نکاتی در فهم استراتژی جدید آمریکا در افغانستان

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما ،رخدادهای افغانستان با دستورنظامی اخیر رئیس جمهور آمریکا، وارد مرحله جدیدی شد.
حدود 10 روز پیش منابع نظامی در آمریکا اعلام کرد:""دونالد ترامپ، به ارتش این کشور دستور داده برنامه ریزی خروج حدود 7 هزار تن از حدود 14 هزار نیروی آمریکایی در افغانستان را آغاز کنند.
این منبع با بیان اینکه تصمیم برای خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان همزمان با تصمیم مشابه درباره سوریه در روز سه شنبه گرفته شده، گزارش داد: خروج این تعداد نیرو ممکن است ماه ها طول بکشد.""
(https://edition.cnn.com/2018/12/20/politics/afghanistan-withdrawal/index.html)

هم اکنون دولت آمریکا در حال بررسی کاهش چشمگیر نیروهای آمریکایی در افغانستان است که ممکن است از چند هفته آینده آغاز شود و به تعبیری هفده سال تلاش های جنگی این کشور در افغانستان را محدودتر کند.
این خبر درحالی منتشر شد که رسانه ها مشغول بررسی دلایل خروج نظامیان آمریکایی از سوریه و نیز استعفای ژنرال ماتیس وزیر دفاع که احتمالا بر سر همین موضوعات صورت گرفته، بودند.

واکنش اسلام آباد ،مسکو و شبه نظامیان طالبان
شاه محمود قریشی وزیرخارجه پاکستان ضمن استقبال از گفتگوهای صلح میان امریکا و نمایندگان طالبان در ابوظبی که حدود دو هفته پیش صورت گرفت، در اسلام آباد اعلام کرد:
"تصمیم رییس جمهور ترامپ درخصوص خارج کردن نظامیان این کشور از افغانستان تمایل پاکستان برای صلح در منطقه را بیشتر می کند و به آینده گفتگوهای سیاسی صلح میان امریکا و طالبان کمک می کند. همچنانکه پاکستان نیز برای کمک به این روند و ایجاد یک محیط کارآمد که برای مذاکرات مفید باشد، شماری از زندانیان طالبان را از بند رها کرد. اسلام آباد هر نقش که بتواند در صلح و ثبات افغانستان بازی کند را انجام خواهد داد".
همزمان رییس ستاد ارتش پاکستان با پشتیبانی از روند صلح به رهبری دولت افغانستان گفته است که کشورش امیدوار است نقشه ای که دولت افغانستان برای صلح ترسیم کرده منجر به تامین صلح پایدار دراین کشور شود.

همچنین هفته گذشته در مسکو، سخنگوی رییس جمهور روسیه در واکنشی محتاطانه اعلام کرد:
" مسکو ازتلاش های که برای جلوگیری ازگسترش فعالیت گروه داعش درافغانستان انجام می شود، پشتیبانی می کند اما منتظر است ببیند دولت امریکا برای خارج کردن نظامیانش عملا اقدام می کند یا خیر؟"
""ماه گذشته نیز ضمیر کابلوف، نماینده ویژه رییس جمهور روسیه در افغانستان گفته بود کشورش از موجودیت چندین پایگاه نظامی نیروهای امریکایی در افغانستان شدیدا نگران است.
وی با اشاره به اینکه اگر روسیه در مکزیک اقدام به تاسیس پایگاه نظامی کند، این کار برای امریکا بسیار آزار دهنده خواهد بود،گفت: مسکو می داند که هدف از ادامه حضور نظامی امریکا در افغانستان چیست و روسیه هیچگاه اجازه تحقق این هدف را نخواهد داد.
نماینده ویژه رییس جمهور روسیه درامور افغانستان گفت : ما به افغانستان هشدار داده بودیم که امضای پیمان امنیتی پیامدهایی را به دنبال خواهد داشت به خصوص اگر امریکا از این پایگاه ها علیه منافع ملی ما کار بگیرند. اما مقام های افغان گفتند که امریکایی ها تعهداتی را داشته اند، اما ما خوب میدانیم که تعهدات امریکایی ها چگونه هستند.
کابلوف در رابطه به ریاست جمهور دونالد ترامپ گفت:ما امیدواریم که دونالد ترامپ یک رویکرد جدیدی را در قبال افغانستان روی دست گیرد. امیدواریم وی به چندین مسئله مهمی که باعث نگرانی روسیه و کشورهای منطقه به شمول چین، ایران و پاکستان شده است بپردازد.""
(https://af.sputniknews.com/world/201701031062727)

اما اواسط هفته گذشته نیز طالبان مسئله کاهش تعداد نظامیان آمریکایی را به نوعی مصادره به مطلوب کرد و از تصمیم امریکا برای کاهش حضور نظامیان این کشور در افغانستان استقبال کرده و آن را نشانی برای پیروزی خود در جنگ افغانستان دانستند.

کارنامه ناموفق
قرار بود تلاش دولت های غربی بر مقابله همه جانبه با تروریسم، سرکوب حکومت طالبان در افغانستان و سپس اجرای برنامه جهانی عمران و امنیت در آن کشور متمرکز باشد.اما امروز با گذشت حدود 17 سال، مردم افغانستان با اوضاع وخیم تری نسبت به قبل روبرو هستند. نشست های متعدد بین المللی، نارسایی کمک های تصویب شده بین المللی ، ادامه جنگ و گریز گروه ها و اقوام، فراگیر تر شدن نفوذ شبه نظامیان طالبان، رخنه داعش و افزایش غیر قابل باور تولید و قاچاق مواد مخدر و حضور تیم های پلیس خصوصی آمریکا و بریتانیا در افغانستان، نشانگر ناکامی های دولت های غربی در استقرار امنیت و توسعه در آن کشور بوده است.
با بازخوانی پرونده افغانستان، می توان چندین ملاحظه میدانی و تعیین کننده را در تصمیم رئیس جمهور آمریکا موثر قلمداد کرد.

چند وضعیت احتمالی
می دانیم که تعداد نظامیان آمریکایی در خاک افغانستان هیچگاه به صفر نخواهد رسید.
به هر حال استراتژی کلان دامنه واشنگتن یک ویژگی منحصر دارد و آن حضور فراگیر، کیفی و موثر نظامی در اکثر مناطق بحرانی جهان است.اگر فرض کنیم نظامیان آمریکایی در کمترین سطح در افغانستان حضور داشته باشند، آنگاه چند ملاحظه مطرح می شود:

1- حضور 17 ساله نیروهای آمریکایی، تا حدودی مانع از افزایش درگیری ها، بمب گذاری ها و عملیات انتحاری و تروریستی می شد. لذا کاهش نیروها به احتمال زیاد همان امنیت حداقلی در کابل و برخی شهرهای دیگر را با چالش های حداکثری روبرو خواهد کرد.
2- اعلان غیر منتظره و هم زمان استراتژی کاهش یکباره تعداد نظامیان آمریکایی در سوریه و افغانستان، این تصور را رقم می زند که واشنگتن در پی کاهش هزینه های پشتیبانی در مناطقی است که "بحران های پر دامنه در حال تبدیل به بحران های کم دامنه"است، وضعیتی که در دو کشور یاد شده شاهدیم.

3- با کاهش نیروهای آمریکایی، خطوطی که مرزهای سیاسی و عرفی میان گروه ها و برخی اقوام را تفکیک می کرد، تا حدود زیادی بی اعتبار خواهند شد. این وضعیت احتمال اصطکاک منافع میان گروهی و میان قومی را افزایش خواهد داد.

4-کاهش نسبی نفوذ و قدرت دولت مرکزی که به لحاظ ساختاری و کارکردی وابستگی سیاسی و امنیتی به نظامیان آمریکایی دارد.

5-در نظرگاه علم سیاست، در کشورهایی که متشکل از بخش های قومی یا مذهبی و یا خاستگاه های سیاسی بعضا متعارض هستند، به محض ضعف گرفتن حکومت مرکزی، بخش های مورد نظر انگیزه ها و کنش های گریز از مرکزشان، فعال تر و صریح تر شده و مطالبان بیشتر و متنوعی را مطرح می کنند. شرایط افغانستان، بیانگر چنین وضعیتی است.

6- با کاهش نظامیان آمریکایی، دامنه حضور دولت های رقیب واشنگتن بیشتر خواهد شد، از جمله پاکستان ،روسیه، چین و یا احتمالا عربستان سعودی.

7-مهم تر آنکه تکلیف 4 پایگاه نظامی اصلی آمریکا در کابل،هرات، بگرام و فرودگاه های قندهار و شیندند، چه می شود؟
یکی از این پایگاه ها که برای آمریکا جنبه فوق استراتژیک دارد، پایگاه هوایی بگرام افغانستان است.
پایگاه پیشرفته بگرام، دارای ۳ آشیانه بزرگ، یک برج کنترل، چندین ساختمان پشتیبانی و ۱۳۰۰۰۰ متر مربع فضای پرواز است.
از سوی دیگر مختصات مسافتی این مراکز با همسایه غربی یعنی ایران حسایت های ویژه را به همراه داشته است. به عبارتی فرودگاه قندهار در فاصله 387، شیندند در 124 و هرات در 122 کیلومتری مرز ایران واقعند.

جمع بندی :
در وهله اول باید گفت پنتاگون برحسب مطالعات خاص و مقتضیات ژئوپلتیک افغانستان ، تعداد نظامیان خود را به صفر نخواهد رساند. زیرا تاکنون سخنی در این باره مطرح نبوده و اصولا استقرار چهار پایگاه نظامی با تدارکات ویژه و استراتژیک و در اختیار داشتن چند فرودگاه مهم، دلیلی بر برنامه ریزی های دراز مدت و بهره گیری از خدمات نرم فزاری نظامی به جای سخت افزار های نظامی قبلی است. وضعیتی که در کنار مرزهای ایران، نواحی جنوبی روسیه، مرزهای چین و مهمتر از آن نزدیکی به پایگاه های نظامی آمریکا در شیخ نشین های حاشیه خلیج فارس و نیز بهره گیری آزاد از امکانات عربستان برای عملیات احتمالی در آینده از حساسیت خاصی برخوردار است./

========================

نويسنده : محمدحسيني پور-  پژوهشگر سياست استراتژيک.

.