وجود دريای خزر به همراه چندين پارك جنگلی ، پارك ملی و منطقه حيات وحش ، آبشار و بيش از ۱۷۰ اثر تاريخی و ملی ثبت شده باعث شده است اين استان به عنوان يكی از مهمترين نقاط گردشگری ايران شناخته شود.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز مازندران؛ استان مازندران از امكانات و جاذبه هاي طبيعي و فرهنگي فراواني در توسعه صنعت گردشكري و مبادلات فرهنگي در سطح منطقه اي و ملي برخوردار است.
با توجه به اهميت اكوتوريسم در صنعت جهانگردي جهان، مازندران را به دليل موقعيت طبيعي و جغرافيايي بايد در بخش طبيعت گردي جزء استانهاي برتر كشور به حساب آورد .
وجود درياي خزر با ساحل منحصر به فرد به همراه ۱۲ پارك جنگلي ، ۹ پارك ملي و منطقه حيات وحش ، ۱۲ آبشار مهم ، ۱۰ درياچه و صد ها رودخانه ، آبهاي معدني ، ۴ تالاب ، ۱۸ ييلاق با آب و هواي عالي و بيش از ۱۷۰ اثر تاريخي و ملي ثبت شده ، اين استان را به عنوان يكي از مهمترين نقاط گردشگري ايران به ميزبان 12 ميليون گردشگر داخلي و صدها هزار توريست خارجي در طول سال تبديل کرده است .
بيش از ۳۰۰ واحد پذيرايي بين راهي ، ۶۲ هتل و متل، ۳۰ ميهمان پذير ، مجتمع هاي تفريحي و توريستي ، ويلاهاي خصوصي استيجاري بخشي از محصولات جهانگردي را به ميهمانان عرضه كرده و حدود ۱۰۰ دفتر خدمات مسافرتي و جهانگردي نيز كار برنامه ريزي گشت ها و تورها را به عهده داشته و راهنمايان متخصص و آموزش ديده نيز آماده همراهي و هدايت ميهمانان هستند.
قله دماوند، بام ايران با شهرتي جهاني يكي از منحصر به فردترين جاذبه هاي طبيعي ايران به شمار مي رود و در ۹۰ كيلومتري شمال شرقي تهران و ۷۵ كيلومتري جنوب غربي شهر آمل در البرز مركزي و بخش لاريجان قرار دارد و جاده توريستي هراز كه تهران را به مازندران متصل مي سازد از نزديكي آن عبور مي كند .
قله دماوند پا به پاي ايران زمين از گذشته هاي دور تا به امروز جزء جدايي ناپذير فرهنگ و افتخارات ايرانيان و مازندراني ها بوده است. اين قله داراي ويژگيهايي است كه آن را از ۳۰۰ قله مرتفع ديگر خاورميانه متمايز نموده و جزو قلل منفرد و مخروطي شكل جهان است و با ۵۶۷۱ متر ارتفاع، دومين قله مخروطي جهان به شمار مي رورد .
از جمله زيباترين چشم انداز فرهنگي و طبيعي كشور پارك جنگلي و تاريخي عباس آباد مي باشد كه در ۹ كيلومتري جنوب شرقي بهشهر واقع شده است . درياچه پارك به وسعت ۱۰ هكتار با عمارت ميان آن از جمله شاهكارهاي دوران صفوي است. اين عمارت از سنگ و آجر بنا شده و در زمان آب گيري درياچه كاملا به زير آب مي رود و فقط سقف آن همراه با درختان و درختچه هاي كوتاه قد نمايان است و بقيه عمارت كه بيش از ۱۰ متر است به زير آب مي رود و به تدريج با كاهش سطح آب نمايان مي شود. دو برج نگهباني آجري و بناهاي فراوان ديگر در فضاي پارك بر جاي مانده كه همگي مربوط به دوران شاه عباس صفوي هستند.
شهر زيباي رامسر به عنوان عروس شهرهاي مازندران معروف است و با داشتن هتل هاي قديم و جديد، مجموعه موزه تماشاگر خزر، آب هاي گرم معدني، سواحل زيباي دريا و پارك جنگلي صفارود صاحب شهرت فراوان در بين جهانگردان داخلي و خارجي است.
وجه تسميه نام مازندران
عده اي از مورخان و نويسندگان، ريشه واژه مازندران را از كلمه ‹‹ ماز›› به معني‹‹ دژ›› مي دانند. در تاريخ آمده كه مردم به فرمان ‹‹ مازيار بن قارن ›› سردار معروف طبرستان ، براي جلوگيري از نفوذ اعراب در نقاط حساس اين منطقه به احداث دژ پرداختند و مازندران را به صورت (ماز + اندرآن) به معني ‹‹ دژ درآن›› مي شناختند. به گزارش ‹‹ ابن اسفنديار ›› مازندران در اصل ‹‹ موزاندرون›› يعني ولايت ‹‹ درون كوه موز ›› بوده است.
حجازي كناري مي نويسد: بعيد نيست كه مازندران ، محل سكونت آريايي هاي مهاجر، نام خود را از خداي خود ‹‹ ايندر›› گرفته باشد. در اين صورت مازندران از دو جزء ‹‹ ماز›› و ‹‹ ايندر›› تشكيل مي شود. ‹‹ ماز›› به صورتهاي مز ، لها ، مهي ، مزي به معني بزرگ ، و ايندر ( Indar )، نيز نام خداي آنان بود . مجموع اين دو جز ‹‹خداي بزرگ ›› و در تلفظ مازاندران يا مازندران ‹‹سرزمين خدايان ›› يا ‹‹ سرزمين خدا›› را افاده مي كند.
مازندران در گذر زمان
مطالعات باستان شناسي در غارهاي كمربند و هوتو در بهشهر ، زيست انساني در مازندران را به حدود 9500 سال پيش از ميلاد مي رساند. مازندران كنوني بخشي از سرزمين گسترده تري است كه در متون تاريخ از آن با نام ‹‹فراشوراگر›› و ‹‹پتيسخوارگر›› ياد كرده اند.
محققان ، مازندران و گيلان را به سبب همجواري و نيز به سبب اوضاع طبيعي و جغرافيايي مشابه ، عموماً با هم نام مي برند و همه مناطقي كه در جنوب درياي مازندران و ميان آذربايجان و خراسان قرار دارند را يك ناحيه مي دانند. از اين حدود در زمان هخامنشيان در كتيبه بيستون نام ‹‹ پتشواريش ››ضبط شده است. طبري ها و مردم تيره هاي ساكن اين ناحيه همواره به عنوان بهترين تير اندازان ، كمان داران ، فلاخن اندازان ، شمشيرزنان و زوبين اندازان در جنگ هاي شاهان هخامنشي با دولت هاي ديگر معرفي مي شوند. استرابن جغرافيا نويس يوناني اين محدوده را به صورت ‹‹ پرخواترس ›› نام مي برد. طبري ها (وساير تيره ها ) در جنگ داريوش سوم با اسكندر مقدوني در‹‹ گوگمل ›› حضور چشمگيري داشتند و مسئول نگاهباني شاهنشاه و خاندان او بودند. همينطور اسكندر فاتح ايران نتوانست از طريق جنگ طبرستان را تسخير كند.
طبرستان به علت وضعيت خاص اقليمي از ايام باستان جايگاه و پايگاه اقوام خانواده هاي حاكم مختلف بود. نخستين كسي كه در نوشته هاي مورخان به عنوان حاكم شهرستان طبرستان از او ياد شده اتو فردات يا فرهاد پارتر است. طبرستان به علت نزديكي با سرزمين و دولت پارت تا انقراض اشكانيان عملاً زير استيلاي دولت اشكاني قرار داشت.
واژه مازندران كه از نظر جغرافيايي بخش بزرگي از طبرستان بوده است در حوالي سده هفتم هـ . ق . جانشين نام طبرستان شد. سلسله هاي مشهوري كه سرزمين مازندران را در اختيار داشتند، آل قارن 50 سال قبل از هجرت تا 224 هـ .ق ، شامل سلسله گاوباره ، پادوسپانان ، باوند اسپهبدان ، آل وشمگير يا آل زيار ، اسپهبدان باوند مهمترين آنها بوده اند. طاهريان ، صفاريان ، سامانيان ، غزنويان ، تيموريان ، صفويان و سلسله قاجار نيز اين منطقه را به عنوان ايالتي از ايران در اختيار داشتند . تاريخ نويسان ، يكي از افتخارات مهم مازندران را پذيرش مذهب شيعه بدون قدرت شمشير مي دانند. سادات حسني و حسيني از راه تبليغ دين و مذهب تشيع توانستند در بين طبقات مردم اين سامان نفوذ و حاكميت داشته باشند كه مهم ترين آنها حسن بن زيد(داعي كبير) ، ناصر كبير (ناصر الحق) و مير قوام الدين مرعشي (ميربزرگ) در آمل و سادات مرتضايي افراد شاخص آنها مي باشند. در قرن دوم هجري نيز نمايندگان خلفای اسلامی در اين منطقه حكم روايي مي كردند.
زبان مازندراني يا طبري يا تپوري از زبانهاي كهن ايراني است كه از شمال به درياي مازندران و از شرق تا گرگان و از جنوب تا منطقه شهمير زاد، سنگسر ، فيروزكوه ، دماوند، لواسانات و مناطق شمالي كوه امامزاده داود و طالقان تهران و از غرب به تنكابن و رامسر گسترش دارد. در حال حاضر جمعيتي بیش از 3 ميليون نفر به زبان مازندراني صحبت مي كنند و اشعار و سروده هاي اجتماعي ، عرفاني و مذهبي به اين زبان تدوين و سرائيده مي شود.
معرفی عمومی استان مازندران:
استان مازندران در شمال كشور جمهوري اسلامي ايران و با وسعتي معادل4 /23756 كيلومتر مربع حدود 46/1 درصد از مساحت كشور را در بر داشته و هجدهمين استان از اين حيث در كشور محسوب مي گردد . درياي خزر در شمال ، استانهاي تهران و سمنان در جنوب و استانهاي گيلان و گلستان به ترتيب در غرب و شرق استان قرار دارند .
مازندران بر اساس آخرين تقسيمات كشوري داراي 22 شهرستان به نام هاي ساري ، آمل ، بابل ، بابلسر ، بهشهر ، تنكابن، جويبار ، چالوس، رامسر ، سوادكوه، سوادکوه شمالی، قائم شهر ، گلوگاه ، محمود آباد ، نكا ، نور ، نوشهر، فريدونكنار ، عباس آباد و مياندورود ، سیمرغ و کلاردشت؛ 56 شهر ، 49 بخش ، 113 دهستان و 3697 آبادي است .
آب و هواي مازندران ، معتدل و مرطوب ( معروف به معتدل خزري ) است . امتداد كوههاي البرز در جنوب ، نزديكي به دريا و پوشش گياهي از دلايل اصلي تعديل آب و هواي اين منطقه است .
از لحاظ طبيعي مازندران به سه قسمت اصلي كوهستاني در جنوب ، ميان بند در وسط و جلگه اي در شمال تقسيم مي شود . شيب ناهمواريهاي آن از غرب به شرق به موازات درياي خزر است . رشته كوه البرز با رودهاي كوچك و بزرگي كه درامتداد شمالي – جنوبي آن جريان دارند به سه منطقه غربي ، مركزي و شرقي تقسيم شده است .
بر اساس آخرین سرشماري ، جمعيت استان مازندران بیش از 3 میلیون نفر مي باشد كه تقريبا
13/4 درصد جمعيت كل كشور را تشكيل مي دهد . از اين تعداد 50/2 درصد را مردان و 49/8 درصد آن را زنان تشكيل مي دهند .
اهالي مازندران به زبانهاي فارسي و گويش مازندراني تكلم مي كنند . گويش مازندراني كه بازمانده زبان ايرانيان قديم ( پارسي ميانه ) است تقريبا در همه جاي استان متداول است . مازندراني ها خود را گيلك و زبان خود را گيلكي مي نامند . در این استان 99/7درصد جمعیت آن را مسلمانان شیعه تشکیل می دهند .
بررسي وضعيت نيروي انساني و اشتغال استان نشان مي دهد از کل جمعیت استان 1014764 نفر ( معادل 34/7درصد ) از لحاظ اقتصادی فعال بوده و بطور تقریبی از هر 8/2 نفر جمعیت استان تنها یک نفر فعال و یا در جستجوی کار بوده است . نرخ بیکاری استان 84/10 و نرخ اشتغال 89/14درصد بوده است .
در سال 1385 جمعيت شش ساله و بالاتر استان ، 2692984 نفر بوده كه از اين تعداد 2289886 نفر باسواد ( معادل 85/01 درصد ) و مابقي بي سواد بوده است . نرخ باسوادي در مناطق شهري و روستایی به ترتيب 90/05 و 79/30درصد بوده است
بررسي ميانگين پارامترهاي هواشناسي ايستگاههای سپنوپتيك مناطق جلگه اي غرب تا شرق استان ، در دوره بلند مدت آماري 23 (و قائمشهر 17) ساله منتهي به سال 1381 نشان مي دهد كه، مجموع بارندگي سالانه شهرهاي غرب استان رامسر (1152) و نوشهر (1307) ميلي متر بيشترين مقدار ، مناطق مياني بابلسر (928) و قائمشهر (715)، و بهشهر با (578) ميلي متر در شرق استان كمترين مقدار را دارند 000 ميزان ساعت روزهاي آفتابي در بين 5 شهر فوق ، بابلسر با 46% اوقات روز معادل (2050) ساعت بيشترين ميزان ، رامسر(1613) بهمراه بهشهر( 1797) ساعت از كمترين مقدار برخوردارند000حداكثر (و حداقل) مطلق درجه حرارت روزانه اين پنج شهر در طول دوره مذكور ، بين 35 تا 40 (و 6 ـ تا 3ـ) درجه سانتي گراد ، اما ميانگين هاي : حداكثر ، متوسط و حداقل درجه حرارت سالانه پنج شهر فوق نزديك بهم ، به ترتيب 3/20 ، 5/16 و 6/12 درجه سانتي گراد برآورد شده است. ميانگين رطوبت مطلق اين شهرها از حداقل 7 تا حداكثر 100 درصد در نوسان بوده است. اما ميانگين های : ارقام حداكثر ، متوسط و حداقل رطوبت نسبي سالانه پنج شهر فوق به ترتيب 95 ، 80 و 68 درصد را نشان مي دهد. حداكثرسرعت وزش باد شهرها از 24 تا 28 متر بر ثانيه در نوسان بوده است و حداكثر بارندگي در يك روز در طول دوره بلند مدت مذكور در رامسر بيشترين مقدار (328) ، نوشهر (305) ميلي متر و كمترين مقدار مربوط به بابلسر با (200) ميلي متر است.
طول راههاي ارتباطي استان مازندران 2286 كيلومتر مي باشد. از مجموع راههاي استان آزاد راه با سهمي معادل 7/0 درصد كمترين سهم را در تركيب راههاي استان به خود اختصاص داده است و سهم بزرگراه ، راه اصلي معمولی ، راه فرعي آسفالته و راه فرعی شنی به ترتيب معادل ، 3/19 ، 22 ، 4/54 ، 37/3 محاسبه گرديده است . متوسط برخورداری از راهها در بین شهرستانهای استان 5/152 کیلومتر بوده است که 10 شهرستان پایین تر از میانگین قرار داشته اند .
در سال 1384 ، طول خطوط اصلي راه آهن واقع در حوزه مازندران 214 کیلومتر و طول خطوط فرعی صنعتي و تجاري 36/18 کیلومتر بوده است . در تمامی خطوط واقع در حوزه مازندران حدود 14 ایستگاه وجود داشته است . مقدار بار حمل شده به وسيله راه آهن در اين سال 569 هزار تن و تعداد مسافر جابجا شده معادل 504238 نفر بوده است .
استان مازندران داراي سه فرودگاه فعال شامل فرودگاه بين المللي ساري ، فرودگاه نوشهر و فرودگاه رامسر مي باشد . حمل و نقل هوایی در مقایسه با حمل و نقل ریلی و جاده ای نقش و سهم کمی در جابجایی بار و مسافر دارد .
مازندران از 338 كيلومتر خط ساحلي و پنج بندر فعال و نیمه فعال نوشهر ، نكا ، امير آباد ، فریدونکنار و بابلسر بهره مند است . بنادر نوشهر و نکا دارای کاربرد تجاری _ مسافربری و بنادر فریدونکنار ، بابلسر و امیرآباد در زمره بنادر چند منظوره تلقی می شوند . بنادر نوشهر و فریدونکنار هر یک دارای 5 اسکله و بندر بابلسر فاقد اسکله بوده است . طول اسکله بنادر استان 2610 متر است . البته بندر تازه تاسيس اميرآباد ، بزرگترين بندر استان محسوب شده كه داراي 8 سكوي تخليه و بارگيري است و در حال حاضر از تعداد محدودي از آنها بهره برداري مي شود. ولي انتظار مي رود با توجه به سرمايه گذاريهاي كه در سالهاي آتي انجام خواهد گرفت ، اين بندر به همراه بنادر دیگر نقش بسيار مهمي را در حمل و نقل دريايي كشور ايفا کند.
مازندران داراي اراضي حاصلخيزي بوده و حدود 537 هزار هكتار از مساحت استان زير كشت محصولات سالانه و دائمي مي باشد . اين استان حدود 6/3 درصد كل سطح زير كشت محصولات سالانه و دائمي كشور را به خود اختصاص داده است . ميزان توليدات زراعي و باغي استان در سال 1384 به ترتيب 3/2375 و 1922 هزار تن بوده كه رتبه دوم توليدات باغي كشور را دارا مي باشد . از مهم ترين توليدات زراعي استان برنج ، گندم ، جو ، سبزيجات و از توليدات باغي مركبات و كيوي را مي توان نام برد .
آب و هواي مساعد جهت كشت علوفه ، دارا بودن توليدات جنبي متنوع جهت تغذيه دام ، وجود زمينه دامپروري در بين كشاورزان ، وجود شبكه هاي ارتباطي و نزديكي به مراكز جمعيتي ، توسعه و گسترش دامپروري را در استان فراهم ساخته است . آمارهاي موجود نشان مي دهد تعداد كل دامهاي استان 3646486 راس مي باشد . همچنين تعداد 1105 واحد مرغداري گوشتي با ظرفيت 15678 هزار قطعه در سال در بخش طيور استان فعال مي باشند . توليدات اصلي دامي استان در سال 1384 شامل گوشت قرمز 5/50547 تن ، گوشت مرغ 9/150135 تن ، تخم مرغ 3/15587 تن و شير 621200 تن بوده است .
فعاليت هاي صيد و صيادي درياي خزر در سه محور توليد ماهيان خاوياري ، استخواني و كيلكا صورت مي گيرد كه در كنار آن پرورش ماهي در آبهاي داخلي استان نيز يك حركت قابل توجه اقتصادي مي باشد . ميزان كل صيد انواع ماهي در سال ياد شده 22183 تن بوده ، همچنين ميزان صيد و توليد انواع ماهيان خاوياري و خاويار به مقدار 04/6 تن خاويار و 96/50 تن گوشت خاوياري بوده است .
جنگل هاي مازندران يكي از بي نظيرترين و ارزشمندترين جنگل هاي دنيا محسوب مي شود كه با خصوصيات ويژه زمين شناسي ، خاك شناسي و شرايط آب و هوايي ، داراي عناصر رويشي نادر و منحصر به فرد مي باشد .
براساس آمار سازمان جهانی خوار و بار کشاورزی (فائو)،مساحت جنگل های جهان 3870 میلیون هکتار معادل 6/29 درصد وسعت کره زمین می باشد.ایران با داشتن17 میلیون هکتارعرصه جنگلی(بااحتساب بیشه زار ودرختچه زار ) ، 5/10 درصد از مساحت 162 میلیون هکتاری کشور رابخود اختصاص داده است . از مجموع 17 میلیون هکتار جنگل موجود در کشور 2090809 هکتار معادل 2/12 درصد آن در نواحی شمالی کشور قرار دارد.
جنگل هاي مازندران با وسعتي حدود 929096 هكتار ، حدود 53 درصد جنگل هاي شمال كشور و حدود 5/12 درصد جنگل هاي كشور را تشكيل مي دهد . از كل عرصه هاي جنگلي موجود ، حدود 56 درصد را جنگل هاي تجاری و توليدي ، 26 درصد را جنگل هاي احیایی و 18 درصد را جنگل هاي حفاظتي و حمايتي تشكيل مي دهد . سطح مراتع استان حدود 1049820 هكتار بوده كه شامل 21 درصد مراتع خوب ، 56 درصد مراتع متوسط و 23 درصد مراتع فقير مي باشند .
همه ساله و در ایام نوروز ، مسافران و گردشگران زیادی از سراسر ایران و جهان برای سپری کردن تعطیلات به استان مازندران سفر می کنند تا از مواهب طبیعی و گردشگری این منطقه استفاده کنند.