انقلاب اسلامی هنر را به خاستگاه حقیقی خود بازگرداند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما؛ محمدعلی رجبی دوانی درسی‌امین نشست شنبه‌های انقلاب که با موضوع «هنرهای تجسمی» و با هدف تبیین دستاوردهای انقلاب اسلامی در این حوزه برگزارشد افزود: انقلاب اسلامی ایران، انقلابی خاص است که عبارت انقلاب آن با انقلاب های حقیقی جهان مشترک اما در وجه اسلامی بودن، متفاوت بود.
وی گفت: عبارت «انقلاب» توسط مردم ایران بهتر از اعراب معنا شد زیرا آنان انقلاب را به عنوان شورش بیان می کنند، در حالی که انقلاب به طور اساسی امری فرهنگی است که منشاء آن نیز قلب های انسان هاست که با متحول شدن این قلب ها محقق می شود.
رجبی دوانی با اشاره به اینکه انقلاب اسلامی امری فرهنگی بود و این وجه تمایز بارز آن با دیگر انقلاب هاست، گفت: متفکران غربی، انقلاب اسلامی را با نام خدا توصیف کرده اند، آن هم در دورانی که کفر مضاعف در جهان حاکم بود و پیروان اومانیسم، خود را خدای جهان می نامیدند و در این دوران، انقلاب اسلامی با شعار «الله اکبر» به میدان آمد و اعلام کرد خدا بزرگتر از وصف انسان هاست و ما برای این خدا جان می دهیم.
عضو هیأت علمی دانشکده هنر دانشگاه شاهد افزود: انقلاب اسلامی برای رضای خداوند شکل گرفت و ذکر لبان انقلابیون ما « وَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ» بود و آنان به دنبال حسن در دنیا و آخرت بودند که در مسیر دستیابی به این خشنودی دستاوردهای دیگر نیز حاصل می شد.
رجبی دوانی با اشاره به اینکه استقلال و آزادی دو دستاورد مهم انقلاب اسلامی محسوب می شوند که در سایه این اقدامات حاصل شد، گفت: استقلال نوعی از آزادی است که نتیجه آن رهایی از قیود بیگانگان است و آزادی در انقلاب اسلامی نیز دارای معنای متفاوت با معنای عام جهانیان با هدف آزادی از قیود خداوند است بلکه آزادی در انقلاب اسلامی به معنای آزادگی و حریت است.
عضو پیوسته فرهنگستان هنر اضافه کرد: دستاوردهای انقلاب اسلامی در زمینه استقلال و آزادی در 40 سال اخیر قابل قیاس با دوران قبل از انقلاب اسلامی نیست.
وی یکی از مظاهر تمدنی انقلاب را هنر نامید و گفت: انقلاب اسلامی تعریف جدیدی به هنر بخشید که این تعریف بازگشت هنر به معنای واقعی خود یعنی نیک مردی و انسان کامل است و در حقیقت انقلاب اسلامی هنر را به خاستگاه حقیقی خود بازگرداند.
رجبی دوانی گفت: امام خمینی(ره) می فرمایند که هنرمند باید اهل تهذیب نفس باشد تا او را «نیک نفس» کند زیرا نیکی تنها از نفس نیک ساطع می شود.
عضو هیأت علمی دانشکده هنر دانشگاه شاهد با اشاره به اینکه قبل از انقلاب اسلامی هنر را برای هنر تعریف می کردند، گفت: آنها معتقد بودند که هنر دارای زیبایی هایی است و باید برای هنر تعریف شود که البته زیبایی های آن ها نیز مشهود است اما انقلاب اسلامی در هنر تغییر ماهیت ایجاد کرد .
وی افزود: اگر هنرمندی های قبل از انقلاب اسلامی دارای اعتبار و ارزشی هستند به دلیل توجه به روحیه نیک نفسی در هنر است، اگر چه بعد از حمله اسکندر به ایران، هنر تغییر ماهیت بسیاری یافت تا دوران اخیر اسلامی که مجددا معنای واقعی خود را یافته است.
عضو هیأت علمی دانشگاه شاهد افزود: هنر اساسا امری فطری است زیرا هنرمند در مقام ابداع به فطرت خود مراجعه می کند.
وی با اشاره به اینکه هر انقلابی در امر فرهنگ به سه حکم و اصل تاسیس، امضا و یا رد کردن می پردازد، گفت: انقلاب اسلامی به هنر، تفکری فطری بخشید و اصل جدیدی را ایجاد کرد و در ذیل آن فعالیت های هنری را که توسط برخی از هنرمندان محدود در قبل از انقلاب فارغ از سیاست های رژیم اجرایی می شد، تائید و امضا کرد.
رجبی دوانی ادامه داد: انقلاب اسلامی در گام سوم هنرهایی را که به عنوان دستاوردهای رژیم به دنبال جداسازی مردم از فطرت حقیقی خود بود رد کرد.
عضو هیأت علمی دانشکده هنر دانشگاه شاهد گفت: یکی از ویژگی های هنر انقلاب اسلامی، وجه مردمی بودن آن است به این معنا که تمام افراد در آن سهیم هستند که روال گذشته خلاف این امر بود و هنر به نوعی دستوری اجرا می شد.
عضو هیأت علمی دانشکده هنر دانشگاه شاهد با اشاره به تحقیقات گسترده صورت گرفته بعد از انقلاب اسلامی پیرامون مسائل فرهنگی و هنری در کشور گفت: در دوران انقلاب اسلامی بستر نقد حتی در سطح راس حاکمیت کشور فراهم شده است در حالی که قبل از انقلاب اسلامی نه تنها تحقیق و پژوهشی بر روی هنر و فرهنگ صورت نمی گرفت بلکه نقد نیز با زندانی کردن و اعدام شدن افراد همراه می شد.
وی افزود: امروزه امکان چاپ آثار هنری در تراز چاپ های جهانی در سطح کشور فراهم است که تمامی این دستاوردها با رهنمود مقام معظم رهبری محقق شده است.
مرتضی حیدری استاد دانشگاه تربیت مدرس نیز در سخنانی بابیان اینکه انقلاب اسلامی حاوی شعارهای عمیقی است، گفت: یکی ازشعارهای انقلاب اسلامی استقلال بود که این شعار باکلمه «الله» مزین و آغاز شد و ادامه پیدا کرد.
وی افزود: انقلاب اسلامی سبب پیدایش حوزه های هنری مستقل و کوچک شد که این حوزه ها همسو با انقلاب بوده و در همین راستا نیز در حرکت هستند.
این استاد دانشگاه گفت: حضور جوانان مسلمان و هنرمند در اوایل انقلاب که معتقد به کلمه الله و رهبری امام خمینی (ره) بودند یک رویکرد تازه ای در هنر و زبان انقلاب ایجاد کرد.
حیدری افزود: سبک یکی از صورت های تعین یافته اندیشه و به معنای بازگشت به اصل اصیل خود است و هنر انقلاب اسلامی را نمی توان به سبک های رئالیسم و سوسیالیسم بیان کرد بلکه این جنبش و حرکت الهی باید در قالب توحیدی و مردمی بیان شود.
علی تن، خوشنویس و مسئول اجرای نمایشگاه ها و جشنواره های معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در سی امین شنبه انقلاب در سخنانی گفت: پیشرفت فرهنگ با بحث کمیت همراه نیست بلکه پیشرفت همراه با رشد کیفیت و کمیت اتفاق می افتد، در حقیقت اگر محتوا رشد کند فرهنگ نیز رشد می کند.
وی ادامه داد: در حوزه هنر کیفیت حرف اول را می زند و این رویدادی است که در این چهل ساله انقلاب رخ داده است.تن با اشاره به رشد زیرساخت های هنر های تجسمی پس از انقلاب اسلامی گفت: افزایش و تاسیس زیر ساخت های فیزیکی پس از انقلاب اسلامی کاملا ملموس و رشد آن ها قابل مشاهده است به صورت که پس از انقلاب اسلامی هم در بخش زیر ساخت های دولتی و هم خصوصی کشور رشد چشمگیری داشته است.
مسئول اجرای نمایشگاه ها و جشنواره های معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان دستاوردهای زیرساختی بخش دولتی پس از انقلاب اسلامی گفت: اکثر دانشکده های فرهنگ و هنر پس از انقلاب اسلامی ساخته شد؛ ساخت مراکز آموزشی علمی و کاربردی، دولتی، آزاد، نگار خانه ها، انشارات و... با قبل از انقلاب قابل مقایسه نیست.
تن با اشاره به رشد زیرساختی آموزشکده های هنر پس از انقلاب اسلامی گفت: در دوران ستم شاهی در ایران تنها 10 آموزشکده هنر وجود داشت که این تعداد در چهار دهه پس از انقلاب اسلامی به 376 آموزشگاه و آموزشکده رسیده است؛ در واقع تعداد آموزشگاه ها پس از انقلاب نسبت به دوره قبل از آن 31 برابر شده است.
این خوشنویس کشورمان افزود: تعداد رشته های هنر های تجسمی نسبت به قبل از انقلاب اسلامی 7 برابر شده است که این نشان از اهمیت و توجه جمهوری اسلامی ایران به رشته هنر دارد.
معاون مرکز هنرهای تجسمی ایران افزود: تعداد دانشجویان رشته های هنرهای تجسمی در سال های 1348 تا سال 1355 فقط 3655 نفر بود که این آمار در سال 1388 تا سال 1395 به بیش از 114 هزار نفر افزایش یافته است. در حالی که قبل از انقلاب اکثر اساتید خارجی بودند اما امروز با توجه به رشد 30 برابری تعداد دانشجویان این افتخار وجود دارد که حتی یک استاد خارجی در عرصه هنرهای تجسمی به کار گرفته نشده است.
وی با اشاره به فعالیت نیمه تعطیل نگارخانه ها در دوران پهلوی گفت: 30 نگارخانه موجود قبل از انقلاب یا متعلق به سفارتخانه ها خارجی بودند که اهداف فرهنگی آن ها را پیاده می کردند و یا به صورت نیمه تعطیل کار می کردند اما پس از انقلاب اسلامی 500 نگارخانه در کشور ساخته شد که بر این اساس ایران دارای رتبه نهم در تعداد نگارخانه در جهان است.
وی با اشاره به دستاورد های انقلاب در بخش خصوصی هنرهای تجسمی گفت: 2100 آموزشگاه خصوصی پس از انقلاب اسلامی تاسیس شد که این نشان از رشد 37 برابر نسبت به قبل از انقلاب است.
وی با اشاره به اینکه در حوزه هنرهای تجسمی تنها در بخش خوش نویسی تعداد آموزشگاه ها 100 برابر شده است گفت: قبل از انقلاب تنها 12 استاد در عرصه هنرهای تجسمی فعال بود که امروزه این آمار 50 برابر شده است.
تن درباره اقتصاد هنر پس از انقلاب اسلامی گفت: به طبع در کنار پیشرفت های زیرساختی و محتوایی، فروشگاه های فرهنگی نیز رشد می کند.وی ادامه داد: تاسیس نگارخانه ها موجب رونق اقتصادی هنر شده و علیرغم کاستی ها اقتصاد هنر پس از انقلاب اسلامی شکوفا شده است و در حال حاضر حراجی هایی که در سطح کشور برگزار می شوند دارای فروش بالایی هستند به عنوان نمونه حراجی سوم تهران 13 میلیارد تومان فروش داشته است که این عدد در حراجی چهارم به 25 میلیارد تومان رسیده است.
وی ادامه داد: قبل از انقلاب تنها 257 عنوان کتاب در حوزه هنرهای تجسمی به چاپ رسید در حالی که پس از انقلاب از سال 1370 تا سال 1396، 45 هزار عنوان کتاب در این حوزه چاپ و منتشر شد؛ چاپ 18 هزار عنوان مقاله علمی هنرهای تجسمی در نشریات معتبر جهانی از دیگر دستاورد های انقلاب اسلامی است.
وی با اشاره به برگزاری همایش های و جشنواره های هنرهای تجسمی پس از انقلاب اسلامی گفت: تعداد جشنواره برگزارشده قبل از انقلاب صفر بود اما پس از انقلاب اسلامی شاهد برگزاری جشنواره های متعددی همچون فجر و رضوی، آیات، قلم، بصیرت و مشق عشق در عرصه ملی و بین المللی هستیم به نحوی که در این زمینه 10 جشنواره بین المللی و 25 جشنواره داخلی برگزار شده است.
محمدکاظم حسنوند، استاد دانشگاه و مدیر کمیته پژوهش هنر انجمن علمی هنرهای تجسمی ایران نیز گفت: ماهیت انقلاب اسلامی فرهنگی است لذا نظام جمهوری اسلامی ایران برای امر آموزش و پژوهش اهمیت ویژه ای قائل است که قابل قیاس با پیش از انقلاب اسلامی نیست.
وی با اشاره به اینکه در عرصه هنرهای تجسمی، آموزش و پرورش جامعه دارای اهمیت بسیاری است، تصریح کرد: اغلب هنرمندان تجسمی در جهان دارای تحصیلات آکادمیک و دانشگاهی هستند به طوری که در دوران پست مدرن 95 درصد هنرمندان برجسته جهان یا در دانشگاه تدریس می کنند و یا فارغ التحصیل دانشگاه هستند.
حسنوند با بیان اینکه قبل از انقلاب اسلامی تنها چند دانشکده و موسسه آموزشی محدود در زمینه هنر فعال بود، تصریح کرد: بعد از انقلاب اسلامی جذب دانشجو و پرورش استاد در رشته های هنر رشد یافت و نسبت به قبل از انقلاب اسلامی 31 برابر شد به طوری که قبل از انقلاب و در بازه زمانی سال 1348 تا 1355 تنها 350 دانشجو جذب رشته های هنر شده بوده اند اما در بازه زمانی 1388 تا 1395 انقلاب اسلامی، 114 هزار و 846 دانشجو جذب شدند.
مدیر کمیته پژوهش هنر انجمن علمی هنرهای تجسمی اضافه کرد: مدرسان رشته هنرهای تجسمی قبل از انقلاب اسلامی محدود بود و آنها نیز توسط اساتید خارجی تربیت می شدند اما بعد از انقلاب اسلامی تعداد این مدرسان رشد قابل توجهی یافت.
حسنوند گفت: در حوزه بین الملل قبل از انقلاب اسلامی تنها به صورت متفرقه از طریق برخی سفارتخانه ها، نمایشگاه هایی برگزار می شد و سخنرانی هایی برای هنرمندان ترتیب داده می شد اما بعد از انقلاب اسلامی این عرصه توسعه بسیاری یافت و ابتدا توسط حوزه روابط بین الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بعدها توسط سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به صورت جدی مورد توجه قرار گرفت به طوری که در بازه زمانی 1395 تا 1396، 220 گروه شامل 923 هنرمند به 60 کشور جهان اعزام شدند.
وی گفت: کارگاه های هنری و سخنرانی های متعددی توسط هنرمندان در هفته های هنری برگزار می شود که زمینه آشنایی هنرمندان دیگر کشورها با هنر اصیل انقلاب اسلامی را فراهم می آورد.
حسنوند تصریح کرد: هنرمندان دانشجو و استاد ایران اسلامی هرساله برای تحقیق و پژوهش به دیگر کشورهای جهان اعزام می شوند و در این فرصت نیز به معرفی هنر انقلاب اسلامی می پردازند.
مدیر کمیته پژوهش هنر انجمن علمی هنرهای تجسمی با بیان اینکه آثار هنری ایرانیان در رشته های گرافیک، پوسترسازی، تصویرسازی و کاریکاتور در عرصه بین الملل با توجه به روحیه انقلابی و موضع گیری های سیاسی ایران بسیار مدنظر و مورد توجه است، گفت: رشد هنرمندان ایرانی در این رشته ها علاوه بر دلایل استعدادی به دلیل وجود نشریات تخصصی و برگزاری مسابقات بین المللی در این حوزه ها محقق شده است، به طوری که امروز کاریکاتوریست های ایرانی به عنوان یکی از ستون های مهم این هنر محسوب می شوند.
وی با اشاره به پیشرفت های رشته عکاسی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در کشور تصریح کرد: رشته عکاسی ایران به عنوان یکی از هنرهای تجسمی بعد از دوران دفاع مقدس در جهان مطرح شد و حتی ایران را به عنوان یک کشور دارای سبک به جهانیان معرفی کرد.
حسنوند اضافه کرد: امروزه عکاسی به عنوان زیربنای تمامی هنرهای تجسمی در جهان مطرح است و تمام این هنرها وابسته به عکس هستند.
حسین عصمتی استاد دانشگاه و دبیر هشتمین دوسالانه ملی نگارگری ایران نیز در این نشست گفت: جنگ تحمیلی و دوران دفاع مقدس یکی از برهه های تاریخی مهم و اثرگذار کشور بود که اقشار مختلف جامعه اعم از هنرمندان را تحت تأثیر قرار داد، به همین دلیل هنرمندان کشور تلاش کردند تا تحت تأثیر این رویداد مهم، فعالیت های هنری خود را سمت و سو دهند و هماهنگ کنند.
وی اضافه کرد: آثار تولید شده هنری در این حوزه را به دو بخش دوران جنگ و دفاع مقدس و دوران بعد از آن می توان تقسیم کرد که هرکدام دارای ویژگی هایی است.
عصمتی با اشاره به اینکه با آغاز جنگ تحمیلی، بسیاری از عکاسان، نقاشان، گرافیست ها و خوشنویسان در جبهه های نبرد حضور پیدا کردند و از هنر خود برای ثبت وقایع آن دوران استفاده کردند، افزود: در این زمینه عکاسان بیشترین حضور و نقش را ایفا کردند و به ثبت وقایع پرداختند.
دبیر هشتمین دوسالانه ملی نگارگری ایران با بیان اینکه یکی از ویژگی های حضور این هنرمندان، تلاش برای ثبت موضوعات خاص دوران دفاع مقدس بود، تصریح کرد: این هنرمندان عکاس هم در خط مقدم و هم در بخش پشتیبانی جبهه ها حضور داشتند و یکی از اهداف آنها به همراه هنرمندان نقاش، گرافیک و خوشنویس اطلاع رسانی به مردم بود.
وی ادامه داد: این هنرمندان با شیوه های هنری تلاش می کردند تا ماهیت و ارزش های دوران دفاع مقدس را ثبت و اطلاع رسانی کنند.
عصمتی اضافه کرد: در دوران دفاع مقدس گرافیست ها و نقاشان حوزه هنری بسیار فعال بودند و هنرمندان این سازمان موفق به خلق آثار بسیاری شدند که نمونه هایی از آن در کتاب های 10 سال گرافیک انقلاب اسلامی و 10 سال نقاشی انقلاب به ثبت رسیده است.
دبیر هشتمین دوسالانه ملی نگارگری ایران با بیان اینکه در دوره دوم به عنوان دوران بعد از دفاع مقدس، هنرمندان فرصت بیشتری برای خلق آثار هنری با بهره گیری از جنبه های مختلف علمی یافتند، افزود: در این دوران پایان نامه ها و مقالات متعددی در دانشگاه های هنر پیرامون دفاع مقدس تالیف شد و کتاب های متعددی نیز پیرامون این موضوع به چاپ رسید.
عصمتی گفت: نمایشگاه آثار هنری دوران دفاع مقدس نیز در کشور برگزار می شود که در قالب آن با دعوت از هنرمندان و فعالیت آنان در کارگاههای هنری، آثار جدیدی خلق می شود.
دبیر هشتمین دوسالانه ملی نگارگری ایران با بیان اینکه بعد از جنگ تحمیلی، انجمن های متعددی در حوزه مقاومت شکل گرفت، تصریح کرد: یکی از مهمترین انجمن های تشکیل شده در این حوزه که با مشارکت بنیاد روایت فتح تأسیس شد، انجمن عکس انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است که هدف آن شناسایی و معرفی هنرمندان دوران دفاع مقدس و جلوگیری از تخریب نگاتیوهای آن دوران است.
وی اضافه کرد: اعضای این انجمن امروز با حضور در جبهه مقاومت سوریه همچنان برعهد خود در زمینه پاسداشت ارزش های این حوزه، ثابت قدم هستند.
عصمتی گفت: انجمن عکس انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در تلاش است تا مفهوم مقاومت را در جهان نهادینه کند از این رو یکی از اهداف آنان در برگزاری نمایشگاه ها، معرفی و حمایت از عکاسان جوان است.
دبیر هشتمین دوسالانه ملی نگارگری ایران با اشاره به فعالیت مجسمه سازان در دوران دفاع مقدس گفت: آثار این هنرمندان پس از پایان جنگ، جلوه بیشتری یافت به طوری که امروز شاهد تندیس های قهرمانان جنگ در میادین،بوستان ها و فرهنگسراها هستیم.
وی با اشاره به فعالیت های هنری سازمان بسیج گفت: این سازمان با تأسیس بسیج هنرمندان و تشکیل انجمن های مختلف ذیل آن، از جمله انجمن هنرهای تجسمی، موفق به برگزاری نمایشگاه های متعددی شده است.
عصمتی گفت: سازمان حوزه هنری از دیگر مجموعه های فعال کشور در عرصه هنر انقلابی است که در دوران جنگ تحمیلی نیز حضوری فعال داشت و نمایشگاه های متعددی نیز از جمله نمایشگاه اسماء الحسنی و جوان در این عرصه برگزار کرده است.
دبیر هشتمین دوسالانه ملی نگارگری ایران گفت: سازمان فرهنگی و رسانه ای اوج و خانه طراحان انقلاب اسلامی از جمله نهادهای تأثیرگذار هنری کشور هستند که آثار حرفه ای را این روزها تولید کرده و موفق به جذب هنرمندان شده اند.
وی در پایان سخنان خود گفت: معتقدم تمام فعالیت های هنری دوران انقلاب اسلامی به لحاظ کمی و کیفی قابل ارتقاء است که امیدوارم به زودی زود شاهد این رشد و پیشرفت باشیم.