گیاهان کوهی مناطق کردنشین در دل دشت ها و کوهستان ها سمبلی از مهمان نوازی طبیعت است که با عطر سبزی های دلنشین این روزها از دوستداران طبیعت میزبانی می کنند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز مهاباد، سنت چیدن سبزی های کوهی همچون پنگه و کنگرکه دارای ارزش غذایی زیادی است از ایام خیلی دور در این منطقه رواج داشته و افراد زیادی از این طریق به کسب روزی حلال می پردازند.
همه ساله همزمان با فرا رسیدن نخستین روزهای فصل بهار، دشت های وسیع و کوهستانهای استان آذربایجان غربی با گیاهانی سبز می شود که در دلشان راز هزار شفا و بهبودی نهفته است.
گیاهانی که با دسترنج مردم و روستائیان زحمت کش و تلاشگر این منطقه از بین صخرها، تپه ها و دامنه های گاه صعب العبور دستچین شده و در بازارهای محلی منطقه عرضه می شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی می گوید: آذربایجان غربی با 2 میلیون و 750 هزار هکتار مرتع و دارا بودن 800 گونه گیاه خوراکی و دارویی نادر، یکی از استان های سرسبز و غنی کشور است.
گياهاني چون پونه، گیلاخه، بیزا، لوشه، کراده، کوزه له، والک، کاردو، یلمیک، قازیاقه، تره کوهی، شنگ، مندی،گندله، نعناع و جعفری کوهی، ریواس، کنگر، اسفناج وحشی، ترشک و قارچ کوهی، انواع متنوعی از سبزی های کوهی هستند که در این منطقه رشد می کنند و دوستان طبیعت را به سمت خود می کشانند.
گیاهان خوش عطر و بویی که بیش از 40 روز به عنوان یکی از غذاهای اصلی میهمان سفره های مردم استان است.
برخی از این گیاهان از جمله بیزا و مندوک و گیلاخه پس از خشک شدن درون یخچال و فریزر نگهداری و در فصل های دیگر سال هم مصرف می شوند.
در این میان برداشت گیاهان خوراکی برای برخی افراد در این منطقه منبع درآمد و راهی برای امرار معاش شده است.
هر چند آمار دقیقی از میزان برداشت گیاهان خوراکی در استان آذربایجان غربی موجود نیست، اما هرساله در فصل بهار هزاران کیلوگرم از انواع گیاهان خوراکی این استان به بازارهای محلی و استان‌های همجوار ارسال می شود .
یکی از میادین شهر مهاباد به خرید و فروش این نوع گیاهان که از روستاهای اطراف این شهرستان آورده شده اختصاص یافته است.
در این بین در برخی موارد سهم افراد واسطه از افرادی که برای کندن آن به کوهستان رفته اند بیشتر است.
یکی از فروشندگان گیاهان خوراکی در مهاباد می گوید: مدت زمان فروش گیاهان خوراکی با توجه به شرایط جوی در استان متغیر است ولی معمولاً بیش از 50 روز طول می کشد.
کاک رحمان هم که حدود 6 سال است به فروش گیاهان خوراکی روی آورده می گوید: در دو ماهه نخست سال درآمد نسبتا خوبی از فروش این گیاهان مفید داشته است.
بانوان مهابادی در ایام بهار اغلب غذاهای خود را با گیاهان کوهی طبخ می کنند که تنوع آنها به بیش از 20 نوع غذا می رسد که انواع خورشتها، بورانی، آش و کوکو را شامل می شود.
تحقیقات نشان داده است بسیاری از این گیاهان را می توان جایگزین مواد پروتئینی مانند گوشت و مرغ کرد.
کارشناس تغذیه در مهاباد می گوید: این گیاهان علاوه بر طعم بسیار خوب و مزه عالی، در ارتقای سلامتی خانواده ها هم موثر است، به طوری که از بروز برخی مشکلات و ناراحتی ها در بدن افراد جلوگیری می کنند.
آناهید می افزاید: وجود مواد معدنی مفید و مورد نیاز بدن، برای دستگاه گوارش، فیبر فراوان و هضم مواد مضر چربی و قند در بدن از دیگر ویژگی های گیاهان خوراکی است.
شمس برهان یکی از پزشکان عمومی هم گفت: جلوگیری از تصلب شرایین، درمان تنگی نفس، خاصیت ضد اضطراب ، درمان یرقان، سوء هاضمه، محافظت در برابر سرطان پوست، تصفیه خون و تنظیم ترشحات غدد داخلی بخشی از خواص این گیاهان دارویی است.
اما از آنجا که برداشت بی‌رویه این گیاهان سبب نابودی برخی گونه‌های گیاهی از جمله موسیر در این منطقه شده است، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری مهاباد از شهروندان خواسته هنگام چیدن این نوع گیاهان خوراکی از ابزار مناسب استفاده کنند و از تخریب ریشه های آنها خودداری و از کندن گیاهانی که به اندازه کافی رشد نکرده اند پرهیز کنند.
پاتو تاکید کرد: این اداره هر ساله کلاس های ترویجی برای بهره برداران برگزار می کند تا از برداشت بی رویه و بیشتر از ظرفیت طبیعت جلوگیری شود.
تغييرات اقليمي، كاهش بارندگي هاي سالانه، برداشتهاي هدايت نشده، گسترده بودن عرصه و نبود توانايي هدايت مردم در برداشت گياهان كوهي از مهمترين مشكلاتي است كه اين گونه هاي منحصر به فرد در استان را تهديد مي كند و نيازمند توجه مسوولان است تا اين استان همواره بتواند رتبه نخست خود را در كشور در زمينه تنوع گياهان كوهي و داروئي حفظ كند.
نویسنده: ساراراهب