رئیس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی از حاکم بودن شرایط نامطلوب اکسیژن در دریای عمان خبر داد.
وی با بیان این مطلب که اگر غلظت اکسیژن محلول در آب به مقادیر کمتر از ۲ میلی گرم بر لیتر (حدود ۶۰ میکرومول بر کیلوگرم) کاهش پیدا کند شرایط فقر اکسیژن به وجود می‌آید، افزود: این پدیده به طور طبیعی در اعماق ۲۰۰ تا هزار متری برخی مناطق اقیانوسی و نیز محیط‌های ساحلی آلوده به فاضلاب و کود‌های کشاورزی و در اثر تجزیه باکتریایی مواد آلی و بقایای اجساد موجودات زنده و مصرف اکسیژن ایجاد می‌شود.
ابطحی گرم شدن کره زمین (کاهش حلالیت اکسیژن در آب و تقویت لایه بندی در اقیانوس‌ها و دریاها) و افزایش ورود فاضلاب‌ها و کود های شیمیایی حاوی فسفر و نیتروژن معدنی را از عوامل اصلی تشدید پدیده کاهش اکسیژن در محیط‌های دریایی عنوان کرد و گفت: این عوامل باعث شده است تا حجم و مساحت قابل توجهی از محیط‌های دریایی جهان به مناطق مرده (dead zone) تبدیل شوند.
وی افزود: پژوهش‌ها نشان می‌دهد که وسعت و تعداد مناطق مرده دریایی با شرایط زیست محیطی فعلی حاکم بر کره زمین در حال افزایش است و «اقیانوس‌ها در حال از دست دادن تنفس خود هستند»؛ از دهه ۱۹۶۰ تا کنون ۴ و نیم میلیون کیلومتر مربع بر مساحت مناطق مرده در دریاها و اقیانوس‌ها اضافه شده است.
دکتر ابوالفضل صالح عضو هیأت علمی پژوهشگاه و مدیر سومین گشت دریایی «کاوشگر خلیج فارس» در تشریح جزئیات این گشت گفت: محققان پژوهشگاه با استفاده از تجهیزات نمونه برداری، نمونه‌های آب را از اعماق دریای عمان به روی شناور منتقل کرده و مورد بررسی قرار دادند، نتایج سنجش اکسیژن این نمونه برداری‌ها نشان می‌دهد که در سراسر دریای عمان در اعماق بیش از ۴۰ متر تا بستر دریا در عمق هزار متر در زمان انجام این مطالعه شرایط فقر اکسیژن حاکم است.
صالح افزود: اگرچه آب شور و به نسبت گرم و اکسیژن دار خلیج فارس که از طریق تنگه هرمز وارد دریای عمان می‌شود در اعماق حدود ۲۰۰ تا ۴۰۰ متر باعث افزایش اندک غلظت اکسیژن در این لایه در دریای عمان می‌شود، ولی با این حال شرایط فقر اکسیژن در این لایه نیز همچنان حاکم است.
مسئول اجرای برنامه علمی «کاوشگر خلیج فارس» معتقد است که مصرف اکسیژن (بدون جایگزین شدن) همراه با تولید دی اکسید کربن در ستون آب باعث افزایش قابل توجه اسیدیته آب می‌شود، طوری که در اعماق حدود هزار متر در دریای عمان، pH آب حدود ۷ دهم اسیدی‌تر از آب‌های سطحی به ثبت رسید، همچنین افزایش اسیدیته آب نیز یکی از عوامل محدود کننده زیست در محیط‌های دریایی بویژه برای موجوداتی است که دارای اسکلت یا پوسته کربنات کلسیمی هستند. کاهش شدید غلظت اکسیژن همچنین شرایط مناسبی را برای تولید گاز‌های بسیار سمی مانند دی هیدورژن سولفید و گاز گلخانه‌ای نیتروس اکسید در محیط‌های دریایی فراهم می آورد.
صالح ضمن اشاره به مطالعات اقیانوس شناسی پیشین گفت: بر اساس مطالعات اقیانوس شناسی، دریای عمان و شمال دریای عرب (که در جنوب دریای عمان واقع شده است) به طور طبیعی در بردارنده توده عظیمی از آب‌های کم اکسیژن و یا فاقد اکسیژن هستند.
وی افزود: در سال ۲۰۱۷ میلادی، یک تیم تحقیقاتی از دانشگاه آنگلیای شرقی در انگلستان با همکاری دانشگاه سلطان قابوس عمان با استفاده از از ربات‌های سی گلایدر (seaglider) به پژوهش در دریای عرب و دریای عمان تا عمق هزار متری پرداختند و نتایج تحقیقات آن‌ها نشان داد که این منطقه وسیع‌ترین و ضخیم‌ترین منطقه دریایی مرده روی زمین محسوب می‌شود. دکتر باستین کویست رهبر این تیم تحقیقاتی از این منطقه به عنوان یک منطقه مرده وسیع و روبه گسترش یاد می‌کند که به طور عمده از موجودات زنده عاری شده است.
دکتر ابطحی رئیس پژوهشگاه نیز گفت: بر اساس نتایج این گشت دریایی پیش بینی می‌شود برای بسیاری از موجودات زنده (بویژه ماهیان) در دریای عمان، زندگی، محدود به لایه بسیار نازکی از سطح آب (ضخامت چند ده متر) شده است، از آنجایی که احتمال به سطح رسیدن و انتشار آب‌های کم اکسیژن در سراسر سواحل دریای عمان تحت تاثیر جریان‌های عمودی و افقی که از ویژگی‌های منطقه مذکور است وجود دارد، استقرار چنین توده عظیمی از آب‌های کم اکسیژن و بسیار نزدیک به سطح در دریای عمان می‌تواند به عنوان یک عامل تهدید کننده برای منابع زیستی این منطقه به شمار آید.
وی افزود: نتایج اندازه گیری‌های میدانی نشان می‌دهد در بیشتر نواحی خلیج فارس و تنگه هرمز، حتی در فصول گرم سال که شدید‌ترین شرایط لایه بندی در ستون آب برقرار است، غلظت اکسیژن محلول وارد محدوده هایپوکسیا نشده است، دلیل این پدیده را می توان به تهویه مناسب آب‌های عمقی توسط جریان پایین رونده آب‌های شور و چگال و اکسیژن دار بخش‌های کم عمق جنوب خلیج فارس نسبت داد؛ با این حال، نتایج نشان می‌دهد در آب‌های نزدیک به بستر در نقاط محدودی از خلیج فارس و تنگه هرمز احتمال بروز شرایط فقر اکسیژن در برخی فصول سال وجود دارد.
محققان پژوهشگاه خاطر نشان کردند: امروزه گسترش مناطق مرده دریایی و کاهش اکسیژن محلول در آب دریا که به طور عمده تحت تأثیر عوامل انسانی مانند مصرف سوخت‌های فسیلی و ورود فاضلاب‌های شهری و کشاورزی به محیط‌های دریایی تشدید می‌شود، همراه با سایر استرس‌های موجود محلی، منطقه‌ای و جهانی مانند صید بی رویه، تخریب فیزیکی زیستگاه ها، ورود آلاینده ها، اسیدی شدن دریاها و گرمایش جهانی، تهدیدی جدی برای منابع زیستی دریایی محسوب می‌شوند.
اقدام‌های مشترک در زمینه کاهش استرس‌های محلی و منطقه‌ای می‌تواند از تأثیرات منفی چنین پدیده‌هایی بر منابع زیستی دریایی بکاهد.
در این گشت دریایی که با حضور ۱۲ پژوهشگر و در ۲۷ ایستگاه نمونه برداری با موفقیت انجام شد، پژوهشگران با تمرکز بر چالش‌های پیش روی خلیج فارس و دریای عمان درباره موضوع های: کاهش میزان اکسیژن در بخش‌های عمیق خلیج فارس و دریای عمان و اثرات آن بر شناورزیان و کفزیان دریایی، میزان اسیدی شدن محیط‌های دریایی کشور، تخمین عواقب ناشی از افزایش آلاینده‌های شهری و کشاورزی بر روی منابع زیستی خلیج فارس، آلاینده‌های نفتی و میکروپلاستیک ها، بازسازی شرایط محیطی در چند قرن اخیر در خلیج فارس و ...، مطالعه و بررسی‌های لازم را انجام دادند.
پایش وضع اکسیژن محلول در دریای عمان و تغییرات فصلی و بلندمدت آن و تأثیر متقابل غلظت اکسیژن محلول بر موجودات زنده و رژیم بیوژئوشیمیایی ستون آب در این منطقه جزء اهداف برنامه پایش اقیانوس شناسی پژوهشگاه بوده و در مراحل آینده برنامه پایش با جزئیات بیشتری مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.