مي توان مانور اخير روسيه را حاصل نوعي برداشت از تهديد ضد آن کشور قلمداد کرد.
به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما ،روسیه در دهه 1990 در ابعاد مختلف از جمله در زمینه نظامی روند نزولی را طی کرد ، اما پس از روی کار آمدن ولادیمیر پوتین به عنوان رئیس جمهوری روسیه ، مسکو از سال 2000 میلادی تلاش قابل توجهی را برای مدرن سازی نظامی و احیای نیروهای مسلح صورت داده و بودجه نظامی افزایشی نجومی یافته است. توجه دولت روسیه معطوف بر نوسازی نظامی و نیز خرید آن دسته از تجهیزاتی بوده است که از لحاظ کیفی و کارایی عملیاتی موجب افزایش قدرت نیروهای نظامی روسیه و افزایش چشمگیر توانمندی عملیاتی آنها باشد برنامه‌ریزی برای گسترش توان دریایی از طریق تولید ناوها و زیردریایی‌های جدید از جمله اقداماتی که روسیه در سال های اخیر دنبال کرده و همچنان ادامه دارد..ساخت و استقرار موشکهای بالستیک قاره پیمای زمین پایه و نیز ساخت نسل جدیدی از هواپیماهای جنگنده به منظور ایجاد نوعی توازن نظامی با غرب به خصوص امریکا از جمله اقدامات مسکو در این زمینه محسوب می شود. مساله احیای قدرت نظامی روسیه به ویژه پس از وقوع بحران اوکراین در سال 2014 و رویارویی نظامی روسیه و ناتو در شرق اروپا از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. به گفته ولادیمیر پوزنر کارشناس سیاسی،رهبران روسیه به توسعه دائمی ناتو به چشم یک تهدید واقعی نگاه می‌کنند.
البته نوسازی نیروهای مسلح روسیه از بعد دیگری نیز برای کرملین واجد اهمیت است وآن مطرح شدن مجدد روسیه به عنوان یک قدرت بین المللی با توان تاثیر گذاری در مناطق مختلف جهان است. حتی مسائلی مانند کاهش بهای نفت به عنوان منبع اصلی درآمد دولت روسیه مانع از ادامه نوسازی ارتش روسیه نشده است.از دیدگاه پوتین کاهش بودجه دفاعی و تضعیف ارتش روسیه موجب جسارت هر چه بیشتر غرب به منظور پیگیری اهداف خود علیه روسیه بویژه در شرق اروپا خواهد شد.ضمن اینکه افزایش حضور نظامی آمریکا در شرق روسیه و اقیانوس آرام نیز نگرانی مسکو را برانگیخته است.
مقامات کرملین بر اين باورند که کاهش بودجه دفاعی و تضعیف ارتش روسیه موجب جسارت هر چه بیشتر غرب به منظور پیگیری اهداف خود علیه روسیه بویژه در شرق اروپاو آسیای شرقی خواهد شد.اما بعد دیگر تجدید حیات نظامی روسیه، افزایش سطح کیفی نیروهای مسلح به منظور آمادگی برای مقابله با رویدادهای احتمالی به ویژه درگیری با دشمنان در غرب و شرق روسیه از طریق ارتقای سطح آموزش ها و برگزاری رزمایش ها در نقاط مختلف این کشور است. به گفته الکساندر گالتس کارشناس نظامی ، همه رزمایش های روسیه روی یک سناریو کار می کنند: استقرار سریع نیروها، با هدف نشان دادن قاطعیت ارتش روسیه در عقب راندن دشمن، اما بدون اینکه حمله‌ای از جانب روسیه آغاز شده باشد.
بزرگترین رزمایش روسیه
در این راستا ارتش روسیه از روز سه شنبه11 سپتامبر(20 شهریور ) تا 17 سپتامبر(26 شهریور) ، رزمایش "وستوک-2018" Vostok 2018که بزرگترین رزمایش روسیه در سه دهه اخیر محسوب می شود را با شرکت بیش از 300 هزار نیروی نظامی در مناطق خاوردور و سیبری این کشور آغاز کرد. وستوک در زبان روسی به معنی شرق است. نخستین روز این رزمایش به استقرار نیروها اختصاص دارد و تمرین‌های پدافند هوایی از روز چهارشنبه آغاز می شود. اما به گفتۀ وزارت دفاع روسیه "رویداد اصلی" برای روز پنجشنبه 13 سپتامبر برنامه ریزی شده است. روس‌ها هیچ توضیحی درباره این "رویداد اصلی" نداده‌اند. به گفته "سرگئی شویگو" وزیر دفاع روسیه، رزمایش وستوک ـ 2018 از نظر گستردگی پس از رزمایش " زاپاد ـ 81 " ZAPAD-81 ارتش شوروی، بی سابقه است. وی این رزمایش را با مانور زاپاد-1981مقایسه کرد که شامل تمرین حمله به ناتو هم می شد: "ما از برخی جهات زاپاد ۸۱ را در ابعادی بزرگتر تکرار می‌کنیم." چند هفته قبل، وزیر دفاع روسیه گفته بود که رزمایش جدید کم و بیش حال و هوای "زاپاد-۸۱" را خواهد داشت اما "بزرگ تر" وی با خرسندی گفته بود: "تصور کنید ۳۶ هزار خودرو نظامی در یک لحظه و در کنار هم شروع به حرکت کنند! تانک، ادوات زرهی، کامیون‌های حمل و نقل... همه اش هم در شرایط کاملاً مشابه با یک جنگ واقعی"...
ابعادجغرافيايي بی سابقه
وسعت محل برگزاری، تسلیحات و تجهیزات به کار گرفته شده در رزمایش به حدی گسترده است که بسیاری از خبرگزاری‌های بین المللی و تحلیلگران نظامی معتقدند روسیه خود را برای جنگ جهانی سوم آماده می کند.وزارت دفاع روسیه، آمادگی و تمرین نظامی صدها هزار افسر و سرباز نظامی و آمادگی برای مقابله با هرگونه تهدیدی علیه منافع ملی و تمامیت ارضی روسیه را از اهداف این رزمایش اعلام و تاکید کرده است: این رزمایش نه تنها برای نظامیان ، بلکه آزمونی برای هزاران شهروند و نهادهای اداری و محلی در شرق دور این کشور است . در رزمایش وستوک-2018 نیروهای حوزه نظامی فدرال شرق و مرکزی روسیه، واحدهای ناوگان شمال این کشور، نیروهای هوابرد، واحدهای هوایی دورپرواز و ترابری هوایی شرکت دارند.واحدهایی از ارتش چین و مغولستان نیز دراین رزمایش شرکت دارند. چین با ۳۲۰۰ نظامی و تعداد زیادی نفربر زرهی و هواپیما در این رزمایش شرکت می‌کند. مغولستان نیز تعدادی از یگان های نظامی‌اش را برای شرکت در این تمرین نظامی فرستاده است.وزارت دفاع چین هدف از شرکت نیروهای این کشور در رزمایش وستوک-2018 را تحکیم همکاری های نظامی با روسیه خوانده است. مشارکت چین در این رزمایش تازگی دارد. البته مسکو و پکن قبلا رزمایش های مشترکی اجرا کرده بودند، اما به این گستردگی نبوده است. پوتین رئیس جمهوری روسیه که در برابر غرب و بویژه در برابر آمریکا نیاز به متحد دارد، مشارکت چین را در این رزمایش یک پیروزی سیاسی و استراتژیک می‌داند. چینی‌ها هم گذشته از دامن زدن به نگرانی‌های آمریکا، از این رزمایش به عنوان فرصتی برای افزایش تجارب نظامی استفاده خواهند کرد. ارتش چین، بر خلاف روسیه تجربۀ عملیاتی زیادی ندارد و چندان حضوری در میدان جنگ‌های واقعی نداشته است.
نیروها و تجهیزات در رزمایش
حجم تجهیزات نظامی که در این رزمایش مورد استفاده قرار می گیرند نیز بی سابقه است. در مجموع 36 هزار تانک و خودرو زرهی و انواع خودروهای نظامی و بیش از یکهزار بالگرد و هواپیمای نظامی و پهپادهای تجسسی و تهاجمی و ناوها و کشتی های پشتیبانی ناوگان شمال و اقیانوس آرام روسیه در این رزمایش شرکت می کنند . این رزمایش در پنج مرکز آموزش نظامی، چهار پایگاه هوایی و نواحی ای در دریای ژاپن، تنگه برینگ و دریای اخوتسک انجام می شود. حداکثر ۸۰ فروند ناو نیروی دریایی از دو ناوگان روسیه(ناوگان اقیانوس آرام و ناوگان شمال) هم در آن شرکت می کنند.وزارت دفاع روسیه اعلام کرده که از انجام رزمایش در نزدیکی جزایر مورد مناقشه کوریل، واقع در شمال ژاپن، پرهیز خواهد کرد.یکی از اهداف اصلی این تمرین ها آمادگی برای استقرار سریع هزاران نیرو، هواپیما و وسایل نقلیه نظامی از غرب روسیه تا نواحی شرقی در طول هزاران کیلومتر توصیف شده است.گفته می شود که ابعاد رزمایش وستوک ۲۰۱۸ با استقرار نیرو دریکی از نبردهای بزرگ جنگ جهانی دوم (یعنی نبرد کورسک) قابل مقایسه است.
واکنش ناتو و پنتاگون
"دیلن وایت" سخنگوی ناتو گفته است که ناتو در مه 2018 (سه ماه پیش) از این رزمایش مطلع شده و اجرای آن را زیر نظر خواهد داشت.به گفته وایت؛ روسیه پیشنهاد کرده که وابستگان نظامی ناتو مستقر در مسکو، برای بازدید از رزمایش حضور پیدا کنند و ناتو این پیشنهاد را بررسی کرده است. سازمان ناتو این رزمایش را "تمرینی برای یک جنگ گسترده" می‌داند.در بیانیه ناتو آمده است: "تمام ملت‌ها حق دارند نیروهای نظامی خود را تمرین دهند، اما این مهم است که این رزمایش ها به صورت شفاف و قابل پیش‌بینی صورت بگیرد."به ادعای ناتو ، رزمایش وستوک-2018 نشان می دهد که تمرکز روسیه بر تمرین درگیری در ابعاد وسیع است. این با الگویی که مدتی است شاهد آن هستیم تطبیق می کند، روسیه‌ای ماجرا جوتر که بودجه دفاعی و حضور نظامی‌اش افزایش یافته است." وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) نیز اعلام کرد که رزمایش مشترک روسیه و چین را از نزدیک زیر نظر دارد.
از دیدگاه واشنگتن ، ارتش روسیه از تجربه کافی برای مشارکت در عملیات نظامی برون مرزی برخوردار است و در سال‌های اخیر همراه سیاست دیپلماتیک تهاجمی تر در خارج، در مواردی از جمله در الحاق کریمه ،کمک به مخالفان شرق اوکراین و حمایت از جدایی طلبان اوستیای جنوبی و آبخازیا در برابر گرجستان از کاربرد نیروی نظامی ابایی نداشته است.در مقابل، چین تا سال‌های اخیر از تاکید بر توان نظامی به عنوان ابزاری در پیشبرد سیاست خارجی خودداری ورزیده و تنها در چند سال گذشته است که برای تثبیت حاکمیت بر بخش‌هایی از دریای چین جنوبی به اعزام نیروی نظامی متوسل شده هرچند این نیروها در عملیات رزمی شرکت نکرده‌اند.
هشدار به غرب
برگزاری این رزمایش در شرق روسیه و مناطق آبی مجاور آن هشدار جدی به آمریکا محسوب می شود که با تمرکز نیروهای دریایی و هوایی خود در منطقه آسیا –اقیانوس آرام عملا به تهدید کشورهای منطقه مانند کره شمالی پرداخته و در عین حال اقدامات تحریک آمیز آن ،تهدیدی جدی برای چین و روسیه محسوب می شود. این رزمایش در زمانی انجام می شود که تنش میان ناتو و روسیه رو به افزایش است. تحلیلگران نظامی، برگزاری رزمایش بزرگ وستوک -2018را پاسخی به تهدیدات اخیر ناتو در مرزهای روسیه عنوان کرده تاکید می کنند که آمریکایی ها که رهبری ناتو و اقدامات تحریک آمیز ضد روسیه را برعهده دارند ، بهتر است از نزدیکترین فاصله این رزمایش بزرگ را زیرنظر بگیرند و قدرت نظامی رقیب دیرین را درک کنند. دولت روسیه، گسترش ناتو به اروپای شرقی و به نزدیکی مرزهای روسیه را تهدیدی امنیتی محسوب می‌کند و در صدد افزایش توان نظامی و همزمان، گسترش حوزه نفوذ خود در مناطق مختلف جهان برآمده است.
از نظر مقامات روسی، برگزاری رزمایش وستوک-2018 تاکیدی برای توانمندی و آمادگی ارتش روسیه برای مقابله با تهدیدهای خارجی و دفاع از منافع این کشور است. روابط روسیه و ناتو، از زمانی که روسیه در سال ۲۰۱۴ شبه جزیره کریمه اوکراین را به قلمرو خود الحاق کرد ، با تنش های زیادی مواجه شده است.دیمتری پسکوف سخنگوی کرملین گفت که این رزمایش با توجه به نگرش "پرخاشگرانه و غیردوستانه" کنونی در قبال روسیه موجه است. ناتو به بهانه تهدید کشورهای عضو این پیمان در شرق اروپا به ویژه لهستان و جمهوری های سه گانه بالتیک در سال های اخیر به میزان قابل توجهی به حضور نظامی خود اعم از استقرار نظامیان و تجهیزات نظامی در این منطقه افزوده و و در واقع اکنون در جوار مرزهای غربی روسیه قرار دارد. افزایش تهدیدات ناتو باعث شده تا روسیه با رغم تنگناهای اقتصادی، در سال‌های اخیر سرمایه گذاری‌های سنگینی در تولید و استقرار تجهیزات پیشرفته نظامی و تجدید ساختار و کیفی سازی واحدهای ارتش خود صورت دهد.در واقع یکی از اهداف رزمایش وستوک -۲۰۱۸ آزمایش این تجهیزات و به نمایش گذاشتن قدرت نظامی روسیه است. /
=========================
نویسنده: سید رضا میرطاهر- کارشناس مسائل بين المللي.