بورس کالا مکانی برای عرضه، تقاضا و کشف قیمت کالاست؛ فروشنده عرضه و خریدار کاملا شفاف خریداری می‌کند.
حامد سلطانی نژاد مدیر عامل بورس کالا دراین باره می گوید: کسانی که به دنبال تخریب بورس کالا و حذف روند مبادلات در این ساختار هستند می خواهند مبادلات را به خارج از فرآیند شفاف و در تاریک خانه ها سوق دهند که طبعا امکان هیچگونه نظارتی بر آن نخواهد بود ضمن اینکه همین اطلاعات بورس کالا منجر به شفافیت اطلاعات مالی و جلوگیری از فرار مالیاتی به ارزش سه هزار میلیارد تومان شد.
با افزایش قیمت ارز و نوسان در بازار محصولات خاص مانند فولاد، پتروشیمی و نظایر آن ، حرف و حدیث ها برای سودجویی بیشتر آغاز شد برخی گفتند دلالان در بورس جولان می دهند، برخی هم بورس را عامل بهم ریختگی بازار عنوان کردند.
علیرضا پناهی معاون عملیات بورس کالا می گوید ؛ هر چه میزان مبادلات در بورس کالا افزایش یابد درآمد ما هم بیشتر می شود نه اینکه به گفته برخی ها بورس کالا به عرضه نشدن کالا برای افزایش قیمت دامن بزند این نه منطقی است و نه در چارچوب وظایف بورس کالا جایی دارد ضمن اینکه عملکرد بورس کالا زیر ذره بین بازرسی بورس و همچنین سازمان بازرسی کل کشور و دیگر نهادهای نظارتی قرار دارد .
درباره محصولات پتروشیمی یا واضح تر بگوییم مواد اولیه همین بطری های آب آشامیدنی و نوشابه ، پتروشیمی ها مواد را در بورس کالا عرضه می کنند در این بازار خریدارانی می توانند اقدام به خرید کنند که مجوز آنها از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر شده باشد در این باره رضا محتشمی پور رئیس دفتر توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی می گوید ؛ در برخی از کالاها مانند مواد اولیه بطری های آب معدنی بیشترین حاشیه سود را دارد یعنی ارزش حواله یک محموله 22 تنی حدود 130 میلیون تومان است که اگر خریدار بتواند آن را در بازار آزاد بفروشد می تواند 450 میلیون تومان کسب کند که براحتی 320 میلیون تومان سود عایدش می شود این مسئله باعث هجوم بسیار زیاد تقاضا به سمت پتروشیمی شده است تا جائیکه کالایی که سال گذشته 10 تا 15 درصد مازاد داشتیم و صادر شد امسال صادرات آن قطع شد و این در حالی بود که عرضه ما از پارسال هم بیشتر بود هم اکنون به ازای هر 1000 تن عرضه 10000 تن تقاضا وجود دارد .
حالا این روزها هم زمزمه هایی هم برای خروج پتروشیمی ها از بورس کالا شنیده می شود .
سیدرضا نوروززاده مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی معتقد است ؛ از زمانی که در سال 96 قیمت ارز تغییر کرد متقاضیان گرفتن مواد اولیه پتروشیمی بیشتر از ظرفیت تولید آن شد بعضا این چنین تصور شد که خیلی ها که خوراکی می گیرند تولید کننده نیستند بلکه کسانی هستند که در بازار عرضه می کنند و خریداران اینها را هم صادر می کنند برای اینکه این روند سامان پیدا کنند قرار شد واحدهای تولیدی توسط وزارت صنعت شناسایی و تولیداتشان راستی آزمایی شده و این واحد ها معرفی شوند و ما بتوانیم با واحدهای بزرگ در واحدهای تولیدی خودمان بطور مستقیم قرارداد ببندیم و معامله را در بورس ثبت کنیم ضمن آنکه واحدهای کوچک هم بعد از اینکه راستی آزمایی شدند مواد اولیه شان را از عرضه ای که در بورس داریم تهیه کنند.
رویکردی که با سیاست گذاری ها و برنامه ریزی ها برای تامین مواد اولیه صنایع پایین دستی در تعارض است .
پدرام سلطانی نائب رئیس اتاق ایران می گوید؛ شفافیت در صنایع پتروشیمی همواره مورد سوال بوده و علامت سوال بزرگی در بالای آن قرار داشته است با مطالعات اتاق بازرگانی به این نتیجه رسیدیم از آنجا که تمایل پتروشیمی به صادرات بیشتر از ارائه به صنایع پایین دستی است به همین جهت از هر سیاست گذاری و برنامه ریزی سعی می کند مفرّی پیدا کند تا تولیدش را در حد زیاد به سمت صادرات سوق دهد و بازار داخلی را در حداقل ممکن تغذیه کند .
وقتی بدانیم پتروشیمی ها نیازمندیهای خود از جمله خوراک را با ارز دولتی دریافت می کنند تمایلشان به عرضه در خارج از بورس کالا سوال برانگیز است.
بهرام پارسایی سخنگوی کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی می گوید: همه شرکت های بزرگ پتروشیمی که نیازمندیهای خود از جمله خوراک را با ارز دولتی دریافت می کنند باید محصول را در بورس عرضه کنند نمی شود که از مزایای دولتی استفاده کرد اما محصول را در بازار آزاد فروخت.
نمایندگان ملت همچنین سوء استفاده های احتمالی را در رویکرد خروج از بورس کالا دور از ذهن نمی دانند .
محمدعلی پورمختار نماینده مجلس با بیان اینکه بورس تنها جایی است که رقابت به صورت واقعی و حداکثری و قیمت ها به صورت واقعی کشف می شود می گوید: در بورس خریدار و فروشنده با خیال راحت اقدام به معامله می کنند اما خروج از بورس به این معناست که آنها می خواهند مواد اولیه را به بازار سیاهی که خود ایجاد کردند عرضه کنند بنابراین خروج آنها از بورس به صلاح نیست حتی آنهایی که در بورس نیستند نیز باید در آن حضور یابند .
بهرحال افزایش تقاضای محصولات پتروشیمی در بورس نتیجه تفاوت نرخ ارز است تعداد محدودی که تولید کننده نیستند اما از سوی وزارت صنعت مجوز خرید از بورس را دریافت کرده اند مواد اولیه را به قیمت بالاتر در بازار می فروشند این یعنی عدم نظارت وزارت صنعت بر مجوزهای صادر شده برای خرید. در این میان خروج پتروشیمی ها از بورس یعنی پاک کردن صورت مسئله به جای حل آن .
خارج شدن عرضه و تقاضای هر کالایی از بورس به از بین رفتن شفافیت منجر می شود این یعنی دیگر میزان عرضه و تقاضای کالا و ارزش مبادلات انجام شده قابل رصد و پیگیری نخواهد بود .
گزارش : غلامرضا بهرامی