جدال برسر جدایی از قاره سبز؛
برگزیت و مذاکرات خروج؛ از منظر اروپا
به نظر بسیاری از تحلیلگران مسائل اروپا، دولت ترزا میبا پذیرش اولیه پیشنویس، سطح قابلتوجهی از مصالحه را از خود نشان داده است.
به گزارش سرويس بين الملل
خبرگزاري صداوسيما ؛ نگرانی از پیامدهای منفی ژئوپلیتیکی، امنیتی و اقتصادیِ خروج سخت و بهویژه سناریوی خروج بدون توافق، از مهمترین پیشرانهای مصالحه اروپا و تلاش اتحادیه اروپا برای مصالحه و حفظ سطح قابلتوجهی از پیوندهای اقتصادی و امنیتی با انگلستان در دوره پسا خروج است.
مقدمه و طرح مساله
پیشنویس توافق خروج انگلستان از اتحادیه اروپا به تازگي رسانهای شده است. به نظر بسیاری از تحلیلگران مسائل اروپا، دولت خانم مي با پذیرش اولیهی پیشنویس ، سطح قابلتوجهی از مصالحه را از خود نشان داده است. چنين تمايلي در اتحاديه اروپا نيز قابل مشاهده است که بسیاری انتظار آن را نداشتند. پرسش اینجاست که این سطح از مصالحه اروپا از کجا ناشی میشود؟ به نظر میرسد، نگرانی از پیامدهای منفی ژئوپلیتیکی، امنیتی و اقتصادیِ خروج سخت و بهویژه سناریوی خروج بدون توافق، از مهمترین پیشرانهای مصالحه اروپا و تلاش اتحادیه اروپا برای مصالحه و حفظ سطح قابلتوجهی از پیوندهای اقتصادی و امنیتی با انگلستان در دوره پسا خروج است .
سیاست کلی اتحادیه اروپا در قبال خروج انگليس
سیاست کلی اتحادیه اروپا در قبال خروج انگليس ، ترکیبی (گاهی نامتجانس) از توجه به هنجارهای مقوم اتحادیه اروپا، تلاش برای نمایش بیطرفی در خصوص مناظرات داخلی انگلستان و تلاش برای حفظ سطحی قابلتوجه از پیوندهای اقتصادی و امنیتی با انگليس در دوره پسا خروج است. بهعنوانمثال اتحادیه اروپا بارها اعلام کرده است که انگلستان نمیتواند دسترسی ویژه به بازار واحد اروپا به مانند دوران حضور در اتحادیه اروپا داشته باشد. در ضمن، راهبرد اصلی اتحادیه اروپا در قبال مناظرات داخلي در انگليس در خصوص خروج از اتحاديه اروپا نیفزودن بر آتش اختلافات داخلی در این کشور بوده است. میشل بارنیه نيز به تازگي اعلام کرده است که اتحادیه اروپا آمادگی دارد رابطه اي ویژه با انگلستان برقرار کند که تا کنون با هیچ طرف ثالثی برقرار نکرده است.[i]
البته با وجود بي ميلي کلي اروپا به بیشینه کردن بیثباتی سیاسی در انگلستان، برخی مقامات اروپایی رویکرد نرم در قبال انگلستان در پیش نگرفتهاند. بهعنوانمثال وزیر اقتصاد فرانسه به تازگي اعلام کرده است که برگزیت انگلستان را به سمت کابوس هدایت میکند و از هواداران پروپاقرص خروج (که وي انها را غيرمسئول و دروغگو خطاب کرد ) درخواست کرد یا پروژه خود را رها سازند و یا با بحران اقتصادی مواجه شوند.[ii]
مصالحه اروپا در توافق خروج
بر اساس برخی از اطلاعات موجود، تعدادی از اعضاء کابینه نخستوزیر بریتانیا؛ در حال لابی کردن هستند تا نخستوزیر را تحتفشار قرار دهند که در پیشنویس تجدیدنظر کند تا با خواستههای طرفداران خروج بیشتر هماهنگ شود. بااینحال، رهبران اروپا نشانهای از احتمال موافقت با تغییر متن پیشنویس از خود نشان ندادهاند. بهعنوانمثال صدراعظم آلمان اعلام داشته است که: "ما سندی را روی میز گذاشتهایم که با توافق بریتانیا و اتحادیه اروپا صورت گرفته است بنابراین برای من پرسشی در این مورد که ما بیشتر مذاکره کنیم وجود ندارد." بااینوجود، همانگونه که گفته شد، پذیرش پیشنویس توافق خروج توسط اتحادیه اروپا نشانه اي از تمايل اتحاديه اروپا براي مصالحه است که بسیاری انتظار آن را نداشتند. درواقع گرچه اتحادیه اروپا به صورت کلی به دلیل روی میز قرار گرفتن پیشنویس توافق خروج خوشنود است، ولی همه در اروپا از همه جنبههای معاهده خشنود نیستند. بنابراین اتحادیه اروپا خود را برای سطحی از مصالحه تحت فشارمیدید. فاینشنال تایمز در گزارش اول اوت خود آورده بود که اتحادیه اروپا بی ميل نیست که یک طرح مبهم برای روابط آینده بریتانیا با اتحادیه اروپا ارائه دهد اگر این مسئله به خانم می یاری رساند که از سناریوی خروج بدون توافق" اجتناب کند و توافق خروج را به تصویب مجلس عوام برساند.[iii]
یکی از مهمترین مصالحههای اتحادیه اروپا، موافقت با توسعه بک استاپ به کل خاک بریتانیا بوده است ؛ چراکه انگلستان نمیتوانست بپذیرد که رژیمهای قانونی و گمرکی ایرلند شمالی از انگلستان تفکیک شود. در مقابل این کشور، در قالب "طرح چکرز" پیشنهاد کرده بود تا همه خاک انگلستان در یک دوره زمانی مشخص در یک سیستم فن آورانه کنترل گمرکی قرار گیرد. در پیشنویس طرح خروج نیز این ورژن انگلیسی از بک استاپ بهعنوان ضامن جلوگیری از ایجاد مرز سخت بین دو ایرلند مورد موافقت اتحادیه اروپا قرار گرفت. باوجودآنکه اتحادیه اروپا بارها اعلام کرده است که آزادی حرکت نیروی کار یکی از مقومات اتحادیه اروپا است و انگلستان بدون توجه به این هنجار نمیتواند از امتیازات بازار واحد و اتحادیه گمرکی استفاده کند، در طرح بک استاب به حرکت آزاد نیروی کار اتحادیه اروپا اشاره نشده است، اما به سطحی از امتیازات گمرکی و دسترسی به بازار آزاد برای انگلستان رضایت داده است. این پیشنویس همچنین در خصوص دسترسی ماهیگیران اروپایی به آبهای بریتانیا در طول دوره انتقال (که باعث نابودی شغلهای بسیاری در اتحادیه اروپا میشود) شفاف نيست. ابهام در پیشنویس مذاکرات خروج در خصوص اقدامات محیط زیستی و اجتماعی نیز از نظر بسیاری از دیپلماتهای اروپایی مسئله اي قابلتأمل است. به اعتقاد این دیپلماتها، هرگونه شکاف نظارتی در این خصوص میتواند پیامدهای مهم به همراه آورد.
نگرانی اتحادیه اروپا از پیامدهای اقتصادی سناریوی خروج بدون توافق
حجم صادرات اتحادیه اروپا به انگلستان در سال 2015، 291 میلیارد پوند در مقایسه با واردات 222 میلیارد پوندی از انگلستان بود. البته سهم اتحادیه اروپا در صادرات انگلستان در سال 2015، 44 درصد بود حالآنکه این رقم برای اتحادیه اروپا کمتر از 7 درصد بوده است.[iv] این آمار نشانگر آن است که برقراری روابط ویژه اقتصادی اتحادیه اروپا با انگلستان برای این اتحادیه بسیار مهم است. در ضمن سناریوی خروج بدون توافق برای اروپا بسیار پرهزینه خواهد بود. بهعنوانمثال کمیسیون اروپا پیامدهای سناریوی خروج بدون توافق را چنین اعلام کرده است:
مسئله شهروندان اروپایی
به اعتقاد کمیسیون اروپا، خروج بدون توافق، دو طرف را از هرگونه ترتیبات در خصوص حقوق شهروندان انگلستانِ ساکن در اتحادیه اروپا و شهروندان اتحادیه اروپای ساکن در انگلستان بیبهره میکند.
مسئله مرزها
خروج بدون توافق، حملونقل بین اتحادیه اروپا و انگلستان را بهشدت تحت تأثیر قرار خواهد داد چراکه مسائل گمرکی (ازآنجاکه اتحادیه اروپا باید مقررات و تعرفههای خود را در مرزهای اروپا اعمال کند) و کنترلهای بهداشتی، تأخیرهای عمده در مبادلات مرزی ایجاد خواهد کرد.
مسائل تجاری و نظارتی
با توجه به اینکه خروج بدون توافق انگلستان را به یک کشور سوم در ارتباط با اتحادیه اروپا تبدیل خواهد کرد، قواعد عام حقوق بینالملل و بهویژه قواعد سازمان تجارت جهانی بر روابط دو طرف حاکم خواهد شد و درنتیجه پیامدهای قابلتوجهی برای بازارهای بهشدت ادغامشده کنونی به همراه خواهد آورد.
نگرانی از پویشهای سیاسی اروپا
اتحادیه اروپا در خصوص مرحله دوم مذاکرات برگزیت -روابط آینده تجاری و امنیتی انگلستان و اتحادیه اروپا- به همزمانی این مذاکرات با برگزاری انتخابات پارلمان اروپا میاندیشد. انتخاباتی که پیشبینی میشود بسیار قطبی باشد و ظهور احتمالی یک نیروی سیاسی پوپولیستِ تجدید قوا کرده در پارلمان اروپا و کمیسیون اروپا مانع توافقات و مصالحه در سطح فعلی در حوزه برگزیت شود. بنابراین یک توافق سریع و متعادل در دستور کار اتحادیه اروپا قرار خواهد گرفت.
نگرانیهای امنیتی اروپا در حوزه برگزیت
همزماني برگزیت با تحولات در تیم حکمرانی کاخ سفید مسئله قابلتوجهی برای اروپا بوده است. بهعنوانمثال، در دوران فقدان اعتماد نسبت به نقش امنیت ساز آمریکا در اروپا، با توجه به جایگاه قابلتوجه انگلستان در نهادهای امنیتی اروپایی و یورو آتلانتیکی چون یورو پل و همچنین ناتو، نقش انگلستان در امنیت سازی بهویژه در حوزه اروپای شرقی؛ مدیریت بحران پناهجویی؛ مقابله با تروریسم و همکاریهای دفاعی دوجانبه با شرکای اتحادیه اروپا برجسته خواهد شد. در نامه سال گذشته خانم می به دونالد توسک، رئیس شورای اتحادیه اروپا آمده بود که شکست در توافق همکاری با اتحادیه اروپا میتواند موجبات تضعیف همکاری دوجانبه را در مبارزه با جرم و جنایت و تروریسم فراهم آورد. واژگانی که البته با واکنش منفی مقامات اروپایی مواجه شد و مصداقی از باجخواهی مقامات انگلیسی معرفی شد ولی درعینحال موجبات سطحی از نگرانی پیرامون مواجهه با سناریوهایی چون سناریوی خروج بدون توافق را برساخت.
نتیجه
برگزیت از همان ابتدا نیز هرگز مسیر همواری نداشت ولی ماهیت فزاینده پیچیده و بغرنج مذاکرات و طوفانهای سیاسی و امنیتی که در افق اتحادیه اروپا و انگلستان قرار دارند، به نظر میرسد مسیر برگزیت را طولانیتر و پیچیدهتر کند. در این چارچوب اتحادیه اروپا چارهای جز مصالحه نداشته و نخواهد داشت. کشوهای عضو اتحادیه اروپا متوجه پیچیدگی و سرخوردگی بسیاری از مردم و گروههای سیاسی در بریتانیا نسبت به برگزیت هستند. بااینوجود این خطر وجود دارد که اگر انگلستان خواستار اعطاء امتیازات بیشتری از طرف اتحادیه اروپا در خصوص شرایط خروج شود، اتحادیه اروپا با تجدید مذاکرات موافقت نکند و اگر مردم کشورهای عضو از مذاکرات خروج خسته شوند، فضای مصالحه بازهم بیشتر بسته شود.
نويسنده: حسین مفیدی احمدی پژوهشگر مسائل اروپا
فهرست منابع :
[1] - Politico, Michel Barnier: EU will offer UK unprecedented deal, 29 August 2018
[1] - https://www.politico.eu/article/michel-barnier-angela-merkel-theresa-may-brexit-brussels-to-london-we-wont-allow-a-do-over/
[1] http://www.sipotra.it/wp-content/uploads/2018/09/What-if-theres-no-Brexit-deal.pdf
[1] - http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2018/603866/EXPO_STU(2018)603866_EN.pdf