قاره آفریقا در دوره جنگ سرد ،در زمره یکی از سیاه ترین مناطق جهان از نظر بی اعتنایی به مبانی دمکراسی، نظام تک حزبی، برگزاری نامنظم انتخابات ریاست جمهوری و عدم احترام به آراء مردم محسوب می شد.
به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما ،قاره آفریقا در دوره جنگ سرد بویژه در دهه های شصت تا نود میلادی در زمره یکی از سیاه ترین مناطق جهان از نظر بی اعتنایی به مبانی دمکراسی، نظام تک حزبی، برگزاری نامنظم انتخابات ریاست جمهوری و عدم احترام به آراء مردم محسوب می شد.
در اين وضعيت بسیاری از روسای جمهور و نخست وزیران اجرائی تمایلی به واگذاری قدرت نداشته و پس از پایان دوره قانونی خود با انجام تمهیدات مختلف از برگزاری انتخابات خودداری و در صورت اعتراض مجالس ملی کشور با تمدید غیرقانونی دوره حاکمیت خود نیز در واکنشی خشمگینانه مجالس را تعطیل می کردند.
علاوه بر آن طی این چند دهه قاره آفریقا شاهد وقوع کودتاهای زیادی بود و فرماندهان ارتش ضمن برکناری روسای جمهور قانونی، سال ها بر قدرت تکیه نموده و بطور آشکار از برگزاری انتخابات آزاد و واگذاری دولت به غیرنظامیان خودداری می کردند.
علاوه بر آن بروز این کودتاها که معمولا توام با خونریزی و کشتار غیرنظامیان بود ضربات سهمگینی بر پیکره نحیف اقتصادی کشورهای آفریقائی وارد می آورد .
گرايش ها به دموکراسي
این وضعیت طی یک دهه گذشته به نحو مطلوبی تغییر یافته است به گونه ای که گرایش به سمت دمکراسی و ایجاد حکومت های مردم سالارانه در کشورهای مختلف آفریقایی افزایش یافته و انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی در قاره آفریقا بصورت منظم برگزار می شود. علاوه بر آن با ارتقاء بینش سیاسی در مناطق چهارگانه شرق ، غرب ، جنوب و شمال آفریقا ؛ فرماندهان ارتش نیز دیگر چندان تمایلی به ورود به سیاست و برهم زدن توازن و تعادل در نظام سیاسی کشورهای خود نشان نمی دهند.
از این روی درصد کودتاهای نظامی در مناطق چهارگانه طی یک دهه گذشته در قاره افریقا بطور چشمگیری کاهش یافته است.
وقوع کودتا و جنگ هاي داخلي در برخی کشورها در دهه 2010 میلادی نیز نتوانسته است در مقابل موج قدرتمند دمکراسی خواهی قاره سیاه مقاومت کند.
لذا اکثر کودتاچیان و شورشيان پس از مدتی نسبتا کوتاه در مقابل خواسته برحق اکثریت مردم کشورهای خویش سر تعظیم فرود آورده و با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری عرصه را به دولت های قانونی پیروز در انتخابات و سیاستمداران منتخب مردم واگذار کرده اند.
به موازات آن ظهور انقلاب های مردمی موسوم به بیداری اسلامی در سال های 2010 تا 2012 میلادی در کشورهای شمال آفریقا و بطور شاخص مصر ، تونس و لیبی و بروز تحولات عظیم سیاسی در این سه کشور مهم نمایانگر بیزاری مردم آفریقا از تداوم حضور روسای جمهور مادام العمر ! و دیکتاتور در راس حاکمیت کشورهای خود و ایجاد فضای باز سیاسی و جابجائی بنیادین مهره های قدرت بود .
نمونه هاي توسعه فرآیند دمکراسی
از نمونه هاي اخير توسعه فرآیند دمکراسی در کشورهای مختلف آفریقایی می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1-کناره گیری کودتاچیان گینه كوناكري و روی کار آمدن دولتی قانونی و دمکراتیک در سال 2010 میلادی
2-برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در بورکینافاسو و انتخاب آقای" بلیز کومپاره"به عنوان رئیس جمهور در سال 2010
3-برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ساحل عاج و انتخاب آقای " لورنت باگبو " به عنوان رئیس جمهور در سال 2010
4-برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در رواندا و انتخاب مجدد آقای " پل کاگامه " به عنوان رئیس جمهور در سال 2010
5- تسلیم شدن رئیس جمهور سابق ساحل عاج در مقابل رئیس جمهور پیروز انتخابات در سال 2011
6- کناره گیری "حسنی مبارک" از ریاست جمهوری مصر در سال 2011
7- کناره گیری "بن علی" رئیس جمهور تونس از مقام خود در سال 2011
8- سرنگونی رژیم "معمر قذافی" در لیبی در سال 2011
9-برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سومالی و انتخاب آقای "حسن شیخ محمود" به عنوان رئیس جمهور دولت مرکزی سومالی در سال 2012
10 مخالفت گسترده با کودتای نظامیان در مالی در سال 2012 ( و در نهایت اعاده قدرت از سوی کودتاچیان به رئیس مجلس مالی به عنوان کفیل ریاست جمهوری کشور)
11- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در مالی و انتخاب آقای "ابراهیم ابوبکر کیتا" به عنوان رئیس جمهور در سال 2013
12-برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ماداگاسکار و انتخاب آقای "هري راجاونا ريمامپيانينا" به عنوان رئیس جمهور در سال 2013
13- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در گینه بیسائو و انتخاب آقای "خوزه ماریو واز" به عنوان رئیس جمهور در سال 2013
14-برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در مالاوی و انتخاب آقای "پیتر موثاریکا" به عنوان رئیس جمهور در سال 2014
15- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در موزامبیک و انتخاب آقای "فیلیپ نیوسی"به عنوان رئیس جمهور در سال 2014
16- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در بنین و انتخاب مجدد آقای "پیر انکورونزیزا" به عنوان رئیس جمهور در سال 2015
17- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در نیجریه و انتخاب آقای "ژنرال محمدو بوهاری" به عنوان رئیس جمهور در سال 2015
18- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ساحل عاج و انتخاب آقای "الحسن واتارا" به عنوان رئیس جمهور در سال 2015
19- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در تانزانیا و انتخاب آقای "جان ماگوفولی "به عنوان رئیس جمهور در سال 2015
20- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در کیپ ورد و انتخاب آقای "خورخه کارلوس فونسکا" به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
21- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سومالی و انتخاب آقای "محمد فرماجو" به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
22- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در زامبیا و انتخاب آقای"ادگار لونگو"به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
23- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در چاد و انتخاب آقای "ادریس دبی" به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
24- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آفریقای مرکزی و انتخاب آقای "فاوستین آرچانگه توادرا" به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
25- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در غنا و انتخاب آقای "نانا آکوفو آدو" به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
26- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در گابن و انتخاب مجدد آقای "علی بونگو اوندیمبا"به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
27- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در کیپ ورد و انتخاب مجدد آقای"جرج کارلوس فونسکا"به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
28- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در کومور و انتخاب آقای ازلی عثمان به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
29- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در جیبوتی و انتخاب مجدد آقای اسماعیل عمر گوله به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
30- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در گینه استوائی و انتخاب مجدد آقای تئودور اوبیانگ انگوما به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
31- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در جمهوری کنگو و انتخاب مجدد آقای دنیس ساسو انگوئسو به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
32- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در اوگاندا و انتخاب مجدد آقای یوری موسوینی به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
33- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سائوتومه و پرنسیب و انتخاب آقای اواریستو کاروالو به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
34- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در بنین و انتخاب آقای به عنوان رئیس جمهور در سال 2016
35- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در کنیا و انتخاب آقای "اوهورو کنیاتا" به عنوان رئیس جمهور در سال 2017
36- موافقت آقای یحیی جامه با نتایج ریاست جمهوری گامبیا و واگذاری دولت به "آداما بارو" پس از کش و قوس های فراوان در سال 2017
37- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آنگولا و انتخاب آقای"جوآ لورانسو"به عنوان رئیس جمهور در سال 2017
38- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در لیبریا و انتخاب آقای "ژرژ وه آ" به عنوان رئیس جمهور در سال 2017
39- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در رواندا و انتخاب آقای "پل کاگامه" به عنوان رئیس جمهور در سال 2017
40- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سومالی لند و انتخاب آقای "موسی بیهی عبدی" به عنوان رئیس جمهور در سال 2017
41- برکناری نرم رابرت موگابه از مقام ریاست جمهوری کشور زیمبابوه در سال 2017
42- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سیرالئون و انتخاب آقای "جولیوس مادا بیو" به عنوان رئیس جمهور در سال 2018
43- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در مالی و انتخاب مجدد آقای "ابراهیم ابوبکر کیتا" به عنوان رئیس جمهور در سال 2018
44- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در زیمبابوه و انتخاب آقای "امرسون منانگاگوا" به عنوان رئیس جمهور در سال 2018
45- برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آفریقای جنوبی و انتخاب آقای "سیریل رامافوزا" به عنوان رئیس جمهور در سال 2018
البته هنوز دیکتاتورانی در قاره آفریقا حکومت می کنند که از جمله آنها می توان به ژنرال عمرالبشیر رئیس جمهور سودان ، ژوزف کابیلا رئیس جمهور جمهوری کنگوی دمکراتیک، ژنرال سیسی رئیس جمهور مصر ، مسواتی سوم پادشاه سوازیلند، پیر انکورونزیزا رئیس جمهور بوروندی ، تئودور اوبیانگ انگوما رئیس جمهور گینه استوائی ، پل کاگامه رئیس جمهور کنونی رواندا و ... اشاره کرد.
این افراد که برخی از آنها به عنوان رهبر شورشیان ضد دولتی و تعدادی در قالب رهبران کودتا طی مدتی بیش از بیست سال در راس حاکمیت کشورهای خود جای گرفته اند هرچند انتخابات ریاست جمهوری را در مقاطع چهار یا پنج ساله برگزار می کنند ولی در هر دوره با تمهیدات خاص و انجام تقلب خود را پیروز انتخابات اعلام می کنند.
علاوه بر آن عملکرد خودکامه و استبدادگونه آنان خصوصا در حوزه اقتصاد موفقیت امیز نبوده و در زمره رهبران فاسد آفریقا از نظر ارتشاء و فساد گسترده اداری نیز محسوب می شوند.
به موازات آن کشورهای آفریقای مرکزی ، سودان جنوبی ، لیبی ، سومالی ، کنگوی دمکراتیک ، کامرون ، نیجریه ، چاد ، ساحل عاج ، اوگاندا و ... همچنان درگیر جنگ های داخلی و تنازعات قومی بوده و مردم این کشورها آسیب های سختی را متحمل می شوند.
با این حال فضاي عمومی قاره آفریقا و رشد قابل ملاحظه بینش و فهم سياسي مردم اين قاره به همراه تعدد احزاب سياسي و فعاليت فشرده اين احزاب در نظام سیاسی كشورها نمايانگر گسترش هرچه بيشتر فرآیند دمکراسی در دهه هاي آينده خواهد بود. /
===========================
نويسنده:امیربهرام عرب احمدی، کارشناس و مدیر گروه مطالعات جنوب آفریقا، دانشگاه تهران.