پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در گفتگو با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر تحریری، نظرات رهبر معظم انقلاب درباره‌ی کتاب «ره‌نمای طریق» را جویا شده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ اخیراً تقریظ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر کتاب «ره‌نمای طریق» کتاب اخلاقی نگاشته‌شده به قلم آیت‌الله محمدعلی جاودان منتشر شد. این کتاب که حاوی پاسخ‌های مکتوب و عالمانه‌ی آیت‌الله جاودان به پرسش‌های مردم و به‌ویژه جوانان در مسائل مبتلابه آنان در حوزه‌های گوناگون اخلاقی و اعتقادی و معنوی است، مورد تحسین رهبر انقلاب در جلسات مختلف قرار گرفته است. رهبر انقلاب در حاشیه‌ی یکی از این جلسات، گفتگویی کوتاه با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر تحریری، تولیت مدرسه‌ی مروی درباره‌ی این کتاب سودمند و راه‌گشا داشته‌اند. از این رو پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در گفتگو با این استاد برجسته‌ی حوزه‌ی علمیه، نظرات رهبر انقلاب درباره‌ی این کتاب را جویا شده است.
*اطلاع پیدا کردیم که شما در سال ۹۶ دیداری با رهبر انقلاب داشته‌اید که ایشان در آن دیدار از کتاب «ره‌نمای طریق» نوشته‌ی آیت‌الله جاودان هم یاد کرده‌اند؛ لطفاً بفرمایید که نظر ایشان درباره‌ی این کتاب چه بود و چه گفتند.
بله، ما خدمت رهبر معظم انقلاب که رسیدیم، ایشان ابتدا درباره‌ی مسائل معنوی صحبت کردند و سپس فرمودند بنده با پدر شما و پدر آقای جاودان از قبل آشنایی نداشتم؛ منتها مقداری بررسی کردم و دیدم این دو بزرگوار از شخصیت‌های اخلاقی و معنوی بوده‌اند.
سپس درباره‌ی مسائل مختلف فرمایش‌هایی داشتند و ما برخی مطالب را درباره‌ی مرحوم پدرمان و استادان ایشان و فعالیت‌هایشان عرض کردیم. رهبر انقلاب هم از اینکه مسائل معنوی و تربیتی به‌نوعی در جامعه پخش می‌شود اظهار خوشحالی کردند و اینکه مسائل معنوی به هرگونه در جامعه پخش شود مورد تأیید است؛ از جمله حاج آقای جاودان را مطرح کردند که بحمدالله جوانان با ایشان مرتبط هستند. سپس از این کتاب ایشان تعریف کردند و فرمودند «به‌عنوان مثال کتابی که سؤال و جواب دارد باید زیاد شود. من این کتاب را مطالعه کردم؛ کتاب خوبی است و باید امثال این کتاب در جامعه زیاد بشود.» مقداری به این صورت از این کتاب تعریف کردند و اجمالاً از بابت ارتباطی که حاج آقای جاودان با جوانان دارند و جوانان را جذب کرده‌اند، بسیار خوشحال بودند. نظر ایشان این بود که این مسئله‌ی معنویت باید در جامعه زیاد باشد و مخصوصاً در بین طلاب عزیز باید این‌چنین باشد.
*آیت‌الله جاودان از جمله استادان مباحث اعتقادی، تاریخی و اخلاقی در تهران هستند؛ سبک تربیتی ایشان که باعث شده بتوانند ارتباط خوبی با جوانان داشته باشند چگونه است؟
بنده حدود ۳۰ سال یا بیشتر است که با ایشان آشنایی دارم. آیت‌الله جاودان ارتباط تنگاتنگی با مرحوم آیت‌الله حق‌شناس داشتند و استفاده‌های معنوی از ایشان بردند. حاج آقای جاودان از یک بیت معنوی بودند و پدرشان هم شخصیتی معنوی بودند و ظاهراً ایشان در سن طفولیت، پدربزرگ خود یعنی مرحوم حاج آقا مرتضای زاهد را هم درک کرده‌اند که نفس بسیار پاک و بلند و مؤثری داشته‌اند.
سبک تربیتی ایشان عمدتاً در مرحله‌ی اول، «موعظه» است؛ مانند مرحوم آیت‌الله حق‌شناس. موعظه برای همگان بسیار لازم است و چارچوب آن از بحث‌های کلاسیک اخلاقی، خارج است. موعظه هم مسائل اخلاقی را دارد و هم یک تأثیرگذاری خطابیِ خاصی که عمدتاً از جان برمی‌خیزد و بر جان هم می‌نشیند.
ایشان یک ارتباط لطیف و خودمانی با جوانان دارند، درعین‌حال که از مقام علمی خاصی هم برخوردار هستند و در سطوح مختلف حوزه‌ی علمیه تدریس کردند و تا جایی که در ذهن من است، تا شرح لمعه و کتاب‌های اعتقادی را در مدرسه‌ی آیت‌الله مجتهدی تدریس کرده‌اند.
علاوه بر این، حاج آقای جاودان با مرحوم علامه عسکری مرتبط بودند و در مسائل تاریخی یک ورود خاصی دارند؛ لذا تحلیل‌هایی که از مسائل تاریخی دارند به‌نوعی با رنگ مسائل اخلاقی و معنوی مخلوط است. از این رو ملاحظه می‌کنیم با این کسالتی هم که الان دارند، درعین‌حال به‌خاطر آن دغدغه‌ی خاصی که در مسائل معنوی دارند، رابطه‌شان را با جوانان قطع نکردند و جلسات ولایی‌شان همچنان تشکیل می‌شود. ایشان یک حالت ولایی خاص و ارتباط ولایی خاصی با اهل‌بیت (علیهم‌السلام) دارند.
از دیگر ویژگی‌های ایشان «تعادل» است که هم در زندگی معنوی خودشان و هم در سفارشاتشان، به این تعادل یعنی تعادل در مسائل معنوی اهمیت می‌دهند. ایشان می‌خواهند افراد به‌صورت متعادل تربیت بشوند و افراط و تفریط در مسائل معنوی نداشته باشند. و همچنین افراد را به کسب معارف دینی سفارش می‌کنند. این‌ها چیزهایی است که بنده از روش ایشان و گاهی هم در گفتار ایشان به دست آوردم؛ لذا آن تأثیرگذاری خاص را در جامعه دارند.
*با توجه به کثرت کتاب‌های اخلاقی و گوناگونی آن‌ها، توصیه‌ی شما به جوانان برای بهره بردن از این کتاب‌ها چیست؟
مطالعه یکی از زمینه‌های رشد فکری و روحی و انقلاب درونی است؛ به همین جهت از مسائل لازم برای همگان مخصوصاً جوانان است. در مطالعات دینی، اول باید در جهت تحکیم مسائل اعتقادی کوشید که این یک اصل در تربیت دینی است. بعد از آن باید در مسائل اخلاقی و معنوی تلاش کرد.
در مسائل اعتقادی هم باید درجه‌بندی را در نظر داشت، چون کتاب‌های اعتقادی در سطوح مختلف سبک و سنگین نوشته شده‌اند. کتاب‌های سنگین و استدلالی برای هرکسی مفید نیست و گاهی ممکن است شبهه‌انگیز باشد. لذا باید از عالمان وارد مشورت بگیریم که چه کتاب‌های اعتقادی‌ای را مطالعه کنیم.
در مسائل اخلاقی و معنوی هم باید به‌صورت رتبه‌بندی به کتاب‌ها توجه کرد. به نظر حقیر باید در مرحله‌ی اول به کتاب‌هایی که مسائل عملی و واجبات و محرمات را به ما آموزش می‌دهند توجه کرد. کتاب‌های اخلاقی مطالب گوناگونی دارند، اما برخی از آن‌ها جنبه‌های موعظه‌ای بیشتری دارد، مثل فرمایش‌های مرحوم آیت‌الله حق‌شناس که منتشر شده و در جنبه‌های موعظه‌ای کتاب بسیار خوبی است. برخی کتاب‌های اخلاقی، جنبه‌ی علمی دارند که در این مجموعه، قلم‌های افراد متفاوت است و هر قلمی به درد هرکسی نمی‌خورد.
یک سطح دیگر از کتاب‌های اخلاقی، کتاب‌های عرفانی و تربیتی است که راهکارهای عملی را نشان می‌دهد. این کتاب‌ها هم خوب هستند منتها انسان باید با کارشناس مرتبط باشد و کارشناس، سطح علمی فرد را بشناسد و ببیند که آیا این کتاب برای این فرد مفید است یا مضر. ممکن است کتاب در سطح خود مفید، ولی برای این شخص مضر باشد و اگر او کتاب را مطالعه کند به ضررهای روحی و روانی مبتلا شود. برخی از این کتاب‌ها که متأسفانه در دسترس عموم قرار گرفته، در جلسات مهم خاص عالمان تدریس می‌شود و باید به‌صورت مدیریت‌شده ارائه شوند.
یک قسم دیگر از کتاب‌های اخلاقی، شرح حال علما است؛ این کتاب‌ها هم خیلی خوب هستند منتها این‌ها هم باید دسته‌بندی بشوند. شرح حال هر عالمی به درد هرکسی نمی‌خورد. برخی افراد روح لطیفی دارند و وقتی این کتاب‌ها را می‌خوانند، بدون اینکه مشورت بگیرند، می‌خواهند همانند آن عالم رفتار کنند و یک‌باره به ریاضت‌ها و به تبع آن به مشکلات جسمانی برمی‌خورند، حتی گاهی به مشکلات روحی و روانی دچار می‌شوند که قابل جبران هم نیست.
گاهی در برخی کتاب‌ها دستور ذکری داده شده است. این دستورها هم ولو اینکه بزرگان ما آن‌ها را نوشته باشند، از جهتی خطرناک است؛ باید به این توجه کنیم که ما در حالی داریم این دستور ذکر را به شکل عمومی عرضه می‌کنیم که بزرگان این کار را نمی‌کردند. بزرگی نامه‌ای به شخص خاصی که شاگردش بوده نوشته و دستور ذکری را به او داده است. ما نمی‌توانیم چون انتشار این دستور، درآمد خوبی دارد، آن را منتشر و عرضه کنیم. لذا به توابع سوء این کار توجه نمی‌شود. بنده با این علم ناقص و تجربه‌ی اندکم، این کار را مضر می‌دانم از جهتی؛ بلکه این کتاب‌ها باید به‌صورت مدیریت‌شده در دسترس عموم قرار گیرند.
برای این کار لازم است تا هم خوبی‌های این کتاب‌ها و هم آسیب‌ها را شناسایی کرد تا کسانی که در مسیر معنویت حرکت می‌کنند، به ضدمعنویت برنخورند یا معنویت اشتباه به دست آن‌ها نرسد؛ چراکه الان معنویت سکولار هم داریم. لذا عالمان وارسته مانند آیت‌الله جاودان به‌نوعی سبک عمومی دارند؛ یعنی در معرض عموم قرار می‌گیرند تا افراد، مطالب خوب را از مطالبی که الان در سطح آن‌ها نیست و سردرگمی برایشان ایجاد می‌کند، بشناسند. از این جهت کتاب «ره‌نمای طریق» کتابی نوشته‌شده برای عموم مردم است و مطالب آن آسان بیان شده است. چه بسا رهبر انقلاب نیز چنین نظری دارند که این کتاب‌ها باید همه‌کس‌فهم باشد و مطالب لازم و زندگی‌ساز در آن مطرح شود. گاهی مواقع مسائلی که خیلی مبتلابه نیست مطرح می‌شود درحالی‌که مسائل اولیه‌ی افراد مورد غفلت است و افراد در این زمینه‌ها نادانی دارند.