.101 دولت این معاهده را تصویب کرده و 34 دولت دیگر آن را امضا کرده اما هنوز تصویب نکرده اند.
واکنش ها
این اقدام ترامپ با واکنش های منفی گسترده در سطح داخلی و بین المللی مواجه شد. در داخل آمریکا انتقاداتی از تصمیم ترامپ برای خروج از یکی دیگر از پیمان های کنترل تسلیحات صورت گرفت .در این زمینه "نانسی پلوسی" رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، خروج ترامپ از "معاهده تجارت تسلیحات" را محاسبه ای غلط و تصمیمی به ضرر منافع ملی آمریکا توصیف کرد.در عرصه بین المللی ، سازمان ملل به عنوان بزرگترین نهاد بین المللی که شورای امنیت آن وظیفه حفظ صلح و امنیت جهانی را عهده دار است به انتقاد از این مساله پرداخت . آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد به اهمیت فوق العاده این معاهده اشاره کرد که آمریکا از تصویب آن خودداری می کند.به گفته وی ، در حالی که شاهد افزایش تنش های بین المللی بوده و تمایل برای مدرن سازی تسلیحات وجود دارد، این مساله بسیار مهم است.وی افزود: این معاهده تنها سند جهانی است که هدف آن افزایش شفافیت و کسب اطمینان و مسئولیت پذیری در فروش بین المللی تسلیحات است. "استفان دوجاریک" سخنگوی دبیرکل سازمان ملل متحد نیز در بیانیه ای اعلام کرد، "معاهده تجارت تسلیحات" تنها ابزار در سطح جهان است که هدف آن بهبود شفافیت و پیگیری تجارت بین المللی سلاح به شمار می رود.
اتحادیه اروپا به عنوان شریک آمریکا دراین سوی اقیانوس اطلس نیز در قبال اقدام ترامپ واکنش منفی نشان داد. این نهاد اروپایی هشدار داد ترامپ با اعلام خروج از "معاهده تجارت تسلیحات" مانع از مبارزه جهانی با قاچاق اسلحه می شود."فدریکا موگرینی" مسول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اظهار داشت: تصمیم آمریکا برای پس گرفتن امضای خود از این معاهده، کمکی به تلاش های کنونی برای ایجاد شفافیت در تجارت بین المللی سلاح، جلوگیری از قاچاق اسلحه و مبارزه با انحراف کاربرد سلاح های متعارف نمی کند.وی افزود: اتحادیه اروپا همچنان از همه کشورها به ویژه واردکنندگان و صادرکنندگان بزرگ سلاح می خواهد بدون هیچ تعللی به معاهده تجارت تسلیحات محلق شوند. به گفته موگرینی، اتحادیه اروپا این معاهده را که در پی قاعده مند کردن جریان ارسال سلاح به مناطق مناقشه خیز است، عامل «کمک به تلاش های بین المللی برای تضمین صلح، امنیت و ثبات می داند». همه 28 کشور عضو اتحادیه اروپا به معاهده تجارت تسلیحاتی پیوسته اند و مصمم به پیگیری اهداف آن و تصویب و اجرای جهانی آن هستند.
دستور جدید ترامپ
آمریکا مدعی است که خواهان پیمان های تسلیحاتی جدید است.در این چارچوب، دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا به دولت خود دستور داده که به دنبال انعقاد پیمان های کنترل تسلیحات جدید با روسیه و چین باشند.به گفته مقام های ارشد دولت ترامپ، هدف از این پیمان های جدید ، تحمیل محدودیت های جدید بر آن دسته از تسلیحات هسته ای روسیه است که تحت کنترل هیچ پیمانی نیستند.هدف دولت ترامپ از این اقدام درباره چین، ترغیب این کشور به پیوستن به پیمان کنترل تسلیحاتی است که برای اولین بار توانمندی های پکن را محدود یا راستی آزمایی کند. یک مقام بلندپایه آمریکایی هدف ترامپ را اینگونه بیان کرد: دستور رئیس جمهوری این است که ما نیاز به پیگیری پیمان های کنترل تسلیحات بلند پروازانه تری داریم که تسلیحات بیشتری را دربرگرفته و طرف های بیشتری غیر از آمریکا و روسیه را درگیر کند.
این دستورکارها در حال حاضر در مراحل ابتدایی برای ارزیابی چگونگی اعمال دستورات ترامپ هستند و هنوز مشخص نیست دولت ترامپ که با مسکو و پکن درگیر است و کمتر از دو سال تا پایان دوره اول خود دارد، می تواند نتیجه ای از آن به دست آورد یا خیر.
ترامپ در 5 آوریل (16 فروردین)در گفتگو با خبرنگاران در دفتر کار خود در کاخ سفید، گفت: « چین پول زیادی برای ارتش خود خرج می‌کند. ما هم همینطور و روسیه هم به‌همین شکل. به‌نظرم این سه کشور می‌توانند از طریق همکاری با یکدیگر، این هزینه‌ها را کاهش دهند.»رئیس جمهوری آمریکا پیشتر نیز در گفت و گوها و پیام های توئیتری خود از احتمال مذاکره با رئیسان جمهوری چین و روسیه برای پیشگیری از رقابت تسلیحات سخن گفته است.
این در حالی است که بودجه نظامی آمریکا برای سال ۲۰۱۹، بیش از ۶۸۶ میلیارد دلار اعلام شده اما بودجه‌های نظامی چین و روسیه به ترتیب حدود ۱۷۰ و ۶۵ میلیارد دلار است. واشنگتن در وهله اول روسیه و در مرتبه بعدی چین را به عنوان دشمنان و تهدیدات اصلی امنیتی خود تلقی می کند و افزایش بودجه نظامی نیز با هدف مقابله با آنها صورت می گیرد. کما اینکه تخصیص بودجه کلان برای نوسازی تسلیحات هسته ای و نیزایجاد نیروی فضایی در راستای مقابله با تهدیدات هسته ای و فضایی مسکو و پکن انجام شده است.
بهانه جویی های واشنگتن
آمریکا از 2 فوریه 2019 اجرای پیمان نیروهای هسته ای میانبرد(آی ان اف) را به تعلیق درآورده است. دولت ترامپ به بهانه نقض این پیمان از سوی روسیه با توسعه و استقرار یک موشک کروز جدید و به دلیل آن که این پیمان، آمریکا را از گسترش سلاح های جدید برای مقابله با زرادخانه موشکی چین در شرق آسیا بازمی‌دارد، به اعلام خروج آمریکا از این پیمان مهم هسته ای پرداخت. در مقابل مسکو نیز ، آمریکا را متهم به نقض پیمان آی ان اف با استقرار سامانه ضد موشکی در اروپا ، توسعه نوع بهسازی شده بمب اتمی تاکتیکی بی -61 و استقرار پهپادهای مسلح در اروپا کرده است. ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در واکنش به اقدام واشنگتن اعلام کرد که مسکو نیز اجرای تعهدات خود در پیمان آی ان اف را متوقف می‌کند. دولت ترامپ بهانه جویی در باره پیمان استارت (پیمان کاهش تسلیحات هسته ای استراتژیک ) را نیز آغاز کرده تا در نهایت ازتمدید این پیمان راهبردی در سال 2021 خودداری کند . ادامه این روند از سوی واشنگتن نه فقط باعث گسترش تسلیحات ممنوعه طبق این پیمان ها و در نتیجه بروز مسابقه تسلیحاتی جدیدی در سطح بین المللی خواهد شد ، بلکه ثبات و امنیت جهانی را در معرض مخاطره جدی قرار خواهد داد. این دو پیمان از توافق های بسیار مهم در زمینه کنترل تسلیحات محسوب می شوند.
واشنگتن بر مشارکت چین در پیمان های جدیدی که از دیدگاه آن قرار است جایگزین پیمان" آی ان اف "و پیمان "استارت" شوند بر مشارکت چین تاکید کرده است. با این حال این سوال جدی مطرح است که آیا چین دعوت آمریکا برای مشارکت در این دو پیمان با شرط از بین بردن تسلیحات جدید نظامی خود را خواهد پذیرفت؟ تردید زیادی وجود دارد که مقامات پکن با این مسئله موافقت کنند.
مساله دوم نیز شرط آمریکا برای صرف نظر کردن روسیه از تسلیحات جدیدی است که دارای فن آوری انقلابی هستند تا حاضر به ادامه اجرای پیمان "آی ان اف" و تمدید پیمان "استارت" شود . با این حال مسکو پاسخ منفی به این خواسته های واشنگتن داده است. سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه تاکید کرده: مسکو مایل نیست تا سرنوشت تراژیک پیمان "آی ان اف" شامل حال پیمان "استارت" هم بشود.
این رویه ترامپ انتقاد شدید مقامات ارشد روسیه به عنوان قدرت بین المللی رقیب آمریکا را برانگیخته است.در این راستا "سرگئی ریابکوف" معاون وزیر خارجه روسیه در اظهارات جدید خود به سختی اقدامات دولت ترامپ را مورد حمله قرار داد. به گفته ریابکوف : ایالات متحده با اقدامات مخرب خود، به تمامی توافقات چندجانبه بین المللی در زمینه عدم گسترش و کنترل تسلیحات که سالها پایه و اساسی برای مشارکت برابر به منظور حل و فصل جدی ترین مسائل در عرصه تامین امنیت بین المللی بوده، آسیب وارد کرده و این یک واقعیت غیرقابل انکار است که توافق چندجانبه‌ای در زمینه عدم گسترش و کنترل تسلیحات وجود ندارد که آمریکا تلاش نکرده باشد تا آن را تضعیف کرده یا بطور کامل از اجرای آن صرف نظر کرده باشد.»
هدف کلی آمریکا رهایی از قید وبند پیمان های تسلیحاتی است تا بتواند آزادانه به توسعه و استقرار تسلیحات هسته ای بپردازد. روس ها معتقدند که دولت ترامپ در راستای دکترین هسته ای جدید آمریکا خواهان ساخت و استقرار موشکها و تسلیحات جدید هسته ای برای مقابله با تهدیدات ادعایی از جانب روسیه و چین است. ترامپ دراین زمینه اعلام کرد: آمریکا تسلیحات هسته ای اش را توسعه خواهد داد، مگر اینکه روسیه و چین توسعه تسلیحات هسته ای شان را متوقف کنند.
به گفته مسکو، ادامه حضور هسته ای آمریکا در خاک اروپا با استقرار بمب های هسته ای تاکتیکی بی -61 در قلمرو 5 کشور اروپایی عضو ناتو در واقع بر خلاف مفاد پیمان نیروهای هسته ای میانبرد است و به همین دلیل واشنگتن باید هر چه زودتر این تسلیحات را از کشورهای اروپایی خارج کند.مسکو هم چنین خواهان آن است که آمریکا از اجرای رزمایش های هسته‌ای در کشورهایی که خود توان هسته‌ای ندارند، خودداری کند.
با این حال موضع دولت ترامپ کاملا بر خلاف موضع روسیه است آمریکایی ها نه فقط قصد خارج کردن بمب های هسته ای تاکتیکی بی -61 از اروپا را ندارند، بلکه در قالب پروژه ای چند میلیارد دلاری قصد بهسازی و ارتقای قابلیت های زرادخانه هسته ای خود در اروپا را دارند.
جمع بندی
ادامه روند کنونی در زمینه ایجاد تزلزل در نظام امنیت بین المللی با خروج و زیر سوال بردن پیمان های کنترل تسلیحات از سوی واشنگتن نه فقط باعث گسترش تسلیحات ممنوعه طبق این پیمان ها و در نتیجه بروز مسابقه تسلیحاتی جدیدی در سطح بین المللی خواهد شد ، بلکه ثبات و امنیت جهانی را در معرض مخاطره جدی قرار خواهد داد.با از میان رفتن پیمان های مهم کنترل تسلیحاتی جهان با چشم اندازی تاریک مواجه خواهد شد که در آن کشورهای بزرگ بدون هیچ محدودیتی به توسعه و استقرار انواع تسلیحات مخرب به ویژه موشک های هسته ای خواهند پرداخت و آینده ثبات و امنیت جهانی را در معرض مخاطره جدی قرار خواهند داد.
نویسنده: سید رضا میرطاهر