صنایع دستی نان آور دیرین در روستا‌های هرمزگان + فیلم
نزدیک به ۷۰ هزار نفر از مردان و زنان هنرمند هرمزگانی در تولید صنایع دستی فعالیت می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خلیج فارس؛ صنایع دستی هرمزگان با قدمت بیش از ۳ هزار و ۵۰۰ سال میراثی به جا مانده از هنر دست اهالی خطه جنوب از گذشته‌های دور تا امروز است. تنوع صنایع دستی در استان باعث شده تا هرمزگان به شهر هزار رنگ هنری شهره باشد. در روستای بهمنی در شهرستان میناب در حیاط خانه‌ها زنان و دختران در حال ساخت حصیر‌های خرمایی دیده می‌شوند هنری که از ۳۰۰ سال پیش در این منطقه رایج است. زهرا رئیسی بانوی ۶۰ ساله این روستا می‌گوید: از دوازده سالگی وارد این حرفه شده است و مواد اولیه اش را از شاخه‌های خشک شده درختان خرما تامین می‌کند. به گفته این بانو تنها منبع درآمدش از فروش صنایع دستی است که هم اکنون سه دخترش نیز در کنار او کار می کنند. وجود منابع اولیه فراوان صنایع دستی در هرمزگان بویژه حصیر باعث گسترش برخی رشته‌ها مانند حصیربافی شده است. برای نمونه از شاخه‌های خشکیده خرما برای تولید بیش از ۴۰ محصول مانند حصیر‌های زیرانداز، انواع زنبیل ها، سبد ها، گهواره و ... می‌شود. حصیر تنها صنایع دستی در هرمزگان نیست بلکه زنان و مردان این خطه هنرنمایی‌های زیادی در تولید لباس‌های بومی، صدف سازی‌ها و لنج سازی دارند بیش از ۶۱ هزار بانوی هرمزگانی در تولید صنایع دستی هرمزگان اشتغال دارند. معاون صنایع دستی میراث فرهنگی و گردشگری هرمزگان می‌گوید: در هرمزگان بیش از ۲۵۰ تعاونی در تولید صنایع دستی فعال اند. سهراب بناوند می‌افزاید: ۹۰ درصد اعضای این تعاونی‌ها بانوان روستایی است که این میراث هنری را از گذشتگان به ارث برده اند. در هرمزگان از ۴۲ رشته صنایع دستی فعال، ۱۲ رشته بومی است. صنایع دستی دریایی، چادر شب بافی، سوزن دوزی، گلابتون دوزی، حصیر بافی، سفال، پوشاک سنتی و وسایل صدفی از مهمترین صنایع دستی هرمزگان است. کارگاه‌های ساخت قاب‌ها و مجسمه‌های صدفی بویژه در مناطق ساحلی مانند هرمز، قشم، هنگام و لنگه نیز رونق زیادی دارد. فرح اندام، صنعتگر صنایع‌دستی دریایی که ۱۰ سال سابقه کار در این زمینه دارد می‌گوید: از صدف‌های جمع آوری شده در ساحل دریا برای ساخت لوستر، پرده، مجسمه، انواع قاب و تابلو‌های هنری و تزئین انواع زیورآلات استفاده می‌کند. نزدیک به ۱۵ درصد صنایع دستی استان در حوزه دریایی و تولید صدف است و بیش از ۱۰ هزار نفر نیز در این حوزه اشتغال دارند. هرمزگان ۵ کارگاه متمرکز تولید صدف دریایی دارد.
کارگاه تولید صنایع دستی درهرمزگان
صنایع دستی از دیرباز نان آور خانواد‌های روستایی در هرمزگان بوده است. اکنون تعاونی‌های روستایی زمینه اشتغال و تولید ثروت در روستا‌ها را فراهم کرده اند. مدیر عامل تعاونی برکه خلف قشم می‌گوید:این تعاونی ۳۰۵ نفر عضو از میان زنان و دختران روستایی دارد که هر کدام از اعضا ماهیانه بین ۱ تا ۲ میلیون تومان درآمد دارند. خانم محمد زاده می‌افزاید: بیش از ۲۰ رقم کالا و بر اساس سفارش مشتریان در کارگاه‌های تولیدی این روستا تولید می‌شود. در روستا‌های اطراف و در بخش‌ها و شهر‌های دیگر هرمزگان نیز کارگاه‌های متمرکز و خانگی زیادی فعال هستند. مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی هرمزگان می‌گوید: بیش از ۴۰ کارگاه متمرکز صنایع دستی و ۶۸ هزار کارگاه خانگی انفرادی در هرمزگان فعالیت دارند. اشکان مختاری می‌افزاید: نزدیک به ۷۰ هزار نفر مستقیم و غیر مستقیم در این زمینه اشتغال دارند. وی می‌گوید: با فعال سازی کارگاه‌ها و تعاونی‌های غیر فعال امکان افزایش ۲۰ درصدی اشتغال وجود دارد. راه اندازی رشته‌های دانشگاهی زمینه حضور علاقمندان را در این عرصه را نیز فراهم کرده است. اکنون رشته صنایع دستی در دانشگاه هرمزگان و دو رشته در هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای در شهرستان‌های میناب و بندرعباس آماده پذیرش داوطلبان است. دوره‌های کوتاه مدت فنی و حرفه‌ای برای متقاضیان نیز در ۱۲ رشته در طول سال برگزار می‌شود ۳۰ درصد صنایع دستی استان صادر می‌شود. در کنار ظرفیت اشتغال در این بخش، امکان صادرات و ارزآوری نیز فراهم است. مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان می‌گوید: سالانه بیش از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار صنایع دستی رسمی از هرمزگان صادر می‌شود که با محاسبه آمار چمدانی و غیر رسمی و سوغاتی این رقم به چند برابر افزایش می‌یابد. اشکان مختاری افزود: امسال برای صادرات ۳ میلیون دلار صنایع دستی هدفگذاری شده است. از ابتدای امسال بیش از ۷۰ هزار دلار صنایع دستی هرمزگان به خارج از کشور صادر شده است. وی می‌افزاید: پوشاک سنتی، سفال، حصیر و دست سازه‌های چوبی از مهمترین صنایع دستی استان است که به کشور‌های ایتالیا، چین، ترکیه، امارات متحده عربی، کویت و حاشیه خلیج فارس صادر شده است. از سال ۹۵ تاکنون صادرات صنایع دستی سالانه ۱۵ درصد افزایش یافته است. گردش مالی در این بخش بیش از ۳۰ میلیاردتومان است که زمینه افزایش صادرات را دو چندان کرده است. به گفته کارشناسان، هرمزگان به علت جاذبه‌های طبیعی و گردشگری امکان تولید و فروش صنایع دستی بیش از ۵۰ درصد فعلی وجود دارد. استاندار هرمزگان می‌گوید: گردشگری و آبزیان دو محور اصلی اقتصاد در هرمزگان است که نیازمند است با برگزاری جشنوراه‌های فرهنگی هنری، بازارچه‌های صنایع دستی و توسعه خانه‌های بوم گردی این ظرفیت افزایش یابد. فریدون همتی می‌افزاید: بازاریابی و فروش صنایع دستی باعث توانمند شدن جوامع محلی بویژه زنان روستایی می‌شود. حضور در نمایشگاه‌های ملی و بین المللی، شناسنامه دار کردن صنایع دستی هرمزگان و راه اندازی خانه‌های صنایع دستی روستایی و پرداخت تسهیلات به متقاضیان از برنامه‌هایی برای رونق در این بخش است. معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان می‌گوید: در همه روستا‌های استان خانه صنایع دستی راه اندازی می‌شود. بناوند افزود:اکنون ۱۷ خانه صنایع دستی خلاق در هرمزگان راه اندازی شده است که این خانه‌ها تا پایان سال ۳۳ باب می‌رسد. وی می‌افزاید: با راه اندازی این خانه‌ها برای بیش از ۴ هزار نفر اشتغالزایی می‌شود. هدف از راه اندازی خانه‌های صنایع دستی ارائه خدمات برای تولید و ارتقای وضعیت صنایع دستی، کارگاه‌های آموزشی، فروش تولیدات، مشاوره و ایجاد فضای لازم برای تبادل نظر تولید کنندگان و هنرمندان و امور نمایشگاهی است. به متقاضیان فعالیت در خانه صنایع دستی نیز تسهیلات مشاغل خانگی با کارمزد ۴ درصد پرداخت می‌شود.
خانه صنایع دستی در هرمزگان
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان می‌گوید: از ابتدای امسال تا کنون بیش از ۶ میلیارد تومان به بیش از ۳۱۲ نفر از فعالان صنایع دستی پرداخت شده است مختاری می‌افزاید:این تسهیلات در دو بخش پشتیبان و انفردای پرداخت می‌شود. شناسنامه کردن صنایع دستی از برنامه‌های دیگر در هرمزگان است. رشته‌های گلابتون دوزی و گلیم در دو بخش موفق به کسب مهر اصالت از یونسکو و ۱۷ اثر نیز ثبت ملی شده اند. مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هرمزگان می‌گوید: طرح ثبت ملی شهر میناب با نام شهر حصیر کشور نیز به سازمان میراث فرهنگی ارسال شده است و تا پایان امسال جشن حصیربافی در میناب برگزار می‌شود. حضور در نمایشگاه‌های بین المللی، ملی و ایجاد بازارچه‌های محلی از دیگر ابزار‌ها برای گسترش صنایع دستی است. اکنون دو بازارچه محلی صنایع دستی در میناب و بخش فین بندرعباس دایر است و به گفته مدیر کل میراث فرهنگی قرار است این بازارچه‌ها در همه شهر‌های ساحلی راه اندازی شود. مختاری می‌افزاید: راه اندازی ویترین صنایع دستی در دستگاه‌های اجرائی استان و نمایشگاه دائمی صنایع دست فراهم کرده است. اما تولید کنندگان صنایع دستی استان مشکلاتی نیز دارند رئیس اتحادیه صنایع دستی هرمزگان می‌گوید: گروهی از تجار و فعلان چین از سال ۹۳ با همکاری میراث فرهنگی از تولید صنایع دستی در هرمزگان فیلم‌های تهیه کرده اندو اکنون نمونه‌های مشابه آن را در بازار عرضه می‌کنند. خانم بادگیر می‌افزاید: صنایع دستی مشابه چینی با یک پنجم قیمت تولید شده در استان عرضه می‌شود. محمد زاده هنرمند قشمی نیز می‌گوید: بیش از ۶۰ درصد نخ و مواد اولیه تولیدی صنایع دستی وارداتی از چین است. وی می‌افزاید: مواد اولیه مشابه ایرانی کیفیت پایین‌تر و قیمت بالاتری دارند و هزینه تولید یک محصول را تا سه برابر افزایش می‌دهد. نبود سامانه اطلاعاتی از فعلان هنرمند دیگر مشکلات فعلی در این بخش است که آمار دقیقی از افراد تولید کننده و میزان عرضه محصولات برای سیاستگذاری در این بخش وجود ندارد. مدیر کل میراث فرهنگی هرمزگان می‌گوید: جمع آوری نمونه‌های چینی و جلوگیری از شرکت در نمایشگاه‌های مهمترین ابزار برای مقابله با صنایع دستی چینی در هرمزگان است. مختاری درباره مواد اولیه نیز می‌افزاید: تعاونی‌هایی که در زمینه تولید مواد اولیه فعالیت کنند تسهیلات با کارمزد ۴ درصد پرداخت می‌شود. صنعتگران هنرمند هرمزگان از ۳۰۰ رشته صنایع دستی در کشور در ۴۲ رشته فعالیت دارند. بیشترین صنعتگران در رشته‌های حصیربافی، گلابتون دورزی، خوس بفی و گلیم است. از ۴۶۰ رشته صنایع دستی شناخته شده در جهان،۳۶۰ رشته در ایران فعال است و در بسیاری از رشته‌ها مانند فرش بافی، قلم زنی، منبت کاری و معرق ایران رتبه نخست جهان را دارد. با توجه به ارزان بودن ایجاد شغل در صنایع دستی و وجود مواد اولیه بویژه در حصیربافی و مهمتر از همه عجین شدن با جاذبه‌های گردشگری و بوم گردی فرصت مناسبی برای افزایش درامد و اشتغال در روستا‌ها و جوامع محلی فراهم کرده است.