روایت حزن انگیز آیین‌هایی عاشورایی در اصفهان

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز اصفهان؛ محرم که می شود فرقی نمی کند کجای این استان قدم بگذاری شمال یا جنوبش،شرق یا غرب و یا مرکزش، گوشه گوشه اصفهان از شهرهای بزرگ تا دورترین آبادی های کوچکش نشان از عاشقانه های مردم دارد به کاروان کربلا.
اینجا فارس، ترک، لر،کرد و عرب همه و همه راوی و سوگوار امام غریبشان هستند و با سوز و اشک و آهشان زمزمه می کنند: باز این چه شورش است که در خلق عالم است//باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است....

ثبت 35آیین عاشورایی در فهرست میراث ناملموس کشور
مردم استان اصفهان با برپایی آیین های مختلف به استقبال ماه محرم رفته اند که 35آیین ثبت ملی و پرونده 20آیین دیگر هم برای ثبت در فهرست میراث ناملموس به سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری ارسال شده است.
کارشناس میراث فرهنگی و مسوول تهیه پرونده های میراث فرهنگی ناملموس استان اصفهان می گوید: تعزیه خوانی، نخل گردانی کاشان، ابوزیدآباد، زواره و بادرود، آیین ششم امام حسین در برزک کاشان، زار خاکِ قورتان، جوش نایین، جاق جاق زنی ابیانه و پخت نان عباسعلی آران و بیدگل از جمله آثار ثبت ملی شده است.
عباس تراب زاده به برخی از آیین های عاشورایی که پرونده شان برای ثبت ملی تهیه و ارسال شده هم اشاره می کند: آیین شاطان دمام و طبالان امام حسین میمه، سنگ زنی شهر سین، غذاهای نذری باغ ملک مبارکه، سقاخوانی نیاسر کاشان از جمله این آیین هاست.

تعزیه خوانی،واقعه خوانی ماجرای کربلا
تعزیه یا شبیه‌خوانى یکی از آیین های عاشورایی است که برپایه روایات مربوط به زندگى و مصائب خاندان پیامبر اسلام و به خصوص وقایع ماه محرم سال61 هجرى اجرا می شود.
معاون میراث فرهنگی استان اصفهان می گوید: تعزیه خوانی در برخی شهرستان های استان از جمله اصفهان، خمینی شهر، نجف آباد، خوانسار، نطنز و کاشان ثبت ملی شده است.
ناصر طاهری تعزیه و شبیه خوانی را یکی از الگوهای برجسته، نمادین و ارزشمند تعزیت به ساحت مقدس حضرت سیدالشهدا(ع) می داند و معتقد است: تعزیه، واقعیت را به نمایش می گذارد و با استفاده از حوزه بصر و رویت، ماندگاری و یادسپاری طولانی تری دارد.
کارشناس اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان تعزیه خوانی خمینی شهر را با قدمتی بیش از یک قرن، یکی از بزرگ ترین آیین های عاشورایی در کشور معرفی می کند که تعزیه خوانان به صورت سیار در طول دهه اول محرم، محله به محله راوی واقعه عاشورا می شوند.
فهیمه نقاش زرگر می افزاید: این آیین مذهبی با پرده های نمایشی متعدد و ویژگی های نمادین، رنگ و پوشش خاص، علاوه بر داستان مصائب امام حسین(ع) در دشت کربلا، زندگی سایر معصومان (ع) را نیز روایت می‌کند.

آیین زار خاکِ قورتان
در 110کیلومتری شهر ورزنه در شرق اصفهان روستایی تاریخی قورتان قرار دارد که همه ساله شاهد برگزاری یکی از زیباترین آیین های عاشورایی کشور است.
معاون میراث فرهنگی استان اصفهان می گوید:آیین زار خاک از روز اول محرم شروع و تا روز دوازدهم ادامه دارد.
ناصر طاهری از نحوه برگزاری این آیین برای ما می گوید: اهالی روستا به دو دسته سادات و عام‌ها تقسیم می‌شوند که سادات شال سبز یا مشکی به گردن می‌آویزند و عام‌ها هم از رنگ‌های دیگر استفاده می‌کنند و هنگام شروع و گفتن ذکر‌ها شال‌ها را می‌گردانند و در هر روز از ماه محرم ذکری خاص می خوانند
او زمان برگزاری این را هنگام غروب و اوج این مراسم را روز تاسوعا عنوان می کند:در این روز دو ساعت قبل از تاریکی هوا مراسم آغاز می‌شود و تا اذان مغرب ادامه دارد.

 جوش نایین،سوگواری دایره وار
عزاداران نایینی در ماه محرم با برپایی آیین جوش به یاد مظلومیت و مصایب امام حسین(ع) اشکِ غم می ریزند.
رییس اداره میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی نایین می گوید:در این آیین مردم با حلقه زدن در محوطه امامزاده سلطان سید علی(ع) نایین و زدن دهل با سبکی خاص و هم آهنگ با اشعاری که خوانده می شود عزاداری می کنند.
محمود مدنیان می افزاید :در این آیین عزاداران به دو گروه تقسیم می شوند و دایره وار ایستاده و با فریاد حسین(ع) بر سر و سینه می زنند و سپس ، 12 بند محتشم کاشانی ازسوی چند نفر هم صدا، در حالی که همگام با یکدیگر از میان عزاداران عبور می کنند، خوانده می شود.

    خیل عربِ نوش آباد
 همزمان با یازدهمین روز از ماه محرم آیین سنتی- مذهبی خیمه برداری که به نام «خیل عرب»   شهرت دارد با بیش از یک قرن پیشینه در نوش آباد آران و بیدگل برگزار می شود.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آران و بیدگل،این آیین را،بازآفرینی هجوم لشکریان یزید به خیمه های اهل بیت(ع) بعد از واقعه عاشورا بیان می کند که در یک محوطه 20هکتاری در این شهر اجرا می شود.
جواد صدیقیان با اشاره به اینکه مراسم خیمه برداری با حضور 30هزار نفر از دوستداران اهل بیت(ع) در سه بخش برگزار می شود می گوید: در بخش اول تعزیه شهادت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و برخی از یارانش بر اساس مستندات تاریخی اجرا می شود در مرحله دوم، عمرسعد با لشکریان خود به خیمه های حسینی می تازد و خیمه ها را به آتش می کشد و اهل حرم را به اسارت می برد و در پرده سوم،حماسه زنان بنی اسد در تشییع و به خاکسپاری شهدای کربلا را بازآفرینی می کنند.

نخل برداری گوگد و زواره
آیین سنتی نخل برداری در شهرهای مختلف استان از جمله گوگد، زواره، کاشان، ابوزیدآباد، بادرود نطنز و نایین برگزار می شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلپایگان می گوید: در آیین سنتی نخل برداری گوگد که بیش از 300سال قدمت دارد در روز دوازدهم محرم دو نخل را که در دو محله بالا و پایین شهر گوگد قرار دارد با نمادهای عاشورایی و مذهبی سیاه پوش می کنند.
مهدی نوبخت می افزاید: این نخل ها به سمت میدان اصلی شهر حمل می شوند و پس از استقرار در میدان، مراسم عزاداری نوحه خوانی و زنجیر زنی آغاز می شود.
رییس اداره میراث فرهنگی شهرستان اردستان هم از نحوه برگزاری آیین نخل برداری شهر زواره می گوید: در این آیین کهن دو نخل چوبی با انواع شال متعلق به دوران قاجار که در دو حسینیه بزرگ وکوچک زواره قراردارد در روزهای عاشورا و تاسوعا ازجایگاهشان جدا و عصر عاشورا به سکوی کنار حسینیه بازگردانده می شود.
مهدی مشهدی می افزاید: این مراسم در دو حسینه قدیمی متعلق به دوران صفوی با حضور ده ها هزار نفر برگزار شد.
روایت دلدادگی عاشقان اباعبدا..حسین را می توان با ورق زدن تاریخ چند هزار ساله ایران مرور کرد؛روایتی که با گذشت زمان مُهر فراموشی به آن‌ها زده نشده است اما هستند آیین های عاشورایی که ریشه در دل‌ و جان مردمان این مرز و بوم دارد و درگذر زمان یا فراموش‌شده‌اند و یا دگرگون که نیازمند احیا و بازآفرینی اند.

نگارنده: مرضیه قاسمی