وقف یکی از برترین مصادیق احسان و نیکوکاری است که در ساماندهی زندگی فردی و اجتماعی، نقش فراوانی دارد.
وقف در لغت به معنای توقف و درنگ کردن است و در اصطلاح فقها، عبارت از عقدی است که ثمره آن، حبس اصل و تسبیل منافع است؛ یعنی صرف کردن مال در جهتی که واقف تعیین کرده است؛ به بیان روشن تر، وقف مقدار مالی است که فرد یا افرادی با اختیار خود از مالکیت خود خارج می‌کنند تا مورد استفاده عموم قرار بگیرد و منافع آن در راه تأمین نیازمندی‌های مردم مصرف شود.
تاریخچه وقف
پیشینه وقف به ملل باستانی برمی گردد. چنان که در تمدن مصر باستان، از نقوش حک شده بر سنگ‌ها برمی آید که املاکی برای کاهنان نیکوکار و برخی رهبران مذهبی و نیز معابد وقف شده یا اسنادی به دست آمده که در آن اموالی برای فرزندان، وقف شده است.
همچنین رومیان باستان، برای اشیای مقدس با پیشکش‌های مردم به عبادتگاه ها، قوانینی وضع کرده بودند که شبیه وقف بوده است؛ ازاین رو، می‌توان گفت که وقف از دیرباز با ملل متمدن همراه بوده و هر ملتی نیز برای آن قواعدی ویژه وضع کرده است، ولی در اسلام، سیره پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در وقف و دستور او به دیگران، سبب توجه مسلمانان به این امر پسندیده شد.
بر این اساس چیزی نگذشت که سنت وقف در میان مسلمانان راه یافت و سرمنشأ تأثیرات شگرف در عرصه فرهنگ و تمدن اسلامی شد، به ویژه در حوزه توسعه آموزش و نیز گسترش فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی، نقشی برجسته ایفا کرد.
به همین جهت، نظر اهل تحقیق را متوجه خود ساخت و از آن جمله فقیهان در کتاب‌های فقهی خویش به گفت و گو درباره آن پرداختند و از جنبه‌های گوناگون، درباره آن بحث کردند.
از زمانی که علم فقه به عنوان دانشی مستقل و سامان یافته در میان مسلمانان شکل گرفت، آنان به وقف به نیز عنوان یکی از موضوع‌های جدّی توجه نشان دادند، اولین فقیهان شیعه نیز هر چند به طور مختصر درباره آن به گفت و گو پرداختند.
در گذر زمان، به تدریج، مباحثی گسترده‌تر و گاه نو در اطراف وقف، به ویژه درباره چگونگی و شرایط آن پدید آمد، به این ترتیب، اسلام از این سنت حسنه در مسیری روشن، منطقی و هدف دار، مترقی و دقیق، استفاده کرد.
باید گفت از جالب‌ترین تعالیم اجتماعی اسلام که بر اساس تعاون و حس نوع دوستی بنا نهاده شده، وقف است که از آن در روایات به «صدقه جاریه» تعبیر شده است.
بخش مهمی از کتب حدیثی درباره احکام و مقررات وقف و صدقات جاریه و انفاق و کار‌هایی است که برای عموم مردم مفید است.
در روایات، مسلمانان به اشکال گوناگون تشویق به وقف شدند.
اسلام با سفارش به وقف و اهمیت به آن، برنامه‌ای متعالی و انسانی را بنیان نهاد که بر اثر آن عواطف بشردوستی زنده شد.
این ابتکار در روح و اخلاق مردم اثر گذاشت، به گونه‌ای که از مال خود چشم پوشیدند و با وقف بخشی از اموال خود به سود کسانی که باید حمایت شوند، وسیله آسایش آنان را فراهم می‌آورند و نیازمندی‌های نسل‌های آینده را نیز از طریق وقف تأمین می‌کنند.
هفته وقف بهانه و فرصت مناسبی است برای گوشزد کردن اهمیت وقف کردن و امید که جایگاه آن نزد همگان هم مردم و هم مسئولان بیش از پیش تبیین شود.