کاشان ،شهری با هفت هزار سال قدمت

به گزارش خبرگزاری صداوسیما،مرکز اصفهان؛ اگر از تهران بیاید 200 کیلومتر ،از قم بیاید 90 کیلومتر و از اصفهان 200 کیلومتر راه است تا به شهر تاریخی کاشان برسید .
شهری که می گویند هفت هزار تا 11 هزار سال قدمت اش است و دارای دو بخش کوهستانی و کویری است .اول از منطقه فین شروع میکنیم ،که باغ فین گل سر سبد آن است ،باغی ثبت شده در آثار میراث فرهنگی یونسکو و ایران ،که شهرت اش را از دوران صفویه دارد.
باغ فین کاشان نمونه کاملی از باغهای ایرانی است و در دوران حکمرانانی از جمله «آل بویه» و «ایلخانان» گسترش یافته و در برخی دوران نیز بازسازی شده است.
در این باغ دو حمام به نام های حمام سلطنتی یا بزرگ که به دستور فتحعلی شاه ساخته شد و حمام کوچک یا حمام خدمتکاران که در زمان صفویه ساخته شد و شهرت اش را از قتل امیر کبیر دارد .
در بخش خزینه‌ حمام کوچک، هفت کاشی به قدمت 500سال وجود دارد.
حمام سلطان میراحمد کاشان
حمام تاریخی سلطان امیراحمد که در محله سلطان امیراحمد در دوران سلجوقیان ساخته شده است یکی از قشنگ ترین حمام‌های ایران است.
یکی از ویژگی‌های حمام میراحمد، آهک بری و گچ بری‌هایی است که 17 لایه مرمتی دارد. برروی بام گنبدی حمام، شیشه‌های عدسی محدب قرار گرفته، شیشه‌هایی که علاوه بر تامین نور قسمت‌های مختلف حمام، مانع دید به داخل بوده است.
مسجد جامع کاشان
در خیابان بابا افضل ،محله کهنه کاشانی مسجدی است یادگار دوران سلجوقی که به مسجد جامع کاشان یا همان مسجد شهرت دارد و می گویند«این مسجد قبل از اسلام، یک آتشکده بوده که «صفیه خاتون»، دختر مالک اشتر، آن را بنا کرده است.»
در گذر زمان نیز «کریم خان زند» و «عبدالرزاق خان» که حاکم کاشان بود، این بنا را مرمت کرده‌اند. در کتیبه‌هایی که مربوط به این مرمت‌ها هستند، نام «عبدالکریم» و ابن محمد حسین محمد کاظم اصفهانی» به عنوان خطاطان این دیواره‌های این مسجد آمده است. گچ‌بری‌های محراب شبستان را نیز استاد «باقر اصفهانی» ساخته است.
مسجد و مدرسه آقابزرگ کاشان
محمد تقی خانبان به همراه فرزنداش مسجدآقا بزرگ را در قرن 13 قمری مصادف با دوران پادشاهی محمدشاه قاجار در کوچه ای به همین نام بنا نهاد . این مسجد دارای مدرسه‌ای بزرگ و منسوب به ملا مهدی نراقی یکی از مراجع تقلید شیعه است.
از مقرنس کاری سر در تنها مسجد پنج طبقه جهان اسلام گرفته تا گچ بری های ظریف و کاشی کاری چشم نواز سبب شده است فیلم های طوقی، عیاران و ملاصدرا در آن ساخته شود.
کاشان شهر خانه های تاریخی
در کاشان 700 خانه تاریخی وجود دارد که تا کنون 92 خانه این شهرستان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
خانه‌ی بروجردی‌ها خانه است یادگار مانده از دوران قاجاریه که دارا بادگیرهای هلالی شکل و قرینه‌ است.
نقاشی های ارزنده و گچ بری های این خانه، زیر نظر صنیع الملک، نقاش بزرگ ایران و عموی کمال الملک اجرا شده است. صاحب این خانه، حاج سید مهدی نطنزی از بازرگان های نطنزی مقیم کاشان و معمار آن استاد علی مریم کاشانی بوده است.
خانه چهار هزار و 700 متری طباطبایی ها با چهار اتاق و چهار حیاط و چهار سرداب و سه بادگیر و دو رشته قنات یکی از قشنگ‌ترین خانه های تاریخی کاشان است. که در محله سلطان امیراحمد واقع شده مرحوم سیدجعفر طباطبایی، از تجار معروف فرش کاشان در سال ۱1250هجری ساخته و شامل اندورنی و بیرونی و قسمت مربوط به خدمه است.
اتاق شاه نشین با پنجره‌های مشبک رنگی، آیینه کاری و گچبری‌ها از زیباترین قسمت‌های خانه است و اختلاف ارتفاع هشت تا ده متر با کوچه سبب شده نسیم خنکی که از سطح حوض حیاط مرکزی وارد زیرزمین می‌شود، به خصوص در فصل تابستان 15 تا 20 درجه هوا را خنک تر کند.
خانه عامرها را سهام السلطنه عامری در زمان قاجار با 85 اتاق و چندین حیاط گچ بری‌ها، مقرنس کاری و منبت کاری‌ها برای سکونت فامیلی در شمال محله سلطان میراحمد ساخت
خانه پنج حیاطه عباسیان زینت خیابان علوی کاشان است. که به سبک معماری گودال باغچه ، به معنای پایین‌تر از سطح کوچه ساخته شده تا هم دسترسی به آب قنات راحتر شود و هم خاصیت عایقی مصالح، خانه را از گرما و سرما حفظ کند.
خانه آل یاسین محمد تقی حسینی کاشانی عالم معروف به سید پشت مشهدی در نیمه ق قرن سیزدهم هجری قمری به دستور محمد شاه قاجار ساخت.
در کنار در ورودی خانه دو سکو وجود دارد که نام آن «شیخ نشین» یا «پیر نشین» است. پس از گذشتن از مدخل خانه که هشتی ورودی نام دارد به فضایی سر پوشیده با اتاق هایی در پیرامون و دو طبقه می رسیم که در وسط آن حوض آبی وجود دارد .
خانه منوچهری مربوط به دوران صفویه است که در زلزاه 1778 میلادی تا حدودی خراب شد ولی حدود ده سال قبل مرمت و باز سازی شد .
بازار سنتی کاشان
یکی از جاهای دیدنی کاشان بازار سنتی‌اش است، این بازار دیدنی از خیابان بابا افضل تا حدود دروازه دولت ادامه پیدا می‌کند و در آن مسجد میدان میر عماد، کاروانسرای میر پنج، زغالی ها، غفار پور، رباط، بروجردی ها، نراقی ها، تیمچه معروف امین الدوله، در بازار میانچال، تیمچه بخشی، تیمچه سید آقا، تیمچه صباغ، آب انبار بالا بازار، آب انبار درب زنجیر، حسینیه سوراخ ریسمان، مسجد کفش دوزها، مسجد بالا بازار، مسجد طمقاچی ها قرار دارد.
در این بازار مسگرها و کفش دوزها و رنگرزها زرگرها، بزازها و خیاط ها فعالیت می کنند.
تیمچه امین‌الدوله
از جمله بناهای متعدد فرخ خان غفاری كاشی ملقب به امین‌الدوله، سرای سرپوشیده‌ای است در چهار سوق بازار معروف به میانچال سه طبقه بنای مستحكم و مسقف مرتفع با دهانه وسیعی است .
تزئینات هندسی سقف كاروانسرا كه بوسیله مقرنس كاری با آجر و كاشی است که با دو در بزرگ چوبی به بازار متصل می شود.
آرامگاه محتشم كاشانى
کمال‌الدين سيد على بن خواجه ميراحمد کاشانى، ملقب به شمس‌الشعراى کاشانى و متخلص به محتشم، از شاعران اوايل دوران صفوى است.
وى بيش‌تر به سرودن مدايح و مراثى اهل بيت مى‌پرداخت و ترکيب‌بند معروف شهداى کربلا از اوست. آرامگاه وى دارای گنبد کاشیکاری شده و سقف نقاشی شده است . برروی دیوارهای بقعه، هفت بند از مرثیه محتشم به خط نستعليق سفيد بر زمينه‌اى سرمه‌اى در چهار رديف روى يکديگر نوشته و نقاشى شده است.
مقبره مولا محسن فیض کاشانی
مقبره مولا محسن فیض کاشانی در جنوب غربی کاشان و در کنار گورستان قدیمی فیض،بقعه آرامگاهی علامه محدث ملا محسن فیض کاشانی،از بزرگترین علمای اسلامی قرن یازدهم هجری قمری قرار دارد.
این مقبره در قرن 13 هجری قمری به تقاضای ابونصر فتح الله خان شیبانی،شاعر بزرگ دوران قاجار توسط فرهاد میرزای قاجار ساخته شد.

تپه سیلک کاشان
ناحیه سیلک به عنوان یکی از قدیمی ترین مراکز سکنای بشر ماقبل تاریخ در ایران شناخته شده است باستان شناسان. قدمت این محوطه باستانی که در سه کیلومتری غرب کاشان است هفت هزار سال می دانند.
تپه های سیلک در واقع عبادتگاه مردم باستان بوده است و مانند بسیاری از سازه های مذهبی دیگر آن زمان شکلی هرمی داشته است، این تپه ها از گل رس و سفال ساخته شده است.
آبشار نیاسر
شهر زیبای نیاسر جاذبه های طبیعی و تاریخی شگرفی را در دل خود جای داده، است . چشمه تالار (اسکندریه) واقع در کنار چارطاقی (آتشکده ساسانی) به عنوان منبع و سرچشمه این آبشار نام برد. دو سوم از آب این چشمه به آبشار و یک سوم باقی مانده هم به محله نو می ریزد. حجم آب این آبشار در فصل پاییز به حداقل مقدار خود و در فصل زمستان به حداکثرش می رسد.
در بدنه این آبشار استالاکتیت ها و استالاکمیت های فوق العاده ی به چشم می خورند که به دلیل پدیده های انحلال سنگ آهکدر جریان های زیرزمینی وجود آمده است.
آتشکده نیاسر
در مرتفع ترین نقطه نیاسر ساختاری باستانی به چشم می خورد، ساختاری که از آن به عنوان چهار طاقی یا آتشکده نیاسر یاد می شود و با یک گنبد در 28 کیلومتری غرب شهر کاشان استوار شده است.
این بنای چهار گوش با با چهار پایه که بر روی پلانی مربعی شکل استوار شده در واقع یک آتشگاه زرتشتیان بوده که آتش آن از فواصل بسیار دور هم قابل رویت بوده است.البته عده ای دیگر معتقد هستند اینجا یک رصد خانه باستانی بوده است.نظریه ای که امروزه طرفداران زیادی دارد و اخترشناسان معتقد هستند
این چهار طاقی یکی از بناهای نجومی و تقویمی است که به عنوان تقویم آفتابی کاربرد داشته، در تقویم آفتابی زمان با استفاده از سایه های ایجاد شده توسط پرتوهای خورشیدی در هنگام طلوع و غروب آفتاب محاسبه می شود.
در واقع تقویم آفتابی مسئول ثبت آیین های زمانی بوده است. این بنا با نام آتشکده نیاسر در سال 1317 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مشهد ارهال کاشان
در 42 کیلومتری غرب کاشان در روستای مشهد اردهال که امروزه به نام غیاث آباد شناخته می شود، بقعه متبرکه امام زاده سلطان علی فرزند امام محمد باقر واقع شده است.
حضرت سلطان علي بن امام محمد باقر (ع) يکي از چهار امامزادة معلوم النسب مدفون در ايران است. امام پنجم شيعيان در اوايل قرن دوم هجري به دعوت اهالي فين و کاشان، فرزندش علي را براي تبليغ دين اسلام و ارشاد مردم اين نواحي به منطقه مي فرستد.
خبر به گوش ارقم شامي که در آن زمان از طرف حکـام اموي، فرمانـرواي قم بود مي رسد.وي در سال 106هجري سپاهي را براي قتل حضـرت سلطان علي به منطقـه ميفرستد و آن حضرت سرانجام در يک جنگ نابرابر که سینزده روز طول کشيد، همراه يارانش در منطقه ييلاقي اردهال به شهادت مي رسد.
هرسال در دومین جمعه مهر ماه، اهالی شهر کاشان و روستاهای اطراف، درمشهد اردهال جمع می شوند تا در مراسمی با نام قالی شویان که نمادی از شستن خون علی بن محمد باقر است، شرکت کنند. آنها در این مراسم، در حالی که چوبهایی در دست دارند، قالی‌ای را در چشمه می شورند و به صحن حرم باز می گردانند.
آرامگاه سهراب سپهری شاعر، نویسنده و نقاش معاصر ایران نیز در روستای مشهد اردهال و در صحن امام زاده سلطان علی بن محمد باقر واقع شده است .
قمصر کاشان
شهرستان قمصر کاشان در 25 کیلومتری جنوب کاشان قرار دارد که در گذشته جاده ابریشم از آن عبور می کرده است.
قمصر یکی از قطب های تولید عرقیات گیاهی و گلاب در ایران است؛ که گلاب آن حتی در کشور های خارجی نیز شناخته شده بوده و دارای شهرت جهانی است .
نویسنده :لیلا اعظمی کتایونچه