مدیریت مصرف آب کشاورزی در قالب تعاونی

گلستان، بیست و سومین استان خشک و بیابانی

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز گلستان؛ نوسانات و تغییر اقلیم، پدیده ای فراگیر در جهان و از جمله در ایران است.

استان گلستان به سبب قرار گرفتن بین دو اقلیم متفاوت خشک و نیمه خشک و همینطور مرطوب، از آسیب پذیرترین مناطق در رویارویی با این پدیده به شمار می آید.

به گفته مجتبی جمالی سرپرست مدیریت بحران گلستان از سال 84 ، استان گلستان با حدود یک میلیون و 800 هزار نفر جمعیت، با تنش خشکسالی مواجه و از پارسال، در ردیف بیست و سومین استان خشک و بیابانی کشور قرار گرفته است.

کاهش بارندگی های موثر و افزایش ظرفیت تبخیر در گلستان

کاهش بارندگی های موثر و همچنین افزایش ظرفیت تبخیر در گلستان، به عنوان علت طبیعی دیگر حرکت این استان به سمت خشکسالی و کم آبی مطرح می شود.

محمدرضا رحمان نیا کارشناس هواشناسی گلستان گفت: الگوهای ثبت شده در بلندمدت، بارندگی ها در گلستان را حدود 4 و نیم درصد کمتر نشان می دهد.

آقای رحمان نیا افزود: ظرفیت تبخیر در این استان هم 3 برابر شده است.

کاهش ذخیره آبی گلستان

در پی کاهش بارندگی و افزایش ظرفیت تبخیر در گلستان، روان آب ها، آورد رودها و به دنبال آن ذخیره آبی این استان نیز کاهش یافته است.

سید محسن حسینی معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای گلستان می گوید: حجم سفره های زیر زمینی، روان آب ها و رودهای اصلی منتهی به سدها و تالاب های گلستان در بلندمدت 80 درصد کمتر شده است.

به گفته اسماعیل نظری مدیر عامل شرکت تعاونی روستایی قره بلاغ، سال ها زمین های کشاورزی این منطقه، رنگ آب را به خود ندیده بود و اندک آبی هم که از طریق چاه ها تامین می شد، به یک زمین می رسید و به دیگری نمی رسید.

به گفته آقای نظری منبع درآمد اغلب اهالی این منطقه، کشاورزی است و کم آبی به معیشت آنها لطمه زده بود.

خسارت خشکسالی به کشاورزی گلستان

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان نیز گفت: خشکسالی در سال های اخیر به کشاورزی این استان خسارات فراوانی وارد کرده است.

محمدرضا عباسی افزود: استان گلستان دارای 650 هزار هکتار اراضی کشاورزی است که سالانه حدود 4 میلیون تن انواع محصولات کشاورزی به ارزش 4 هزار میلیارد تومان در این اراضی تولید می شود، اما در سال‎های اخیر خشکسالی، کاهش 10 تا 15 درصدی تولیدات را سبب شده است.

به گفته وی، اکنون یک میلیارد و 600 میلیون متر مکعب آب برای بخش کشاورزی گلستان داریم که این حجم به سبب کاهش نزولات، سال به سال کمتر می شود.

کشاورزی، پرمصرف ترین مشترک آب در گلستان

طبق گزارش آب منطقه ای گلستان؛ سالانه حدود 90 درصد آب ذخیره شده این استان در بخش کشاورزی مصرف می شود.

محمدرضا عباسی معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گلستان ضمن تایید مصرف نامتعارف آب در بخش کشاورزی این استان، به اقدامات و برنامه ها در این حوزه اشاره کرد.

آقای عباسی گفت: براساس دستورالعمل وزارت جهادکشاورزی؛ کشت شالی به عنوان محصولی با نیاز آبی فراوان در زمین های غیرنَسَق گلستان ممنوع است و حتی از کشت آن در زمین های نسق استان هم هیچگونه حمایتی نمی شود.

وی همچنین از تدوین بسته های حمایتی با هدف تشویق کشاورزان به روی آوردن به کشت های جایگزین با نیاز آبی کم مانند پنبه، سویا، کنجد و آفتابگردان خبر داد.

مدیریت مصرف آب کشاورزی در قالب تعاونی

اما در این کم آبی، گروهی از کشاورزان روستای قره بلاغ علی آبادکتول، برای جبران خسارات و جلوگیری از ضرر بیشتر، کاری کرده اند که زمین های کشاورزی شان همیشه سیراب باشد.

آنها در قالب تعاونی، طرح مدیریت مشارکتی آب را به اجرا درآورده اند.

مسئول طرح مدیریت مشارکتی آب روستای قره بلاغ درباره این طرح گفت: منبع تامین آب کشاورزی، سد کبودوال علی آبادکتول است که با ایجاد 2 کانال اصلی و 7 کانال فرعی – درمجموع 40 کیلومتر - آب این سد به این منطقه منتقل می شود و 820 قطعه زمین کشاورزی تحت پوشش تعاونی، درمجموع به مساحت 2 هزار 200 هکتار از این طریق آبیاری می شود.

رضا مهدوی افزود: در کانال های فرعی، گروه هایی با عنوان "آب بران" تشکیل شده که هرکدام یک سرگروه دارد و وظیفه او، تعیین حق آبه و آب بها، نوبت بندی آبیاری و لایروبی کانال ها با هماهنگی آب منطقه ای و مدیریت سد است.

مزایای اجرای طرح مدیریت مشارکتی آب

مدیر عامل آب منطقه ای گلستان می گوید: حدود 36 هزار حلقه چاه در این استان حفر شده است که بیشتر آن مصرف کشاورزی دارد.

به گفته علی نظری؛ 16 هزار حلقه از این چاه ها غیر مجاز است و سالانه 13 درصد آب مصرفی کشاورزی گلستان از این چاه ها تامین می شود.

نظری، برداشت آب از چاه های دارای پروانه استان را هم بی رویه دانست.

مهناز لشکر بلوکی کارشناس آبیاری طرح مدیریت مشارکتی آب می گوید: با اجرای این طرح که صفر تا صد کارها با مشارکت خود کشاورزان است بدون اینکه دیگر به بهره برداری از آب های زیرزمینی نیاز باشد، به همه زمین ها آب کافی می رسد.

به گفته حاج آخوند انور نظری رئیس هیئت مدیره شرکت تعاونی روستایی قره بلاغ، اجرای طرح مدیریت مشارکتی آب، در بهبود عملکرد محصولات نیز به خصوص غلات موثر بوده تا جایی که تولید را 2 برابر کرده است.

آقای نظری، تثبیت شغل و افزایش درآمد کشاورزان و همینطور درآمدزایی برای خود تعاونی را نیز از دیگر نتایج مطلوب اجرای این طرح در این منطقه برشمرد.  

آقای یوری مدیر طرح آبرسانی سدکبودوال نیز گفت: قرار است این سد، 10 هزار هکتار از زمین های پایاب را سیراب کند که در این صورت، 5 میلیون مترمکعب آب مصرفی کشاورزی کاهش می یابد.

به گفته علی نظری، مدیرعامل آب منطقه ای گلستان، اکنون 39 هزار هکتار اراضی کشاورزی این استان تحت پوشش شبکه های آبیاری 6 سد گلستان است که قرار است 40 هزار دیگر به آن افزوده شود.

آبیاری به روش های نوین، مکمل طرح مدیریت مشارکتی آب

اما مکمل طرح مدیریت مشارکتی آب، گذر از کشاورزی سنتی و توسعه آبیاری به روش های نوین است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گلستان در این باره گفت: با استفاده از سامانه های نوین آبیاری، دست کم 30 تا 40 درصد در مصرف آب صرفه جویی می شود.

آقای عباسی گفت: دولت برای راه اندازی این سامانه 85 تا 100 درصد، تسهیلات بلاعوض پرداخت میکند.

به گفته وی، هم اکنون حدود 65 هزار هکتار از زمین کشاورزی این استان به سامانه های نوین آبیاری مجهز است.

جایگاه تعاونی ها در اقتصاد

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی گلستان نیز با اشاره به 2 هزار 600 تعاونی فعال در این استان گفت: سهم تعاونی ها در تولید ناخالص گلستان 7 درصد است.

سعید مازندرانی افزود: در سال 96 حدود 13 میلیون دلار تولیدات تعاونی های گلستان صادر شد.

طبق اصل 44 قانون اساسی، اقتصاد کشور از سه بخش دولتی ، خصوصی و تعاونی تشکیل می شود.  

براساس برنامه ششم توسعه همه جانبه کشور، سهم تعاونی ها در اقتصاد که اکنون 5 درصد است باید به 25 درصد برسد.