شب بلند یلدا پیام آور ورود زمستان و روزهای سخت پیش رو، آن گاه شیرین می شود که خانواده ها دور هم جمع می شوند تا سختی زمستان را به شیرینی باهم بودن تبدیل کنند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز آذربایجان غربی، شب یلدا در زبان ترکی "چیله گئجه سی" گفته می شود و فرصت مغتنمی است برای خانواده ها که گردهم بنشینند و به دور از دل مشغولی های روزمره تا پاسی از شب گل بگویند و گل بشنوند. آیین‌های شب یلدا در آذربایجان‌غربی هم مشابهت‌های زیادی با سایر نقاط ایران دارد و هم برخی از این آیین‌ها و رسم‌ها ریشه در باورهای قومی و منطقه‌ای مردم این استان دارد. شب یلدا در آذربایجان غربی پایان فصل پاییز و شروع فصل زمستان است و 40 روز اول آن را بویوک چیله یا چیله بزرگ، 20 روز بعد را کیچیک چیله یا چله کوچک و 30 روز آخر را بایرآم آیی یا ماه عید می گویند. معاون اداره کل میراث میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی می گوید: هندوانه شب یلدا که در زبان ترکی «چیله قارپیزی» گفته می شود، نماد شب یلدا است و مردم آذربایجان غربی بر این باورند که هر کس در این شب هندوانه بخورد، از گرمای تابستان در امان خواهد بود. نخستین اولویت خرید شب چله در خانواده های آذری، هندوانه شب یلدا است و در واقع هندوانه در این استان مانند سایر نقاط ایران، نماد شب چله محسوب می شود سپهر فر می افزاید: یکی از رسم هایی که کم و بیش در اغلب شهرستان های آذربایجان غربی به قوت خود باقی است، رسم تهیه هدیه شب یلدا، «چیله لیک» یا همان «چیله پایی» است که خانواده ها طبق رسمی قدیمی، هدایا و سوغاتی هایی را تدارک دیده و به منزل نوعروسان می فرستند. انار میوه ای بهشتی که نماد باروری است و سیب نماد سلامتی، دومیوه ای هستند که در کنار تحفه شب یلدا یا همان چیلله پایی نوعروسان، جایگاه ویژه ای دارند و فراموش نمی شوند. در گذشته این رسم با آداب خاصی همراه بوده است، به این صورت که خانواده داماد هدایای شب یلدا را بر سینی مسی بزرگی گذاشته و بر روی آن دستمالی گلدوزی شده و زیبا می کشیدند و هدیه را به خانه نوعروسان می فرستادند. این مراسم در شهرستان خوی به شیوه خاصی در روستاها برگزار می شده، به گونه ای که در شب یلدا ظرفی پشمک زغفرانی، کاسه ای پر از سیب‌های سرخ، حلوای گردو، یک طاقه ترمه حاشیه دوزی شده، چارقد قرمز داخل یک خنچه چیده و بر روی سر یک مرد جوان قرار می گرفت و در کوچه‌ها حرکت می‌کرد تا به منزل نوعروس برسد، و رهگذران هدیه شب یلدا یا همان «چیله لیک» را به تماشا می نشستند. خوراکی‌های شب یلدا در آذربایجان غربی شامل پشمک، مغز گردو و بادام و فندق، میلاخ که از انگور درست می شود، کشمش و حلوا است که در این بین انواع حلوا بر سر سفره شب یلدا گذاشته می شود و حلوای گردویی، شیرینی مخصوص شب یلدا در ارومیه به شمار می رود. تولید حلوا در آذربایجان غربی بخصوص شهر ارومیه مرسوم است و در ایام نزدیک به شب یلدا، بازار خرید و فروش حلوا بسیار داغ و طرفداران زیادی دارد. در شهرستان تکاب هم در شب سرد یلدا، آش کشک که در زبان محلی به آن کاچی می گویند درست می کنند و بر سر سفره شب یلدا می گذارند، همچنین در تکاب رسم بر این بوده که در شب سرد چله، گندم برشته پخت می کردند و مقداری از آن را برای پرندگان به بام خانه می ریختند، تا سال پربرکتی داشته باشند. در گذشته مردم تکاب معتقد بودند در شب یلدا نباید کسی به سفر برود، و اگر کسی در این شب به دور از خانه و در سفر باشد، سال پیش رو را دائم در سفر خواهد بود و دیگر آرام و قرار نخواهد داشت. در شهرهای پیرانشهر، اشنویه و مهاباد نیز در شب یلدا بیت‌خوان‌ها به خواندن بیت کردی می‌پردازند و جوانان هم ضمن تناول میوه‌ها و آجیل شب یلدا، سرگرم بازی های محلی میشوند و بر این باور هستند که شب یلدا بدون برف رونقی ندارد و بارش برف در این شب را نشانة پربرکتی سال آینده می‌دانند. در سیه چشمة ماکو در شب یلدا، جوانان در یک خانه جمع میشوند و به اصطلاح فال بخت می‌گیرند و به این صورت چله را به در می‌کنند، این فال در شب اول چله بزرگ یا همان شب یلدا و همچنین در شب اول چله کوچک مرسوم است. امیرارسلان، رستم نامه، کوراوغلو، داستانهای حماسی و عاشیقی از جمله حکایتهایی بودند که در روزگاران گذشته توسط ریش سفیدان، پدر بزرگها و مادربزرگها نقل می شد. بیرامی مشاور و روانشناس با اشاره به اهمیت شب یلدا می گوید: شب یلدا فرصتی است که انسان برخی از نیازهای روانی و استرس های روزانه را رفع کنند، ارتباط مستقیم و چهره به چهره، بهترین نوع ارتباط است چرا که در این ارتباط، عواطف و احساس منتقل میشود. این روانشناس می افزاید: نیازبه ارزشمندی و عزت نفس یکی ازعوامل موثر در بهداشت روان است. هنگامی که افراد بر اساس علاقههای عاطفی و فامیلی دور هم جمع میشوند و ارادت، احترام و محبت قلبی خود را به یکدیگر نشان میدهند، فرد احساس میکند که مورد تایید اطرافیان واقع گردیده است و خود را ارزشمند مییابد. خبرنگار: ندا موسی زاده