سریع ترین و قهارترین شکارچی آسمان ایران در دام شکارچیان طماع گرفتار شده است
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان، ایران زیستگاه اصلی یک گونه جانوری کمیاب از خانواده شاهین ها معروف به شاه مرغان یا امپراتور آسمان است.
پژوهشگران حیات وحش این شاهین تیزچنگ را بلند پروازترین پرنده و یکی از 19 گونه خانواده این جاندار می دانند که در زیستگاه‌های کوهستانی و بیابانی غرب و نواحی مرکزی ایران زندگی می‌کند. استان خوزستان در این میان به دلیل داشتن کوه ها، دشت ها، آبگیرها و بیشه زارهای متعدد بین زیستگاه های شاهین ها یک پناهگاه بی همتا محسوب می شود.
سرعت خیره کننده بالابان بزرگ ترین عضو خانواده شاهین ایرانی هنگام شیرجه عمودی برای شکار حدود 380کیلومتر در ساعت تخمین زده می شود.از این رو به عنوان سریع‌ترین جانور کره زمین شناخته می شود.جسارت، قدرت و چابکی منحصر به فرد بالابان در تعقیب و گریز از او یک شکارچی چیره دست و توانا ساخته است.
در لغت‌نامه دهخدا نوشته شده شاهین با وجود آنکه از قوش و عقاب کوچک تر است به علت جسارتی که دارد گاهی به آن ها حمله می کند.علی اکبر دهخدا از شاهین به هوانورد گستاخ و مرغ شکاری بسیار جسور و با شهامت یاد کرد و گفته در اوستا دوبار به نام او اشاره شد و دیرگاهیست توجه ایرانیان به این مرغ کشیده شده است.
در اساطیر ایرانی هم شاهین دارای جایگاه ویژه ای است.مرغی خوش یمن که پرش آن را به فال نیک می گرفتند و مظهر آسمان و قدرت تصور می شد.در دوران باستان نماد قدرت و هیبت بود.پیش از اینها و در دوره هخامنشی پرچمی زرین با نقش شاهین یا عقاب همواره پیشاپیش سپاهیان با شکوه و جلال در اهتزاز بود.مرغی که نزد سلاطین عرب علامت عظمت و بزرگی بود و هنگام حرکت موکب بر فراز خود به پرواز در می آوردند.
همین آوازه شاهباز ایرانی در کنار زیبایی و ابهت مثال زدنی این پرنده باهوش و فرصت طلب چندسالی است که باعث گرفتاری او در تله شکارچیان غیرمجاز شده به گونه ای که صید رو به فزونی بالابان ها در یک دهه اخیر حامیان محیط زیست را به شدت نگران آینده اش کرده است.
نگرانی ها هرسال با نزدیک شدن پاییز و آغاز فصل مهاجرت پرندگان به مناطق گرمسیری بیشتر می شود زیرا شکارچیان متخلف برای زنده گیری آن ها به سوی زیستگاه های حیات وحش هجوم می برند.فصلی که با پرواز پرندگان شکاری، آسمان کشور به اوج زیبایی می‌رسد اما قاچاقچیان و دلالان این زیبایی را از آسمان ایران شکار می کنند.
معاون محیط طبیعی حفاظت محیط زیست خوزستان یکی از روش های زنده گیری پرندگان شکاری را ساخت کوخه و شناطه اعلام می کند که بیشتر در دشت های مرکز و جنوب استان ساخته می شوند.
کوخه گودالی است که در زمین حفر و استتار می شود و شکارچی برای به دام انداختن پرنده در آن پنهان می شود.شناطه نیز وسیله ای پروانه ای شکل از سیم مفتولی است که میان آن یک کبوتر زنده می گذارند و با استفاده از آن بالابان را می فریبند و زنده می گیرند.
مقصد حدود نود درصد پرندگانی که گرفتار قاچاقچیان می شوند، کشورهای عربی است.جایی که شیوخ خوش گذران و عیاش، قاچاقچیان طمعکار را به صرافت صید این گونه نادر می اندازد.این مشتریان پولدار حاضر به پرداخت هر قیمتی برای تصاحب زیبا ترین مرغ آسمان ایران می شوند.پرنده ای که برایشان شکار می کند و گوشت تازه صید به ارمغان می آورد.
گویی تلاطم بازار ارز این پرندگان بی زبان را هم بی نصیب نگذاشته و برسرنوشت آن ها بی تاثیر نبود چرا که قاچاقچیان سنگدل را بیش از پیش به گونه های جانوری کمیاب علاقمند کرده است.
بدشانسی دیگر شاهین ها همجواری زیستگاه شان با کشورهای شیخ نشین است.مشکل دیگر که شاهین های بلندپرواز را در زمین به بازیچه ی دست پرنده بازها تبدیل و پابندکرده، گسترش یک تفریح به نام قوش بازی است. بازی مرگباری که زمینه شکار پرندگانی مانند هوبره در چنگال بالابان های دست آموز را فراهم می کند.کشتن با اسلحه، مسموم شدن با سم، تخریب لانه‌ها و کشتن جوجه‌ها از دیگر عوامل کاهش جمعیت این پرندگان به ویژه در اطراف روستاها و شهرها است.
این توضیحات را معاون محیط طبیعی حفاظت محیط زیست خوزستان می دهد و می افزاید: با این حال خوشبختانه ایران با زیست بومی خاص تنها کشور جهان است که حیوانات وحشی در آن مولد گرفته نمی شوند.به همین دلیل تنوع حیات وحش آن از نظر ژنتیک ناب و اصالت و نژاد موجوداتش همچنان دست نخورده باقی مانده است.
عادل مولا از تجارت پنهان و رد پای دلالان حرفه ای و بازار پر رونق پرنده های شکاری با حضور فعال اتباع بیگانه در شبکه های مجازی پرده برمی دارد.عرصه ای که در آن بین خریداران و تاجران برای تصاحب شاهین ها رقابت شدیدی در می گیرد و حتی گاهی به برگزاری مزایده ختم می شود.بازار مکاره ای که در پستوهای اینترنتی چندان قابل نظارت و پیگیری نیست.
قانونگذار برای کسی که مبادرت به زنده گیری و شکار پرندگان کند علاوه بر مجازات قضایی، جریمه نقدی درنظر می گیرد و باید بابت شکار هر بهله شاهین تا 600 میلیون ریال پرداخت کند.
ناگفته پیداست این ارقام نمی تواند در اراده شکارچیان و دلالان که از داد و ستد پر سود پرنده مبالغ قابل توجهی به جیب می زنند خلل وارد کند.بدین ترتیب بسیاری از متخلفان حتی پس از بازداشت و مجازات به شکارگاه ها باز می گردند. پیش داوری راجع به کم اثری جرایم در کاهش میزان شکار غیرمجاز از این روست که مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قیمت یک بالابان را بسته به نوع و سن پرنده و همچنین نوسانات نرخ ارز از 100 تا 250 میلیون تومان در داخل و چند برابر این میزان در آن سوی آب های خلیج فارس برآورد می کند.
احمد رضا لاهیجان زاده می گوید: در کشورهای عربی جوجه های بالابان را پرورش می دهند تا به سن بلوغ برسند. سپس با آموزش آن ها را برای جفت گیری آماده می کنند. ولی اینکار به علت بی اطلاعی و نشناختن نوع پرنده و جفت گیری با سایر نژادهای شکاری به سلامت ژنتیک بالابان‌های اصیل ایرانی صدمه می زند و نسلشان از این جنبه هم در معرض تهدید قرار می گیرد.
رضا معتمد از دوستداران محیط زیست که همزمان با فصل شکار با دوستانش برای نجات پرندگان گرفتار در دام به محیط های شکار در استان می رود، پارسال 63 کوخه در مناطق جنوبی استان شناسایی و تخریب کرد.در این مدت بیش ازصد و سی کوخه هم به دست محیط بانان کشف و بیش از 400قطعه پرنده شکاری از نوع بالابان، شاهین، باز، بحری و قوش در طبیعت رها شد.بر اساس آمار اداره کل محیط زیست در سال 96 تعداد سی شکارچی غیر مجاز نیز بازداشت و راهی مراجع قضایی شد.
رییس پارک ملی کرخه چندی پیش خبر دستگیری سه تبعه کشورهای عربی و یک راهنمای ایرانی در حال قوش بازی در منطقه فکه شوش را تایید کرد.
محمد الوندی می گوید: شکارچیان بیشتر محلی و بدون آگاهی گونه های نادر را صید و به سودجویان می فروشند.به این ترتیب چرخه قاچاق پرندگان شکل می گیرد.
او از مشکل کنترل و برخورد با برخی شیوخ قوش باز خارجی که به عنوان مهمان به استان می آیند دلخور است.آن هایی که با هزینه پول های هنگفت، افراد بومی و آشنا به منطقه را با خود همراه و در مسیرهای منتهی به محل قوش بازی مستقر می کنند تا به محض مشاهده ماموران با بی سیم و تلفن خبر دهند.شکارچیان همچنین برای فرار از دید ماموران محل شکار را مرتب تغییر می‌دهند و نقاط صعب‌العبور و دور از دسترس را انتخاب می کنند.
برای کاهش تلفات سنگین پرندگان مسئولان می گویند امسال قراره بیش از 50محیط بان درگیر رصد و حفاظت از زیست بوم استان و جانوران موجود در آن شوند با این وجود متولیان محیط زیست کماکان از کمبود امکانات و شمار محیط بانان در گستره وسیع زیستگاه ها گلایه دارند این موضوع تا حد زیادی دست حافظان طبیعت در برابر صیادان سمچ و بی رحم که گاه به روش های ناجوانمردانه با پرندگان رفتار می کنند، بسته است.
یک کارشناس محیط زیست درباره خطر انقراض شاهین و بالابان ها به شدت هشدار می دهد و ادامه قاچاق پرندگان بالغ و زادآور بومی به کشورهای همسایه را علت اساسی کاهش جمعیت این جانداران ارزیابی می کند.
به گفته سارا حسینی با یک حساب سرانگشتی و بررسی میزان گردش مالی در این تجارت مخرب در محیط طبیعی کشور و همچنین فعالیت شبکه‌ای سودجویانی که پرندگان بی نظیر کشور را به خارج از مرزها منتقل می‌کنند، به این نتیجه می رسد که پدیده قاچاق حیات وحش و افزایش روزافزون باغ‌های پرندگان و اسارتگاه‌های حیوانات، نیازمند برخورد فوری و جدی تر است.برخوردی که به نظر وی اگر بیش از این در برابر حراج کنندگان پرندگان شکاری به عنوان نمادهای اقتدار طبیعت ایران به تاخیر افتد، ممکن است نسل کشی این جانداران و مخلوقات با ارزش آفریدگار را به دنبال آورد و سیاهه جانوران منقرض شده را سیاه تر کند.
یکی از ساکنان روستایی در شهرستان حمیدیه که هرازگاهی برخی شکارچیان خارجی را برای در منطقه را راهنمایی می کند از منظری دیگر به موضوع شکار نگاه می کند.او که خودش را در تبلیغات خرید و فروش بالابان در فضای مجازی جبار معرفی می کندریا، از پشت تلفن می گوید: دو سال پیش از روی اجبار زمین های کشاورزی را رها کرد و به این کاسبی ناخوشایند فصلی که برایش درآمد چندانی نیز ندارد، روی آورد.
او ادعا می کند برخلاف آنچه تصور می شود گرفتن یک بهله شاهین بسیار دشوار و طاقت فرساست و اگر در این کار ماهر و بخت یار باشی بطور میانگین یک هفته زمان می برد.از اینجا به بعد کار سخت تر می شود چونکه دلالان مبلغ بسیار کمی در حدود یک میلیون تومان در ازای آن پرداخت می کنند.
این کشاورز سابق خوزستانی که مانند شمار زیادی از جوانان و کشاورزان منطقه خشکسالی های اخیر دامنگیرش شده می گوید: با اینکه می داند دلال ها با ارتباط و واسطه گری بالابان را به مقدار بسیار بیشتری در کشورهایی مثل کویت، بحرین، امارات و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس آب می کنند ولی کاری از دستش بر نمی آید و برای تامین معاش خانواده شش نفره اش کوتاه می آید.
کارشناسان بر مشکل بیکاری و تنگناهای اقتصادی اغلب صیادان بومی صحه می گذارند به همین خاطر اقدامات ضروری در زمینه حل مسئله قاچاق پرندگان را مستلزم آگاهی بخشی در خصوص تبعات این پدیده شوم و اشتغالزایی از طریق آموزش جوامع محلی می دانند.کشورهای پیشرفته دنیا که روزی درگیر مشکلات مشابه ما بودند برای رفع این معضل به سمت اکوتوریسم یا طبیعت گردی رفتند.در این طرح گردشگران و دوستداران از سراسر دنیا به دیدن مناطق طبیعی و تماشای گیاهان و جانوران می روند.از این رهگذر علاوه بر حفظ محیط زیست و موجودات آن زمینه سازی برای اشتغال و نفع‌رسانی به ساکنان محلی هم تامین می شود.