قطعه سازی، صنعتی از بطن تبریز

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، 40سال قبل این صنعت برای نخستین بار در کشور، از کارگاههای کوچک تبریز پاگرفت و حالا 40درصد قطعات خودرو و صنایع ایران در این شهر تولید می شود.
بنابر اعلام وزارت صمت، نزدیک به 30درصد صنایع قطعه سازی کشور در آذربایجان شرقی فعال است و بخش خودرو و قطعه سازی دراین استان از نظر سرمایه گذاری بخش خصوصی (10میلیارد و 770میلیون ریال) مقام اول را در کشور دارا است.

آغاز کار ...
آقای یگانه یکی از قدیمی های قطعه سازی است. او سال58 دانشجوی مهندسی نوین در دانشگاه تبریز بود.
اومی گوید: تازه در ماشین سازی تبریز شاغل شده بودم که انقلاب اسلامی پیروز شد. درسم هم تمام شده بود. همه دوستان و هم دوره هایم فکر مهاجرت از ایران بودند. اما من خواستم که بمانم.
مهندس جوان آن دوران وقتی می بیند خارجی هایی که کارخانه هایی همچون ماشین سازی و تراکتورسازی و بلبرینگ سازی ایران را می گرداندند، یکی یکی صنایع را رها کردند و رفتند و مردم، محتاج ساده ترین قطعات یدکی شدند، دست به کار می شود.
مدیرعامل شرکت پولادیش که حالا در ایران و منطقه صاحب نام است ادامه می دهد:کارم را سال59 از یک کارگاه کوچک 100متری در منطقه قونقا باشی تبریز شروع کردم. قطعات کوچک و ساده با ماشین آلات مختصری که با هزار مکافات جور کرده بودم، تولید می کردیم. کم کم استقبال بیشتر شد و ما هم مشتاقانه کار را توسعه دادیم تا به امروز رسیدیم.
هم اکنون این کارخانه حداقل 3هزار نوع قطعه خودروهای سواری تولید می کند. ظرفیت تولید روزانه 1هزار دیفرانسیل خودروهای پژو405، پژو206، تیبا و پراید را دارد و 110نفر در آن شاغل هستند. نیروی انسانی مجرب که 80درصدشان تحصیلات دانشگاهی دارند.
مدیر کنترل کیفی این واحد بانوی ارومیه ای است که از دوران دانشجویی وارد مجموعه شده است. مهندسی متالوژی خوانده و چون جذب بازار کار شده است، در تبریز ازدواج کرده و در این خطه از کشورمان ماندگار شده است.
خانم بورسان می گوید : 12سال سابقه کار دارم. ما از تک تک مواد اولیه ورودی به کارخانه تا یک به یک قطعات خروجی را کدبندی و کنترل می کنیم. چون نمی خواهیم حتی یک مورد نارضایتی مشتری داشته باشیم. تمام آزمایشات ملی استاندارد بر روی قطعات انجام می شود.

قطعه سازی، اساس شکل گیری صنایع
پایدار، رئیس انجمن قطعه سازان تبریز معتقد است: صنعت قطعه سازی یکی از ارکان توسعه است.هر کشوری که صنعت پیشرفته می خواهد باید در ابتدا به صنایع مادر توجه کند.
وی ادامه می دهد: 50سال قبل که در استان ما صنایع تراکتورسازی، بلبرینگ سازی، ماشین سازی و لیفت تراک سازی پایه گذاری شد، صنعتی شدن تبریز اتفاق افتاد.
اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تمامی شرکا و مهندسان خارجی این کارخانه ها از ایران رفتند و این نیروهای متخصص خودمان بودند که چنین صنایع بزرگی را سرپا نگه داشتند و به دنبال آن بخش خصوصی همت کرد و قطعه سازی پاگرفت و توسعه یافت تا به امروز رسید.
وی اضافه می کند: هم اکنون در بخش ریخته گری، صنایع فورج، عملیات حرارتی، مونتاژ، ماشین کاری، تبریز حرف اول را می زند و به جرات می توان گفت که پایه و اساس طراحی و ایجاد واحدهای قطعه سازی همه استانها با توان متخصصان تبریزی شکل گرفته است.

قطعه سازی، نمونه موفق بومی سازی
رنجبر، مدیر تولید سهند آذرین هم می گوید: واحد ما از سال60 و به صورت یک کارخانه کوچک راه اندازی شده بود که در طول زمان پیشرفت کرده است و امروز یکی از پیشرفته ترین خطوط تولید اتوماتیک ایران را در اختیار داریم.
به گفته وی تمام قطعات چدن خاکستری و داکتیل مورد نیاز در بخشهای کشاورزی، صنعتی، لوازم خانگی، حمل و نقل ریلی در این واحد بزرگ قابلیت تولید دارد.
باقری، مدیر تحقیق و توسعه آذر اتصال هم می افزاید: تخصص ما تولید اکسل های عقب و جلو برای خودروهای سبک و سنگین است اما تنها به خودروهای داخلی بسنده نکرده ایم. مثلا اکسل خودرو تویوتا قبلا فقط وارد و در ایران مونتاژ میشد. ما با مهندسی معکوس و از طریق اندازه گیری ابعادی، مشخص کردن متریالها، ایجاد طرح اولیه، شبیه سازی نمونه نرم افزاری یک نمونه تولید می کنیم.
سپس تست های پنوماتیک و مکانیک، بارگذاری با موفقیت انجام می شود و نمونه اولیه صنعتی ارائه می شود بعد از نصب آن روی خودرو، تست جاده انجام می دهیم و سپس به تولید انبوه می رسد.
وی همچنین توضیح می دهد: برای بهبود سیستم خودتنظیم اکسل عقب نیسان هم قطعات ویژه ای ساخته ایم به گونه ای که کاپ بین کاسه چرخ و لنت ها در اکسل عقب نیسان وانت به صورت اتوماتیک تنظیم می شود به این ترتیب تنظیمات دوره ای اکسل عقب حذف و عمر مجموعه 3برابر شده است. البته کاهش 30درصدی آلودگی هوا نیز اتفاق می افتد.

بر اساس آمار رسمی،هم اکنون 250واحد قطعه سازی با اشتغال مستقیم 15هزار نفر و غیرمستقیم 45هزار نفر در استان با مرکزیت تبریز فعالیت می کنند.
واحدهایی که توانمند هستند اما ظرفیت تولید آنها در طول چند سال اخیر حداقل 40درصد کاهش یافته است.

قطعه سازی، تنها در کوران مشکلات اقتصادی
رئیس انجمن قطعه سازان تبریز می گوید: با افزایش نرخ ارز به 2الی3 برابر، مواد اولیه به همان نسبت گران می شود، در حالی که خودروسازان زیر بار خرید گران نمی روند.به عنوان مثال ما تولیدات امسال را به قیمت سال96 فروخته ایم چون قراردادها سال گذشته بسته شده است.
پایدار می افزاید : مشکل بزرگتر این است که همان نصف یا یک سوم پول خود را هم حداقل با 6ماه تاخیر دریافت می کنیم. در حالی که تمام مواد اولیه را باید به صورت نقدی خرید کنیم و با ادامه این روند، سرمایه ها کمتر شده و پشتوانه ها از میان می رود.
وی اضافه می کند: مجبوریم میزان تولید را کاهش دهیم که نتیجه آن که تعدیل نیرو می شود. آن هم در صورتی که نیروی انسانی، نیمی از سرمایه ما است. ما نیروی متخصص تربیت کرده ایم . مهارت خاص دارند. این افراد مثل نیروهای خط بسته بندی نیستند که مرتب عوض شوند و مشکلی نداشته باشیم.
از طرفی چون سرمایه گذاری جدیدی صورت نگرفته و متاسفانه دولتی ها هم هیچ حمایتی نمی کنند و تسهیلاتی هم داده نمی شود، بنابراین نیروی کار جدید تربیت هم نمی شود.

کمبود سفارش، کاهش تولید
عضو هیئت مدیره انجمن همگن نیروی محرکه و قطعات خودرو آذربایجان شرقی با تاکید بر اینکه میزان تولیدات شرکت های بزرگ خیلی کاهش یافته‌ است می گوید: وقتی این شرکتها میزان تولیدات خود را کاهش می‌دهد، پس نیاز به قطعه نیز نخواهد داشت و درنتیجه قطعه سازی‌ها نیز چاره‌ای جز تعطیلی نخواهند داشت.
کمالی می افزاید : بیش از هشت ماه است که بسیاری از واحدهای قطعه ‌سازی استان طلب‌های خود را از خودروسازان دریافت نکرده‌اند و این درحالی است که مدیران قطعه‌سازی‌ها مجبورند برای ادامه کار وام‌ با سود 30درصدی دریافت کنند و به کار تولید ادامه دهند.
ممدوح مدیرعامل فولادکوبان می گوید: ما روزانه 10تن قطعه تولید می کنیم. انواع قطعه برای مس سونگون، ماشین سازی، تراکتور سازی، ایدم، چرخشگر، محور خودرو، سایپا اما این تنها 50درصد ظرفیت تولید اسمی کارخانه است چون وقتی سفارش نیست، بسیاری از خطوط تولید هم تعطیل است.
در این کارخانه 40نفر مشغول کارند و هر روز یک شیفت بلند 12ساعته دارند.

باز هم بانکها ...
نیک بختان مدیرعامل سهند آذرین می گوید: اینکه بانکها به ما سرمایه در گردش بدهند، از محالات است. اما حداقل برایمان مانع تراشی نکنند.
وی ادامه می دهد: ما به کشورهای مختلف از جمله آلمان، ایتالیا، لهستان، ترکیه و عراق صادرات داریم. اما پول خود را با هزار مکافات دریافت می کنیم. چون ادارات و بانکهای ما در صادرات بلاتکلیف هستند. انگار این حوزه متولی ندارد. تولیدکننده تنها است.
وی ادامه می دهد: چون تبادل پولی رسمی وجود ندارد، فعلا ثبت سفارش نظام مندی وجود ندارد. ما مستقیم قطعات را از راه زمین یا دریا به کشورهای مقصد می فرستیم. برای دریافت پول هم، قبلا با صرافی ها کار می کردیم راحت تر و کم هزینه تر بود. یعنی 0.7 درصد از مبلغ را به عنوان سود طلب می کردند. الان بانکها سود 2درصدی از ما می خواهند.
نیک بختان به سال93 اشاره و تعریف می کند که در نمایشگاه بین المللی ایتالیا غرفه داشتند. از اینکه سفیر ایران به غرفه آمده اما بازدید وی تشریفاتی بوده و در خصوص تسهیل فروش و گسترش تبادل ثمری نداشته است.

تولید قطعات، نیازمند حمایت و تسهیلات
معاون امور صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان شرقی در خصوص برنامه های تدوین شده برای قطعه سازان می گوید: سیداصغر حسینی کمبود فناوری برای تولید انبوه، فرسودگی ماشین آلات و متناسب نبودن فناوری با تولید در مقیاس اقتصادی، مشکلات مالی ناشی از وصول نشدن به موقع مطالبه ها به خصوص از شرکت های دولتی، پایین بودن میزان صادرات، نبود سیستم کیفیتی در بیشتر واحدها و محدودیت تعداد واحدهای مونتاژاز اهم مشکلات این واحدهاست.
وی می گوید: برای حل این حجم از مشکلات، نیاز به زمان، اعتبارات ملی و البته اراده صنعتگران داریم. ارائه تسهیلاتی با کارمزد و زمان پرداخت قابل تحمل به قطعه سازان استان از وزارت خانه درخواست شده و برای نوسازی و بازسازی واحدهای قطعه سازی استان تلاش می کنیم.
حسینی ادامه می دهد: خوشه قطعات خودروی تبریز با بیش از 350شرکت شامل 25شرکت ریخته گری، 16شرکت کارخانه آهنگری، 283واحد ماشین کاری، 11شرکت ورق کاری و 15شرکت حرارتی است.
امروز برند سازی نیاز اساسی در تولید و صادرات است. حضور در بازارهای منطقه ای و جهانی، توسعه زنجیره تامین، مونتاژ قطعات و مجموعه سازی استراتژی اصلی برای رونق قطعه سازی است.

قطعه سازان تسهیلات می‌گیرند
وزیر صمت در دی ماه امسال از پرداخت 4هزار میلیارد تومان برای تامین سرمایه در گردش واحد‌های صنعت قطعه سازی خبر داده بود.
به گفته رضا رحمانی قطعه سازی از صنایع مورد توجه دولت است که در اولویت برنامه‌های حمایتی قرار دارد چرا که بیش از 400هزار نفر در آن اشتغال دارند و هدف ما نیز حفظ اشتغال و تولید است.
وی می افزاید: میزان حمایتی که در دولت برای قطعه سازان تصویب شده است، 4هزار میلیارد تومان است که در قالب تسهیلات برای افزایش نقدینگی و سرمایه در گردش قطعه سازان پرداخت می‌شود تا وضع فعلی تولید تقویت و عرضه افزایش یابد.

گام دوم برای قطعه سازی
وابستگی کامل قطعه سازی به خودروسازی کشور ، بزرگترین ضربه ها را به این صنعت می زند.
پایدار و کمالی اذعان دارند که با بروز هر مشکلی در روند تولید خودرو، بلافاصله قطعه سازی دچار بحران می شود. بنابراین برای کاهش این وابستگی باید به فکر مسیرهای بعدی تولید بود.
به اعتقاد مدیریت ارشد استان، با وجود پالایشگاه و پتروشیمی تبریز از یک سو و فعالیت شرکتها، آزمایشگاهها و صنایع فعال تخصصی در زمینه شیمی و پتروشیمی در کنار سابقه پژوهشی مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی استان در زمینه نفت و گاز، زمینه و بستر لازم برای رشد اقتصاد دانش بنیان در این حوزه فراهم است.
علی جهانگیری، معاون امور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه قطعه سازان این استان از توان و ظرفیت بالایی برای ورود به عرصه های مختلف و به خصوص صنعت نفت و گاز برخوردارند می گوید: با انعقاد تفاهم نامه همکاری در طرح توسعه نظام نوآوری قطعه سازی با هماهنگی شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری وهمکاری مشترک بین موسسه فناوری اتریش AIT و منطقه ویژه علم وفناوری ربع رشیدی ما وارد مرحله جدیدی شده ایم.
وی همچنین خاطرنشان می کند: در طول سه سال گذشته مذاکرات و قراردادهای متعددی با وزارت نفت داشته ایم تا سفارش قطعات موردنیاز به جای خارج از کشور، به واحدهای داخلی داده شود. چون این توانمندی در سالن های تولید ما وجود دارد و تولید قطعات مورد نیاز نفت، گاز، پتروشیمی، اینترنال ‌های برج‌ ها، لوازم نیروگاهی، مخازن تحت فشار، فین تیوپ و کولرهای هوائی در حال حاضر هم اتفاق می افتد.

قطعه سازی، دانش بنیان می شود
تولید توربو شارژر خودرو توسط یک شرکت دانش بنیان مستقر در پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی خبری است که بهمن ماه 97منتشر شد.
ابراهیم و اصغر صفریان دو برادر که دکتری مهندسی مکانیک را به پایان رسانده اند، برای اولین بار در کشور توربوشارژر خوردوهای بنزینی و دیزلی را طراحی کرده و ساخته اند.
صفریان ها می گویند: توربو شارژر یکی از قطعات پیچیده جانبی موتورهای احتراقی با فناوری بالاست که به دلیل پیچیدگی تاکنون در کشور تولید نشده و هم اکنون از کشور چین وارد می‌شود.
توربو شارژر ارائه شده که در آن از روش تزریق پودری استفاده شده است، تست‌های اولیه عملکرد خود را با موفقیت گذرانده است و به لحاظ کیفیت و قیمت امکان جایگزینی با قطعه چینی را دارد ضمن اینکه حداقل 3برابر ارزان تر از نمونه های اروپایی است.
به گزارش روابط عمومی پارک علم و فناوری استان، به موازات تامین اعتبار برای احداث واحد صنعتی برای تولید انبوه این محصول، با تأمین کنندگان نیز مذاکراتی صورت گرفته که بعد از توافق نهایی تولید 10هزار قطعه توربوشارژر برای تحویل در 2فاز آغاز خواهد شد.
هم اکنون 10درصد از 90شرکت دانش بنیان مستقر در مراکز پژوهشی و آموزش عالی آذربایجان شرقی در زمینه صنایع خودرو و قطعه سازی فعالیت می کنند. واحدهایی که با برنامه و حمایت قادرند محصولات باارزش و بر پایه فناوریهای نوین تولید کنند.

صنایع کوچک و متوسط، ضامن بقای قطعه سازی
امروز در اقتصاد جهانی، صنایع بزرگ در اغلب حوزه ها توجیه اقتصادی ندارند. هزینه ها و سرمایه های گزاف ایجاد واحدهای بزرگ، سختی مدیریت نیروی انسانی، ناتوانی در تامین شرایط مطلوب تولید و البته موانع حضور مستمر در بازار به دلیل رقابت تنگاتنگ فناوریهایی که همه روزه تغییر می کنند، موجب می شود سرمایه گذاران و صنعتگران در مسیر ایجاد بنگاههای اقتصادی کوچک اما زودبازده و انعطاف پذیر با شرایط روز حرکت کنند.
آقای موسوی که یکی از تجربه های موفق صنعت قطعه سازی را به همین ترتیب در یزدان خودرو رقم زده است می گوید: 19سالم بود و دانشجوی مهندسی مواد بودم که تصمیم گرفتم در کارگاه کوچک 7متری با چند دستگاه ساده و محدود، تولید سیبک را آغاز کنم. حالا پس از 15 سال یک کارخانه متوسط با نام و نشان خاص خود داریم که 70نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم در آن مشغول به کارند. اغلب آنها هم مثل من دانش آموخته رشته های مختلف فنی هستند و میانگین سنی 31 سال دارند.
خانم شکری، مدیر بازرگانی این واحد صنعتی می گوید: اولویت اول ما نشان سازی به نام ایران است. روزانه 4الی5 هزار قطعه انواع سیبکهای خوروهای سواری و قطعات جلوبندی خودروهای سبک تولید می کنیم که 100هزار کیلومتر گارانتی دارند و 10درصد از کل تولیدات ما به آذربایجان، سوریه و عراق صادر می شود.
موسوی معتقد است: جنگ اقتصادی یعنی همین شرایطی که در چند سال اخیر تجربه کرده ایم، برای اینکه قدرت کشور خود را حفظ کنیم ، ما باید تولید را ادامه دهیم.
او مرا یاد گذشته های آقای یگانه می اندازد. همان مرد بزرگی که در ابتدای گزارش از او گفتیم. از اینکه همان تعصب و توان اوایل انقلاب و صد البته چند برابر در جوانان ایرانی هست. جوانانی که امید رهبرشان هستند و حالا می خواهند گام دوم انقلاب را بردارند.
گامهایی که امتداد آنها به خودکفایی کامل صنعت کشور در حوزه قطعه سازی می رسد. قطعاتی که در صنایع مختلف وارد می شوند و قادر خواهند بود در حوزه نفت و گاز نیز صرفه جویی های ارزی و به دنبال آن ارزآوری داشته باشند.
از سوی دیگر با در نظر گرفتن زنجیره تامین جهانی خودرو تا سال2025 و سهم ایران در این زمینه، نقش تولیدکنندگان قطعات خودرو در شهر تبریز بسیار مهم پیش بینی شده است.
در این چشم انداز 30درصد از قطعات خودرو و زیرمجموعه های آن که در این شهر تولید می شوند، صادر خواهد شد.
با گامهای محکمی که صنعتگران با محوریت بخش خصوصی و البته پشتوانه مسئولان بر می دارند، تحقق این چشم انداز افق روشنی دارد.

گزارش مکتوب از: مهین انتظار