رونقی که با دانه‌های روغنی به بار می‌نشیند

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز گیلان، این روزها خیلی از کشاورزان گیلانی در جلگه، گرمِ مهیا کردن بساط کشت برنجند؛ محصولی که به بار نشستنش وابسته به آب است و آنطور که مسئولان می گویند با باران هایی که آمده کمتر از سال های قبل، تنه اش به تنه کم آبی های اواخرِ بهار می خورد؛ اما در جنوبی ترین شهرستان گیلان، رودبار که آب و هوایش چندان شباهتی به رطوبت و ترنم دیگر مناطق گیلان ندارد اگر چه هنوز خیلی ها کشت آبی شان به راه است اما برخی ها هم در این شهرستان دل به کشت دیم خوش کرده اند و این روزها چشم به محصول شان دارند؛ مراقبند مزرعه همین طور پربار بماند تا یک ماه دیگر خود را برای دروی دست رنج دیم شان آماده کنند. 
در بهشت ماه های سال؛ اردیبهشت، نگاهت را از باغ های همیشه سبز زیتون رودبار که بگیری، در گذر از بخش هایی چون رحمت آباد و بلوکات، عمارلو و خورگام، کمی پایین تر از قله هایی که هنوز کلاه سپید برف به سر کرده اند، دشت هایی می بینی با تلفیقی از رنگ های سبز و زرد. 
از فرش سبز مزارع گندم و جو که ماه آینده حسابی دشت را طلایی می کند گرفته تا مزارع کلزا که گل های کوچکش دامن زرد به تن زمین ها کرده است. 

امسال اما از دور که نگاه کنی، قطعه های زرد زمین های این شهرستان، انگار بیشتر از سال های قبل خودنمایی می کند و آنطور که سازمان جهاد کشاورزی گیلان اعلام کرده کشاورزان رودبار، تنها شهرستان گیلان که در آن کلزا کشت می شود، امسال 8برابر پارسال در زمین های شان کلزا کشت کرده اند و بر اساس پیش بینی ها، محصول امسال هم  8برابر پارسال خواهد بود.
محصولی که دانه هایش ماده اولیه روغن کشی است و در این وانفسای تولید و تحریم های ناجوانمردانه، هم نیاز به واردات روغن خوراکی را کم می کند و هم کنجاله اش می تواند جایگزین خوبی برای برخی نهاده های دام و طیور که بیشتر وارداتی هستند، باشد.
بر اساس اعلام سازمان صمت، حدود 90درصد نیاز روغن خوراکی کشور با واردات این محصول تأمین می شود و بی شک توسعه کشت گیاهان روغنی از جمله کلزا، رونق تولید روغن را به دنبال خواهد داشت و تا حدود زیادی نیاز به واردات این محصول را کم خواهد کرد.
از طرفی آنطور که کارشناسان تغذیه می گویند: روغنی که از کلزا به دست می آید به علت داشتن ترکیب مناسب اسیدهای چربِ غیراشباع و درصد پایین اسیدهای چرب اشباع از باکیفیت ترین روغن های خوراکی است و نقش مهمی در بهبود تغذیه و سلامت جامعه دارد. 

افزایش 8برابری سطح کشت کلزا چرا و چگونه؟
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی گیلان می گوید: اگرچه سهم گیلان ِپر باران از تولید محصولِ دیمی کلزا، در مقایسه با استان های دیگر ناچیز است اما امسال سطح زیر کشت این محصول نسبت به سال زراعی قبل 8برابر شده است.
ابراهیم اکبرزاده پیش بینی کرد: امسال بیش از هزار تن دانه کلزا به ارزش 3میلیارد و 400میلیون تومان از این زمین ها برداشت شود.
وی معرفی و تامین رقم جدید هیبرید پر محصول، افزایش قیمت خرید تضمینی کلزا و بالا بودن قیمت آن نسبت به قیمت گندم، ترویج مزیت های کشت کلزا و تشویق کردن کشاورزان به تولید کلزا و گندم بطور متناوب، برگزاری دوره های آموزشی بهبود فرآیند تولید، حضور مستمر کارشناسان در مزارع و توسعه تولید ماشینی با افزایش ماشین های آلات کشت و تغییر جزیی در برخی کمباین ها برای برداشت را از مهم ترین دلایل افزایش استقبال کشاورزان از کشت کلزا و توسعه 8برابری سطح زیر کشت این گیاه روغنی در گیلان  دانست. 

اندر حکایت فواید دیگر کلزا 
آنطور که پیداست؛ فواید کشت کلزا فقط به تولید روغن سالم تر و تامین خوراک دام و طیور خلاصه نمی شود و آنطور که مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی گیلان می گوید: در توسعه صنعت پرورش زنبور عسل هم اثرگذار است.
ابراهیم اکبرزاده افزود: شاید زنبورداران بیشتر از خیلی ها، قدر مزارع کلزا را بدانند؛ چرا که گیاه کلزا زمانی گل می دهد که گیاهان دیگر هنوز به مرحله گلدهی نرسیده اند و درست سر بزنگاه، دست زنبورداران را در تامین شهد زنبورهای شان می گیرد.
او می گوید: از طرفی از آنجا که دوره تولید کلزا با زمان رشد دانه های روغنی دیگر چون آفتاب گردان و سویا، متفاوت است، این دانه روغنی زمانی برداشت می شود که ظرفیت واحدهای روغن کشی خالی است. 
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی گیلان یکی دیگر از فواید کشت کلزا را افزايش حاصلخيزي خاک، کاهش آفات و علف های هرز می داند و در تشریح این مزیت گفت: زیرخاک کردن بقایای کلزا پس از برداشت این محصول علاوه بر افزایش مواد عالی خاک، سبب بهبود کیفیت فیزیکی و شیمیایی خاک و درنتیجه حاصلخیزی آن می شود.
ابراهیم اکبرزاده با بیان اینکه کشت کلزا سبب افزایش توان غذایی خاک هم می شود افزود: در کشت کلزا، از آنجا که خاک بار دیگر شخم می خورد، تراکم علفهای هرز کاهش می یابد و بر این اساس تا حدودی، مصرف سم در تولید محصولاتی چون برنج، گندم و جو نیز کاهش می یابد.

وقتی رونق تولید کلزا، نان صنعت روغن کشی را حسابی توی روغن می کند
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی گیلان با بیان اینکه دانه کلزا حاوی 35تا50 درصد روغن است گفت: بر این اساس از هزار تن دانه کلزایی که پیش بینی شده تا یک ماه دیگر از مزارع گیلان برداشت شود و در سبد فرآوری قرار گیرد، بین 350تا500 تن روغن به ارزش تقریبی 14تا20 میلیارد تومان به دست خواهد آمد.
قاسم جوادزاده افزود: قیمت هر کیلوگرم روغن خوراکی کلزا در بازار براساس نوع برند و کیفیت بین 35تا45 هزار تومان است.
این دارنده مدرک دکترای فرآورده های چند سازه، بالابودن نقطه دود روغن کلزا را یکی از مزیت های مهم این روغن نسبت به دیگر روغن های گیاهی می داند و می گوید: نقطه دود روغن کلزا 20درصد بالاتر از روغن های سرخ کردنی دیگر است و این یعنی  دیرتر به نقطه دود می رسد و حتی قابلیت استفاده مجدد دارد.
وي افزود: اگر چه مدیریت صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی گیلان 80درصد هزینه خرید "دستگاه روغن کشی پرس سرد "را که در روغن گیری کلزا کاربرد دارد، در قالب تسهیلات ارزان تامین می کند اما از آنجا که مقدار محصول تولیدی کلزا در گیلان کم است، ایجاد صنایع روغن کشی آن برای بهره بردارن توجیه اقتصادی ندارد و فقط در کارگاه های غیررسمی در برخی خانه ها روغن کشی انجام می شود وبیشتر محصول کلزای گیلان برای روغن کشی به استان های دیگر برده می شود.

مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی گیلان می گوید: اگر کشت کلزا در گیلان بر اساس برنامه توسعه یابد و محصول بیشتری به بار بنشیند، بنا داریم مجوز ساخت یک کارخانه 50هزار تنی فرآوری و روغن کشی کلزا را در این استان صادر کنیم.
قاسم جوادزاده با اشاره به اینکه هر دانه کلزا 20تا25 درصد هم  پروتئین دارد گفت: در راه اندازی این کارخانه افزون بر روغن کشی کلزا، فرآوری و استخراج پروتئین موجود در این گیاه را هم هدف گذاری کرده ایم.
او در تشریح اهمیت این کار می افزاید: با خالص سازی این مقدار پروتئین موجود در کلزا می توان آن را به عنوان یک مکمل غنی سازی در دیگر مواد غذایی از جمله آرد سفید استفاده کرد؛ کاری که در بسیاری از کشورها از جمله فرانسه و کانادا انجام می شود. 
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به جایگاه نخست گیلان در تولید روغن زیتون و مالکیت رودبار در به دست آوردن سهم ذهنی برند روغن زیتون کشور گفت: این قابلیت می تواند در موفقیت در صنعت روغن کلزا هم اثرگذار باشد؛ چرا که فرآیند روغن کشی این دو محصول تقریبا شبیه هم است و دست کم با خرید دستگاه های روغن کشی کلزا و تجهیز بخشی از خط فرآوری کارخانه های تولید روغن زیتون در گیلان، می توان از دانه های کلزا روغن به دست آورد.

لطفی که کلزا به صنعت دام و طیور می کند؛ از تامین غذا تا جلوگیری از خروج ارز
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی گیلان قیمت هر کیلو کنجاله کلزا را 3هزار و 55تومان اعلام کرد و گفت: در جیره غذایی طیور به ازای هر 100کیلوگرم جیره خشک، 20درصد کنجاله و برای گوساله پرواری هم به ازای هر 100کیلوگرم جیره خشک 15درصد از کنجاله استفاده می شود.
میرحجت علی اکبرنژاد با بیان اینکه از هر هکتار مزرعه کلزا حدود 850کیلوگرم کنجاله به دست می آید افزود:این مقدار کنجاله، پروتیین مورد نیاز پرورش هزار قطعه مرغ و 800راس گوساله پرواری را تامین می کند؛ البته ناگفته نماند در فرآیند پرورش باید از منابع پروتئینی دیگر هم استفاده شود.
او با اشاره به اینکه در حال حاضر بیشتر پروتئین مورد نیاز صنعت دام و طیور گیلان با کنجاله سویا تامین می شود که آن هم اغلب وارداتی است گفت: هر کیلو کنجاله سویای وارداتی تا به دست بهره برداران برسد، بیش از 5هزار تومان تمام می شود؛ این درحالی است که هر کیلو کنجاله کلزا در بازار در حال حاضر  3هزار و 55تومان است.
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی گیلان افزود: فقط برای تامین پروتئین مورد نیاز صنعت و دام طیور گیلان، سالانه 244هزار تن کنجاله سویا به ارزش حدود 82میلیون دلار وارد می شود که در صورت استفاده از کنجاله کلزا، بطورمیانگین می توان حدود 50درصد در هزینه های تامین کنجاله برای صنعت دام و طیور صرفه جویی کرد. 
میرحجت علی اکبرنژاد با بیان اینکه کنجاله کلزا جایگزین خوبی برای کنجاله سویای وارداتی است افزود: اگر تولید کلزا در استان به حدی افزایش یابد که نیمی از نیاز پروتئین صنعت دام و طیور استان را بتوان از طریق کنجاله این گیاه تامین کرد، از خروج حدود 41میلیون دلار ارز برای واردات کنجاله سویا، جلوگیری خواهد شد.

مشکلاتی که جلوی جوانه زدن مزایای تولید را گرفته 
با وجود مزایای کشت کلزا در گیلان، بسیاری از کشاورزان از موانع و مشکلاتی که توسعه کشت این گیاه روغنی را سخت کرده، گله مندند.
مجید ساعی شالیکاری است که همزمانی برداشت این محصول با کشت برنج در مناطق جلگه ای را مهم ترین علت این موضوع می داند و می گوید: 8سال پیش در حدود نیم هکتار از شالیزارش کلزا کشت کرد اما محصولش با هر بارندگی زیر آب می رفت و از طرفی برای اینکه بتواند کلزاها را سر وقت برداشت کند، کشت برنج را با تاخیر انجام داد؛ کاری که باعث شد دروی برنج به هفته پایانی شهریور بیفتد و محصولش زیر باران خیس شود. 
این شالیکار می گوید: کشت کلزا سود خوبی دارد و اگر رقم زودرس این گیاه روغنی را به ما شالیکاران معرفی کنند، می توانیم هم کلزا بکاریم و هم به موقع به کشت و کار برنج مان برسیم.
رضا قنبری کلزاکار اهل روستای خاصکول رودبار که 35هکتار مزرعه کلزا دارد هم از کمبود بذر اصلاح شده در بازار گلایه دارد و می گوید: او و دیگر کشاورزان منطقه، زمین های زیادی دارند و اگر بذر به اندازه کافی به آنها داده شود، می توانند بیشتر کلزا بکارند.
دکتر عبدالله پورآقایی که در کنار تدریس در دانشگاه، در روستای اسطلخ جان رودبار کشاورزی هم می کند می گوید: هر سال که می گذرد انگار مقاومت آفت ها به محصولات کشاورزی از جمله کلزا بیشتر می شود و بی شک تامین سم مورد نیاز برای مقابله با این آفت ها از سوی مسئولان می تواند تا حدود زیادی در افزایش راندمان تولید اثرگذار باشد. 
او معتقد است برای اینکه تولید کلزا افزایش یابد، باید بذر مجانی در اختیار کشاورزان قرار گیرد تا آنان در زمینهای بیشتری کلزا بکارند.
مهدی مرادی دیگر کلزا کار رودبارری هم خواستار سرکشی بیشتر کارشناسان جهاد کشاورزی به مزارع کلزا بود. 

برنامه ای برای باز شدن پای کلزا به شالیزارها در نیمه دوم سال 
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به اینکه سیاست وزارت جهاد کشاورزی کشت متناوب کلزا با دیگر محصولات از جمله گندم، بصورت یک سال در میان برای پایداری تولید گندم است گفت: برای افزایش میزان تولید و بر اساس دستورالعمل وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر توسعه کشت دانه های روغنی با هدف تامین روغن خوراکی مورد نیاز کشور، پیشنهاد کشت کلزا به عنوان محصول کشت دوم در 3تا5 هزار هکتار شالیزار را به وزارت جهاد کشاورزی ارائه کرده ایم.
مسعود الماسی افزود: البته کشت کلزا در این شالیزارها مستلزم فراهم شدن الزاماتی چون معرفی بذر زودرس، فراهم شدن ماشین آلات کاشت و برداشت کلزا در شالیزارهاست که این موضوع را در قالب درخواستی به وزارتخانه اعلام کرده ایم و قرار است تصمیمات نهایی در این رابطه تا چند روز آینده در نشستی در وزارتخانه گرفته شود. 
آنطور که او می گوید: موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر و نهال وزارت جهاد کشاورزی قرار است برای سال آینده یک رقم جدید زودرس که متناسب با شرایط جلگه در گیلان باشد، معرفی کند تا برداشت کلزا با کشت برنج تداخل نداشته باشد. 
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان افزود: از وزارتخانه خواسته ایم ضمن معرفی ماشین آلات مناسب برای تولید کلزا در شالیزار، مشوق های مالی چون تعیین قیمت مناسب خرید و یا اختصاص رایانه در این باره در نظر بگیرد تا شالیکاران با تمایل بیشتری کلزا را جایگزین محصولات کشت دوم از جمله باقلا و انواع سبزی کنند.
مسعود الماسی با بیان اینکه شالیزارهایی را برای این کار انتخاب می کنیم که قابلیت ایجاد زهکش برای هدایت باران های نیمه دوم سال را داشته باشد گفت: برای اینکه کلزا کاران مشکلی در خرید بذر، تامین نهاده ها و فروش محصول نداشته باشند، یا شرکت های پشتیبان کلزا را افزایش می دهیم و یا از شرکت ها می خواهیم که سطوح بیشتری از مزارع را در پوشش خود قرار دهند.

اگر لباس زرد کلزا بر تن شالیزارها شود؟ 
برخی کارشناسان علوم کشاورزی معتقدند اگر همه الزاماتی که مسئولان جهاد کشاورزی گیلان به وزارتخانه اعلام کرده اند، فراهم شود و طبق برنامه، دست کم در 5هزار هکتار شالیزار، نیمه دوم امسال و پس از برداشت محصول برنج، رقم زودرس کلزا کشت شود و از طرفی مقدار تولید کلزا در مزارع دیم رودبار را هم همین هزار تن امسال در نظر بگیریم، با یک حساب سرانگشتی می توان گفت: سال آینده دست کم 7برابر امسال یعنی چیزی معادل حدود 7هزار تن دانه روغنی کلزا برداشت خواهد شد که اگر خوب فرآوری و روغن کشی شود، حدود 3هزار تن روغن از آن به دست خواهد آمد. 
اتفاقی که اگر محقق شود سهم گیلان را در سبد تولید روغن خوراکی به طور قابل توجهی افزایش داده و تا حدودی از خروج ارز برای وارد کردن این محصول جلوگیری خواهد کرد.
 البته نباید کنجاله های روغن گیری شده کلزا را هم که تامین کننده بخش زیادی از پروتئین مورد نیاز صنعت دام و طیور گیلان است، فراموش کرد.