گزارش مکتوب؛
هرمزگان پایتخت گردشگری دریایی در کشور
هرمزگان مقصد ۹۵ درصد سفر‌های دریایی در کشور است.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خلیج فارس؛ وجود دوهزار و ۲۳۷ کیلومتر نوار ساحلی، ۱۴ جزیره با سواحل زیبا و رنگین کمانی و ۷۱ بندر، هرمزگان را به پایتخت سفر‌های دریایی کشور تبدیل کرده است.هرمزگانی که به برکت آب و هوای گرم در همه فصول سال میزبان مسافران و گردشگران از داخل و خارج کشورمان است.وجود دو منطقه آزاد تجاری و توریستی قشم و کیش تمایل مسافران را برای تردد در دریا دو چندان کرده و اکنون در تعطیلات نوروز، آب‌های فیروزه‌ای خلیج فارس فرش راه مسافران دریایی شده است.رضا برومند مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان می‌گوید: اولویت گردشگری در استان در حوزه دریا و معرفی فرهنگ مردم ساحل نشین و ساکن در جزایر است.هرمزگان بر اساس آمار جزو ۶ استان گردش پذیر کشور است.طبق تحقیقات صورت گرفته نیز ۸۰ درصد از گردشگران با هدف بازدید از مناطق دریایی به هرمزگان سفر می‌کنند.بر اساس اعلام سازمان جهانی گردشگری شمار گردشگران تا سال ۲۰۲۰ به ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر در سال می‌رسد که منطقه خاورمیانه بیشترین سهم را در جذب دارد و توسعه مناطق دریایی بویژه در سواحل و جزایر سهم ایران را افزایش می‌دهد.وجود ۳۲ پست اسکله در بنادر شرق و غرب هرمزگان، اهمیت سفر‌های دریایی دراین استان را دوچندان کرده است.بیشتر این بندر‌ها امسال پذیرای مسافران نوروزی و مردم استان برای سفر به جزایر کیش، قشم و هرمز اند. افزون بر مسافرت‌های ایمن با شناور‌های مدرن بخشی زیادی از مردم با لندینگرافت هم خودرو‌های خود به این جزایر حمل می‌کنند تا بیشتر از سفر در جزیره‌های دیدنی خلیج فارس لذت ببرند.همچنین بندرهای لنگه، چارک و آفتاب نیز آماده جابجایی مسافر و خودرو به جزیره کیش هستند.از ۵ هزار و ۸۰۰ کیلومتر مرز آبی در خلیج فارس نزدیک به ۲ هزار و ۳۰۰ کیلومتر یعنی بالای ۴۰ درصد در استان هرمزگان قرار دارد.جنگل‌های حرا و تالاب‌ها، مناطق تاریخی و تفریحی و بازار‌های جزیره قشم و خانه‌های بوم گردی و صنایع دستی دریایی ظرفیت‌های گردشگری دریایی در هرمزگان است.جنگل‌های شناور در دریادر سواحل جنوبی ایران گیاهانی رشد می‌کنند که یکی از شگفت انگیزترین پدیده‌های طبیعی جهان است؛ گیاهی که در داخل آب‌های شور جنوب ایران، بی نیاز به آب شیرین می‌روید.اکنون این درختان در دل آب‌های هرمزگان با هوای بهاری استان و پرندگان مهاجر گردشگران زیادی را به خود جلب می‌کند.مدیرکل حفاظت محیط زیست هرمزگان می‌گوید: حرا یکی از انواع گیاهان مانگرو و اکوسیستم منحصربفردی است که در نواحی جزرو مدی، رودخانه ها، مصب‌ها و خلیج‌های مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد می‌کنند.حبیب مسیحی می‌افزاید:۹۱ درصد از جنگل‌های مانگروی ایران در ۳ تالاب بین المللی خورخوران، رود شور شیرین، دلتای رود گز در هرمزگان وجود دارد.هرمزگان دارای بیشترین تالاب ثبت شده بین المللی در کشور است تالاب‌هایی که دریایی هستند و به علت رویش جنگل‌های حرا و تنوع زیستی به مهمترین کانون زیست بوم دنیا شهره یافته اند.این جنگل‌ها مکان مفرحی برای گردشگران فراهم کرده اند. پدیده طبیعی که بصورت محدود تنهادرمناطقی از ترکیه و عربستان وجود دارد.گردشگران برای دیدن و تماشای جنگل‌های حراو چندل باید به یکی از ۶ تالاب هرمزگان مراجعه کنند. این تالاب‌ها در شرق، غرب و مرکز استان پراکنده هستند.۲۱ هزار هکتار از مساحت جنگل‌های استان رویشگاه جنگلی مانگرو است که از این نظر رتبه نخست را در کشور دارد.جنگل‌های مانگرو در خلیج فارس شامل دو گونه منحصر به فرد حرا و چندل است که گونه چندل فقط در سواحل هرمزگان و در خور آذینی شهرستان سیریک می‌روید.جنگل‌های بکر و دست نخورده، پرندگان کمیاب وزیبا، قابلیت تصفیه آب شور و برگرداندن نمک دریا از طریق برگ هابه طبیعت و داشتن ریشه‌های خاص با ویژگی غرق آبی ویژه مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری از ویژگی‌های این جنگل‌های زیباست.درختان حرا با جریان مد دریا از نظر‌ها پنهان میشوند و با جزر دوباره پدیدار میشوند. همه روزه تعداد زیادی قایق گردشگری لابلای این جزیره‌های کوچک میچرخند تا از زیبایی‌های اعجاب انگیزی که درونشان نهفته، دیدار کنند.در ساحل سیریک، روستای سهیلی قشم و تالاب بندرخمیر قایق‌های محلی برای جابه جایی مسافران آماده است. همچنین این جنگل‌ها سواحل جنوبی ایران، مهد و زیستگاه انواع گوناگون آبزیان، پرندگان و دوزیستان است.در جنگل‌های حرا بیش از ۱۸۲ گونه ماهی و ۱۵۰ گونه پرنده زندگی می‌کنند.همچنین بیش از ۵۰ درصد از آبزیان خلیج فارس و دریای عمان در جنگل‌های حرا تخم ریزی می‌کنند.سندی فیلر یک بوم شناس در مورد جنگل‌های حرا می‌گوید: این جنگل‌ها مهدکودک دریا‌ها هستند که در نگهداری و پرورش بچه ماهی‌ها نقش مهمی دارند.ایران در بین ۵۵ کشور دارای جنگل‌های حرا، رتبه ۴۳ را دارد.تور‌های پرنده نگری نیز از سال گذشته با هدف شناختو معرفی پرندگان این تالاب‌ها راه اندازی شده است که برای علاقمندان به جانوران اهمیت دارد.جزیره‌های زیباهرمزگان ۱۴ جزیره بزرگ و کوچک دارند که تنها امکانات گردشگری در ۴ جزیره قشم، هرمز، کیش و هنگام وجود دارد.با توجه به اینکه بوموسی نیز مقصد گردشگری اعلام شده هنوز امکان تردد برای مسافران فراهم نشده است.بیش از ۲۰۰ اثر تاریخی و طبیعی در سه جزیره قشم، هرمز و هنگام وجود دارد.عجائب هفتگانه قشم مانند دره ستارگان، غار خربس، جزیار نازها، ساحل لاکپشت‌ها و جنگل حرا در کنار بازار‌های خرید درگهان و پاساژ‌های تجاری در مرکز قشم این منطقه را به مقصد اصلی گردشگری در هرمزگان تبدیل کرده است.حمید رضا مومنی رئیس سازمان منطقه آزاد قشم می‌گوید: در دور نخست سفر‌ها نزدیک به ۷۰۰ هزار نفر به این جزیره مسافرت کردند و پیش بینی میشود این آمار در دور دوم سفر‌ها به حدود یک میلیون نفر برسد. این آمار تاکنون افزایش ۳۰ درصدی نسبت به پارسال دارد.ژئوپارک قشم دارای ۲۵ سایت گردشگری از جمله بام قشم، دره تندیس‌ها، دره شور، تنگه چاه‌کوه، نمکدان، موزهٔژئوپارک، قبرستان باسعیدو، جنگل حرا صخرهٔخرچنگ‌ها، روستای لافت، غار خربس، تالاب پرندگان دو کوهک است.بیش از ۳ هزار و ۵۰۰ موجود تاکسیدرمی شده در طبقه زیرین مجتمع ستاره برای گردشگران آماده است.۲۱۰ تورگردان نیز در این جزیره برای گشت و گذار مسافران فعالیت دارند.زیبای‌های خلیج فارس تنها به قشم محدود نمی‌شود بلکه جزیره هرمز نیز با خاک‌های رنگی آوزاه جهانی دارد.بیش از ۷۲ طیف رنگی در این جزیره وجود دارد. هرمز همچنین دارای جذابیت‌های مانند قلعه پرتغالی ها، ساحل دلفین‌ها و لاکپشت ها، دشت آهوان و ساحل رنگی و گنبد‌های نمکی و خانه‌های بوم گردی، رستوران‌های محلی، قلعه پرتغالی‌ها با پانصد سال قدمت، غار نمک، ساحل صخره‌ای، ساحل رنگین کمان است.هرمز را به علت خاک‌های رنگی اش بهشت زمین شناسان می‌نامند واین فرصت بی نظیری برای این جزیره است که تور‌های علمی از سراسر دنیا بدون محدودیت‌های خاص وارد این خطه شوند.مجدالدین حسینی بخشدار هرمز می‌گوید: روزانه ۴۰ هزار نفر از این جزیره بازدید می‌کنند.وی می‌افزاید:هرمز سالانه میزبان گردشگران خارجی از کشور‌های فرانسه، آلمان، ایتالیا، رومانی، لهستان، پرتغال و هند و چین نیز هست.صنایع دستی بعد دیگر در ظرفیت‌ها و جذابیت‌های گردشگری در منطقه است بیشترین فعالیت‌ها در این زمینه با همت زنان است.بانوان این جزیره اکنون در ۱۶ رشته‌های تراش صدف، شال گلابتون دوزی، لباس‌های محلی، خاک‌های رنگی، حصیر سنتی، پخت نان محلی و انواع صنایع دستی محلی و قالی بافی تولید گر هستند و بخشی از تولید را به شهر‌های استان و کشور‌های حاشیه خلیج فارس ارسال می‌کنند.بیش از ۲۰۰ زن در حوزه صنایع دستی فعال هستند و این منطقه جزء سه منطقه برتر تولید صنایع دستی در هرمزگان است.بازارچه صنایع دستی در روز‌های تعطیل در این مناطق دایر است و هر خانه یک کارگاه تولید این محصولات است.مثلث زیبایی‌های جزایر خلیج فارس با جزیره هنگام کامل میشود.سفر به جزیره هنگام نیز یادگاری‌های زیادی برای مسافران دارد.هنگام، اکنون پناهگاه حیات وحش از جمله آهو، روباه، لاکپشت و کوروکدیل و زیستگاه دلفین‌های پوزه عقابی است.این منطقه به علت شفاف بودن آب دریا به آکواریوم طبیعی شهرت یافته است.قسمتی از دریا آنقدر شفاف است که میشود ماهی‌های زیبا و رنگارنگ خلیج فارس را در کف دریا و لای مرجان‌ها دید.قرار است که در منطقه‌ای از جزیره هرمز نیز با کمک سازمان محیط زیست یک آکواریوم در زیر دریا ایجاد شود تا جاذبه‌های گردشگری منطقه تکمیل شود.خانه‌های بوم گردییکی از ویژگی‌های اصلی گردشگری در هرمزگان رونق خانه‌های بوم گردی است که براحتی می‌توان رد پای تاریخ و گذشته ایرانی در معماری، خوراک‌ها و موسیقی و آیینی‌های سنتی آن دید. در تمام روستا‌های قشم که مقصد گردشگری هستند می‌توان این خانه‌ها را مشاهده کرد. امکان استراحت موقت و شبانه روزی نیز در این خانه‌ها وجود دارد.این خانه‌ها سهم زیادی در رونق گردشگری دریایی از گذشته تاکنون دارند.یکی از این خانه‌ها در روستای طبل قشم واقع است.ناخدا اسماعیل ۵۴ ساله مالک این خانه می‌گوید: از سال‌ها پیش مسافرانی را که به قشم سفر می‌کردند به ماهیگیری، صید خرچنگ و بازدید از جنگل حرا می‌برده و بصورت رایگان در منزل شخصی اش اسکان می‌داده است و پس از ۵ سال فعالیت به فکر راه اندازی خانه بوم گردی افتاده است.ناخدا اسماعیل امینی معمار بوم گردی هرمزگان می‌افزاید: شروع کارش را با گروه ۶ نفره از ۲۴ سال پیش آغاز کرده است و اکنون ظرفیت پذیرش ۱۵۰ نفر مسافر را دارد.بیش از ۶۰ خانه بوم گردی در گوشه و کنار قشم دایر است، اما پیش تاز این خانه‌ها در سالهای جدید شهر دریایی بندر کنگ در شهرستان بندرلنگه است.بندر کنگ از مناطق نمونه گردشگری در هرمزگان است که مورد توجه بوم گردان قرار گرفته است.جاذبه‌های تاریخی شهر تاریخی بندرکنگ در معروفترین کتاب گردشگری ویژه توریست‌های خارجی با نویسندگی کاریلت جان برنارد اهل کشور فرانسه منتشر شده است.معاون گردشگری ادراه کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان می‌گوید: اکنون دو خانه یوسفی و یونسی در این بندر تاریخی راه اندازی شده است که هر کدام ظرفیت پذیرش ۶۰ مسافر در شبانه روز را دارند.آقا محمد، مالک خانه یونسی می‌گوید: در خانه بوم گردی یونسی غذا‌های محلی، موسیقی‌های بومی مانند نی انبان، جار و دهل اجرا میشود.وی افزاید: در این خانه بوم گرد‌های ماهر به همراه دره نورد و دریانورد و صخره نورد برای خدمات مسافران آموزش دیده اند.اجرای موسیقی زنده در لنج‌های دریایی نیز برای مسافران فراهم است.بندرکنگ به شهر بادگیر‌ها و مهد دریانوردی هرمزگان نیز شهره دارد.نخستین دریانوردان کشور گذشته‌ها از بندرکنگ راهی شرق دور و مناطق هند و آفریقایی می‌شدند و کارگاه‌های لنج سازی و موزه این منطقه گویای شغل مردم این دیار است.نخستین موزه مردم‌شناسی و دریانوردی بندرکنگ باهمت افراد خیر، ناخدا‌ها و جاشو‌های این بندر تأسیس‌شده، که در این موزه وسایل و نقشه‌هایی که ناخدا‌ها و جاشو‌ها در زمان دریانوردی از آن‌ها استفاده می‌کردند به معرض نمایش در آمده است و یکی از نقاط مهم در جذب گردشگر در استان هرمزگان به شمار می‌آید.در رو به روی ورودی این موزه شاهد لنگر انداختن لنجی تاریخی هستیم به نام بوم مسی (جودالکریم) که در ساحل بندرکنگ و به دست ناخدایان قدیمی و ملوانان وباهمکاری شورا و شهردار و مردم بندرکنگ ساخته شده است.فائقه اتابک معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان می‌گوید: بندرکنگ به علت جاذبه‌های معماری منحصر به فرد بزودی در یونسکو ثبت جهانی میشود.
صنایع دستی دریاییدر دل خانه‌های بوم گردی، صنایع دستی مردمان این دیار نیز نمایش داده میشود. صنایع دستی که بخشی از آن برگرفته از زندگی در کنار دریاست.صنایع دستی دریایی از گذشته‌های دور در این منطقه رواج داشته است.اکنون نیز کارگاه‌های ساخت قاب‌ها و مجسمه‌های صدفی بویژه در مناطق ساحلی مانند هرمز، قشم، هنگام و لنگه نیز رونق زیادی دارد.فرح اندام، صنعتگر صنایع‌دستی دریایی که ۱۰ سال سابقه کار در این زمینه دارد می‌گوید: از صدف‌های جمع آوری شده در ساحل دریا برای ساخت لوستر، پرده، مجسمه، انواع قاب و تابلو‌های هنری و تزئین انواع زیورآلات استفاده می‌کند.نزدیک به ۱۵ درصد صنایع دستی استان در حوزه دریایی و تولید صدف است و بیش از ۱۰ هزار نفر نیز در این حوزه اشتغال دارند.هرمزگان ۵ کارگاه متمرکز تولید صدف دریایی دارد.در هرمزگان از ۴۲ رشته صنایع دستی فعال، ۱۲ رشته بومی است.صنایع دستی دریایی، چادر شب بافی، سوزن دوزی، گلابتون دوزی، حصیر بافی، سفال، پوشاک سنتی و وسایل صدفی از مهمترین صنایع دستی هرمزگان است.گردشگران در بازگشت از هرمزگان می‌توانند تابلو‌های زیبای صدفی و دیگر صنایع دستی سوغات ببرند.در هرمزگان ۴۲ رشته صنایع دستی فعال است.صنایع دستی دریایی، چادر شب بافی، سوزن دوزی، گلابتون دوزی، حصیر بافی، سفال، پوشاک سنتی و وسایل صدفی از مهمترین صنایع دستی هرمزگان است.
هرمزگان استان معین گردشگری دریایی
هرمزگان بر اساس سیاست های دولت استان معین گردشگری انتخاب شده است و در سالهای گذشته با ایجاد خط های مسافری دریایی و بندرهای جدید و ورزش های ساحلی زیرساخت های گردشگری افزایش یافته است.
مدیرکل بنادر و دریانوردی هرمزگان هم با بیان اینکه این سازمان سیاست خود را افزایش تجهیزات بندری و شناور‌های مسافری و بهبود عملکرد آن‌ها قرار داده است می‌گوید: در مدت دو سال گذشته چهره شناور‌های مسافری تغییرات اساسی داشته است و از نظر ایمنی دریایی نیز در شرایط مناسبی قرار دارند.
الله مراد عفیفی پور می‌افزاید: ۴۰ مرکز گردشگری دریایی در این استان شناسایی و ساماندهی شده و مطالعات اولیه نیز به منظور جانمایی بهینه بنادر جدید دارای ظرفیت پذیرش گردشگر انجام شده است.
۱۷ مرکز گردشگری در جزیره قشم، ۱۲ مرکز در غرب، ۶ مرکز در بندرعباس و شرق و پنج مرکز نیز مربوط به جزیره کیش است.
ظرفیت‌های موجود باعث شده تا هرمزگان استان معین در گردشگری دریایی انتخاب شود.
به گفته مدیر کل بنادر و دریانوردی هرمزگان در پنج بخش تامین ایمنی آبراه ها، بنادر و شناورها، پاسخگویی به شرایط اضطرار و برنامه‌های توسعه‌ای اقدامات مختلفی صورت گرفته است.
عفیفی پور می‌افزاید: از سال گذشته تاکنون، اسکله‌های شناور فلزی توسط متخصصان داخلی در این استان هرمزگان طراحی و ساخته شده است و در بندرهای گوران، لافت قدیم، هنگام، کندآلو، شیب دراز، سهیلی و گورزین نصب شده است.
وی می‌گوید: همچنین مطالعه و مکان یابی ساخت و نصب ۲ فروند اسکله برای بندر تیاب میناب و خورآذینی بندر سیریک نیز صورت گرفته است.
افزود بر سفر‌های داخلی، مسافرت‌های دریایی بین المللی به مقصد کشور‌های حوزه خلیج فارس نیز با استفاده از شناور‌های مدرن در حال انجام است و از تابستان پارسال تاکنون، از ظرفیت کشتی اقیانوس پیمای سانی برای تور‌های گردشگری استفاده میشود.
مهمترین مساله در تردد شناورها مسائل ایمنی است که در سالهای گذشته با تامین تجهیزات رادیویی، ارتباطی و مخابراتی برای بنادر گردشگری، نصب علائم کمک ناوبری در مسیر‌های دریایی ضریب ایمنی دریانوردی را افزایش داده است و در دو سال اخیر با وجود افزایش ۶ درصدی سفر‌ها هیچگونه سانحه دریایی رخ نداده است.
معاون اموردریایی اداره کل بنادر و دریانوردی هرمزگان هم از اختصاص ۸ فروند شناور ناجی و دو فروند بالگرد بصورت شبانه روزی خبر می‌دهد و از مسافران می‌خواهد که در مسیر‌های غیرمجاز با شناور‌های غیرمجاز تردد نکنند.
همچنین ۳۵ شناورهمیار ناجی نیز در ایام نوروز مراقب هموطنانمان هستند.
از سوی دیگر گردشگری دریایی در کشور ما در ابتدای راه قرار دارد. توسعه سواحل و فراهم کردن امکانات رفاهی یکی از ملزومات آن است که می‌تواند این صنعت را پربازده و اشتغال زا کند.
طرح تله کابین بندرعباس به جزیره هرمز نیز از سالهای گذشته مطرح شده است.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی هرمزگان می‌گوید: با توجه به سواحل خلیج فارس و دریای عمان استفاده خوبی برای بهره برداری از ظرفیت آن‌ها صورت نگرفته است.
دریانورد پیشنهاد می‌دهد که حدفاصل شهر بندرعباس و جزیره هرمز که نزدیکترین جزیره به مرکز استان و در ۸ کیلومتری آن است، نخستین تله‌کابین دریایی کشور احداث شود.
این مقام مسئول با تاکید براینکه زنجیره گردشگری در استان هرمزگان باید تکمیل شود، اضافه می‌کند: تله‌کابین دریایی می‌تواند علاوه بر جذب گردشگر، در آشنایی مردم بومی و غیر بومی با محیط زیست و جاذبه‌های خلیج‌فارس نیز موثر است.
توجه به گردشگری دریایی یک صنعت سودآور و پربازده‌ای است که افزون بر اشتغال باعث افزایش درامد وتوانمد شدن جوامع محلی میشود.
* محمد امیرمحمدی بهراسمان