عربستان سعودی و امارات درصدند امتیازات اقتصادی از دولت اسلام آباد بخصوص در بندر گوادر بگیرند.
به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا و سيما، امروزه در اقتصاد جهانی، راههای ارتباطی و ترانزیتی اعم از زمینی، ریلی و دریایی جایگاهي ویژه یافته اند و هر کشوری که بتواند از راههای ترانزیتی مناسب که دارای ویژگی هایی همچون امنیت ،انتقال سریع کالا ،انتقال سهل کالا اعم از بارگیری و تخلیه و انتقال ارزان کالا برای انتقال کالاهای خود استفاده نماید، بدون تردید دست برتر را در اقتصاد منطقه ای و بین المللی خواهد داشت. به همین دلیل چین که پیشرو در رشد اقتصاد جهانی محسوب می شود با طرح همکاری اقتصادی با پاکستان تحت عنوان سی پک و در سطح کلان با اجراي پروژه هاي عظيم همچون جاده ابریشم نوین دریایی و همچنین یک جاده و یک کمربند می کوشد بر راههای ترانزیتی جهانی حاکمیت داشته باشد .در این میان جمهوری اسلامی ایران نیز به دلیل موقعیت راهبردی در منطقه از وضعيت بسیار ایده آل برای تبدیل به شاهراه ارتباط جهانی برخوردار است. دکتر "هانس اسوبودا" رئیس موسسه توسعه صلح وین ،ایران را کشوری در چهار راه ارتباطی شرق و غرب و شمال و جنوب دانسته و لزوم همگرایی اتحادیه اروپا با ایران نیز بسیار تاکید دارد .در اين راستا سوشما سواراج وزیر امور خارجه هند در نشست وزرای امور خارجه حوزه کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان در "سمرقند" ازبکستان ،بندر چابهار را قابل اعتماد ترین مسیر تجاری برای انتقال کالا به افغانستان و سایر کشورهای منطقه دانست .وی همکاری ایران ،هند و افغانستان را در این بندر به عنوان بهترین الگوی مشارکت منطقه ای دانست و تاکید کرد با توسعه راه آهن چابهار- زاهدان ،بندر چابهار بیش از پیش به عنوان یک بندر مهم بین المللی مطرح خواهد شد .اجلاس سمرقند روز یکشنبه 23 دي ماه 1397 با هدف توسعه همکاری های هند با کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان برگزار شد که وزیر امور خارجه هند پیشنهاد تشکیل گروه توسعه هند و آسیای مرکزی را نیز ارائه کرد .
اجلاس سمرقند و اهداف هند
با تشدید رقابت های چین با هندوستان برای توسعه نفوذ در بازارهای منطقه ای ،توجه دهلی نو به بازارهای آسیای مرکزی بیش از پیش تقویت شده است .کشورهای این حوزه از زمینه ها و بسترهای بسیارمناسب برای سرمایه گذاری برخوردارند .از اینرو هند با برگزاری نشست در سطح وزرای خارجه با کشورهای حوزه آسیای مرکزی و افغانستان در "سمرقند " ازبکستان کوشید توانایی و ظرفیت خود را برای توسعه نفوذ در این منطقه به چین و سایر کشورهای رقیب همچون کره جنوبی و ژاپن نشان دهد . در این حال هند به خوبی می داند که توسعه همکاری های اقتصادی و تجاری با کشورهای آسیای مرکزی بدون استفاده از بندر ترانزیتی چابهار ممکن نیست. به همین دلیل سوشماسواراج وزیر امور خارجه هند بیشترین بخش از سخنان خود را به ارائه مزیت ها و ظرفیت های بندر چابهار ایران اختصاص داد تا به کشورهای این حوزه اطمینان دهد که هند به مطمئن ترین راه ارتباطی دسترسی دارد که می تواند کالاهای خود را منتقل نماید .بنابراین می توان گفت بندر چابهار ایران به عنوان نقطه قوت برای اقتصاد هند عمل می کند.
مزیت های بندر چابهار ایران
بندرچابهار در دریای عمان قرار دارد و تنها بندر تجاری اقیانوسی جمهوری اسلامی ایران است که استان سیستان و بلوچستان را به آسیای مرکزی و افغانستان وصل می کند.ظرفیت بندر چابهار بالغ بر هشت میلیون و 500 هزار تن است که به عنوان یکی از بزرگترین بنادرتجاری منطقه و شاهراه ارتباطی می تواند جنوب و شرق آسیا و سایر شرکای اقتصادی منطقه ای را به هم پيوند دهد .بندر چابهار با توجه به موقعیت راهبردی اش از نظر تجاری یکی از مهمترین و سرمایه پذیرترین مناطق جهان است که در حال تبدیل شدن به سکوی صادراتی منطقه است .این بندر از موقعیت بسیار مناسب در ترانشیپ (حمل ونقل دریایی ) ترانزیت کالا ،واردات و صادرات کالا و همچنین گردشگری و صنعتی برخوردار است به همین دلیل از ديد چين هم وجود تاسیسات عظیم بندری برای نقل و انتقال کالا با ظرفیت اسمی 15 میلیون تن مي تواند از راههای مهم ترانزیتی برای تکمیل طرح یک کمربند-یک جاده باشد.البته هندوستان با سرمایه گذاری در طرح توسعه بندر چابهار از آن به عنوان پل ارتباطی با افغانستان وهمچنین آسیای مرکزی استفاده می کند.
حرکتهای حساب شده و مرموز برای مختل کردن ترانزیت منطقه ای
در حالی که جمهوری اسلامی ایران و پاکستان بارها اعلام کرده اند که بنادر چابهار و گوادر نه تنها رقیب نیستند بلکه می توانند تکمیل کننده ظرفیت های ترانزیتی در منطقه باشند اما دست هایی در کار است تا ضمن دامن زدن به تنشهای منطقه ای ،مانع از فعالیتهای ترانزیتی منطقه ای شوند .عربستان سعودی و امارات به تازگي و پس از به قدرت رسیدن حزب تحریک انصاف به رهبری عمران خان نخست وزیر پاکستان در قبال ارائه کمکهای مالی که محافل داخلی در این کشور از آن به عنوان "وام " نام می برند درصدند امتیازات اقتصادی از دولت اسلام آباد بخصوص در بندر گوادر بگیرند .به همین دلیل سفر روز شنبه "خالد بن عبدالعزیز الفالح" وزیر انرژی عربستان به بندر گوادر که به منظور بررسی زمینه ساخت یک پالایشگاه نفتی و صنایع پتروسیمی با اعتبار 10 میلیارد دلار صورت گرفت با واکنش های منفی حتی در داخل پاکستان روبرو شد .زیرا بندر گوادر در چارچوب همکاری های اقتصادی میان چین و پاکستان به عنوان بخشی از طرح عظیم یک جاده –یک کمربند قرار دارد .بنابراین سرمایه گذاری عربستان در این بندر از همان ابتدا با واکنش های منفی کارشناسان چین و هند روبرو شد .چین قصد دارد ازطریق بندر گوادر به آبراه های بین المللی قابل دسترسی راه پیدا کند وپروژه جاده ابریشم آبی خود را توسعه دهد .از اینرو تاسیسات این بندر به گونه ای طراحی شده است که می تواند حجم زیادی از کانتینرها را از طریق کریدور اقتصادی چین و پاکستان به بازارهای جهانی منتقل کند .به همین دلیل سرمایه گذاری عربستان در بندر گوادار به سرعت با واکنش روبرو شد . سایت خبری "یوروآسیا " در تحلیلی به قلم "جمیزدوسری " تحت عنوان "حرکت روی مین ،کمک های عربستان و امارات به پاکستان موجب تخریب روابط این کشور با همسایگانش خواهد شد" نوشت :"عمران خان نخست وزیر پاکستان با وعده دریافت کمک 13 میلیارد دلاری در حال عبور از زمین مین گذاری شده است که منجر به بی اعتمادی همسایگان پاکستان خواهد شد". علاوه بر این عمران خان با نزدیک شدن بیش از حد به عربستان سرمایه گذاری چین در بندر گوادر را نیز با مشکل مواجه می کند .مجله "تایمز نو" چاپ هند نیز در تحلیلی از سرمایه گذاری های عربستان در بندر گوادر نوشت:" مقامات دولت پاکستان نباید ملاحظات کشورهای همسایه بخصوص چین را در این منطقه نادیده بگیرند" . نکته قابل توجه اینکه تارنمای خبری تحلیلی DNA پاکستان هم در تحلیلی به نقل از کارشناسان چین اعلام کرد پیوستن عربستان به کریدور اقتصادی چین و پاکستان به نام سی پک با اهداف چین در این منطقه تضاد دارد .
نگرانیهای چین از حضور عربستان در بندر گوادر
اولین و مهمترین نگرانی چین از حضور عربستان در حوزه اجرایی سی پک مسایل امنیتی است .با توجه به حمایتهای رژیم آل سعود از افراط گرایی و تروریسم ،حضور این کشور در منطقه ای مصادف است با مسایل امنیتی . این در حالی است که چین به شدت از وارد شدن به این گونه مسایل پرهیز دارد .بخصوص انکه بندر گوادر در ایالت بلوچستان پاکستان قرار دارد که در سالهای اخیر با ناامنی و بحران روبرو بوده است .
دومین نگرانی چین از حضور عربستان در حوزه سی پک به مخالفتهای آمریکا با اجرایی شدن طرح یک جاده –یک کمربند مربوط میشود .چین نگران آن است که ورود عربستان به حوزه های سرمایه گذاری چین می تواند حرکتی حساب شده و تخربی باشد که از جانب آمریکا هدایت می شود .
سومین نگرانی چین از حضور عربستان در پاکستان دامن زدن به تنش های این کشور با همسایگان آن است .اگر چه اسلام آباد به دلارهای عربستان چشم دوخته است اما به هر حال با توجه به سابقه تروریسم پروری عربستان در منطقه ،کشورهای همسایه پاکستان از توسعه نفوذ اقتصادی عربستان که مبنای نفوذ امنیتی ،سیاسی و فرهنگی مخرب است نگرانی دارند و چین آنرا بی تاثیر بر حضور اقتصادی خود در منطقه نمی داند .
میرحاصل خان بزنجو وزیر اسبق کشتی رانی پاکستان رویکرد ناگهانی دولت عمران خان به سمت عربستان را موجب تحریک دولت چین می داند که می تواند پیامدهای منفی برای روابط پکن و اسلام اباد داشته باشد
نتیجه
عربستان در حالی ادعا می کند که قصد ساخت پالایشگاه نفت و صنایع پتروشیمی در بندر گوادر پاکستان را دارد که این کشور فاقد ذخایر انرژی نفت و گاز است .هر چند پاکستان به صورت محدود و اندک ذخایر گاز دارد که مصرف روزانه حتی بخشی از این کشور را نیز تامین نمی کند .بنابراین در صورت اجرایی شدن ادعای ساخت پالایشگاه عربستان در بندر گوادر، مواد اولیه مورد نیاز آنها باید از عربستان وارد شود به گرو گرفتن بیش از پیش اقتصاد پاکستان خواهد بود .
علاوه براین ساخت پالایشگاه در بندر گوادر به معنای تردد عوامل عربستان و کشتی های این کشور است که می تواند راه ترانزیتی چین را در این بندر مختل کند .
بدون تردید سرمایه گذاری های عربستان در پاکستان با دریافت امتیاز در بندر گوادر پایان نخواهد یافت بلکه توقعات رژیم ال سعود را بیش از پیش بالا خواهد برد که می تواند بر روابط پاکستان و کشورهای همسایه تاثیر منفی بگذارد .
برخی محافل در پاکستان براین باورند عربستان که به عنوان عامل ترویج وهابیت و خشونت گرایی و تروریسم در پاکستان شناخته می شود اکنون درصدد است با ژست به اصطلاح ناجی اقتصاد آن کشور موقعیت خود را در پاکستان بازسازی کند .
تردیدی نیست با اختلال احتمالی در سطح همکاری های پاکستان با چین و تبدیل بندر گوادر به منطقه نفتی و پتروشیمی به دلایل مسایل زیست محیطی بیش از پیش موقعیت ترانزیتی این بندر به مخاطره خواهد افتاد .این موضوع نه تنها به نفع پاکستان بلکه کل منطقه نیست.
مجيد وقاري کارشناس مسائل سياسي