مردم مومن و با فرهنگ نيشابور از ديرباز براي رفتگان و درگذشتگان خود احترام خاصي قايل بوده اند و سعي مي کردند که به نوعي روح آنان را از خود راضي نگه دارند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مرکز خراسان رضوی، براساس همين سنت، مراسم گوناگوني براي تجليل از مردگان و شادي روح آن
زيارت اهل قبور در اسلام تاکيد شده است و در اين باره رواياتي وجود دارد که بر همگان توصيه مي کند در حالت شادي و غم (که هر دو جزو فراز و نشيب زندگي انسان هاست) شايسته است انسان به قبرستان برود تا «واقعيت مرگ» و ناپايداري دنيا را درک کند و به ياد قيامت بيفتد و از گناه دوري کند.
یاد مرگ ، یاد نابودی نیست ؛ بلکه یاد زنده بودن و جاودانگی است ، پس می‌تواند عرفان ، معنویت و اخلاص را در جامعه بیشتر کرده و زندگی را با نجات از مادیگرایی به سمت معنویت سوق دهد.
آيين چراغ برات در ماه هاي مبارک شعبان و رمضان يک سنت پسنديده و سفارش بزرگان دين است و در کنار زيارت اهل قبور به سبب اين که مدت سه روز اقوام و خويشان براي اجراي اين مراسم در کنار هم هستند ، نوعي صله رحم هم به شمار مي آيد و مراسم چراغ برات در ميان مردم شهرستان نيشابور از شور و حال خاصي برخوردار است.
آيين چراغ برات از بعدازظهر روز ۱۲ شعبان به مدت سه روز آغاز می شود و مردم با حضور بر مزار درگذشتگان تا غروب آفتاب در آن مکان مي مانند و انواع خوراکي ها از قبيل خرما ، شيريني ، شربت يا ميوه در تابستان و در فصل زمستان با چاي ، نان هاي محلي ، آش رشته و ... را بر سر مزار درگذشتگان مي چينند و از افرادي که براي قرائت فاتحه بر سر مزار حضور پيدا مي کنند ، پذيرايي مي شود.
مردم اين منطقه بر اين باورند که در اين سه شبانه روز که با ميلاد با سعادت حضرت مهدی (عج) مصادف مي شود ، مردگان آزاد هستند و زندگان با گراميداشت ياد آن ها نه تنها با اين عمل خير ، برات آزادي درگذشتگانشان را از آتش جهنم از خداوند طلب مي کنند ، بلکه آزادي خود از آتش جهنم و آمرزش را نيز از حضرت مهدي (عج) خواستار مي شوند.
اسلام بر زيارت اهل قبور در مناسبت هاي زيادي به ویژه در شب و روز جمعه تاکيد کرده است و شاهد هستيم که بيشتر مردم در موقعيت هاي مختلف براي خيرها و خواندن فاتحه به مزار درگذشتگان مي روند اما اين که چرا در ماه شعبان و در مدت سه روز چراغ برات موکد است ، شايد به سبب اين است که ميلاد امام عصر(عج) فرصتي پيش مي آورد که مردم براي خود و اموات از آن امام همام طلب بخشش و آمرزش کنند.
در تشریح معنی «چراغ برات» نیز گفته اند که در اين جا چراغ به معني «روشنايي» و «نشان دادن راه» است که انسان به چاله هاي دنيا که همان گناهان است سقوط نکند و «برات» هم در واژه يعني براي اموات و درگذشتگان طلب رهايي و آزادي از دوزخ و خلاصي از بار گناهان را با صدقات و خيرات مردم از خداوند آرزو مي کنند.
هر چند زيارت اهل قبور پسنديده و سفارش شده است ، ممکن است هر عمل صالحي دچار آسيب هايي هم بشود.
مزار درگذشتگان مکاني است که انسان بايد به ياد مرگ و قيامت باشد و عبرت بگيرد و پرداختن به امور مادي با مسائل ديني و مذهبي ما منافات دارد که اين موارد بايد مورد توجه قرار گيرد.
گرچه اين آيين و سنت ، نيک و پسنديده است اما در بعضي از موارد افرادي به علت ناآگاهي اين امر خير و سنت حسنه را تبديل به آسيب مي کنند چراکه قبرستان جاي تفکر و انديشيدن به عاقبت زندگي دنيايي و در نهايت به قيامت و طلب آمرزش براي اموات است که مومنين بايد هوشيار باشند اين آيين ها و سنت هاي پسنديده را با کارهاي ناثواب خود دچار آسيب نکنند و به گونه اي عمل کنند که با تعاليم اسلامي هم خواني داشته باشد.
بهتر است مردم در خصوص خیرات برای اموات مخارج زیادی را متحمل نشوند بلکه خیرات برای باقیات الصالحات به سمت صدقه جاری برود تا سالیان متوالی این سنت حسنه ادامه پیدا کند که امروز هم کمک به هموطنان سیل زده مهمترین باقیات الصالحات است و بهتر آن است که این هزینه به این مهم اختصاص یابد .