استعفای مشاور امنيت ملي افغانستان؛ علل و پیامدها

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صداوسيما ؛ به باور برخي کارشناسان، دولت آمریکا با نزدیک شدن ایام انتخابات افغانستان به آرایش جدیدی برای مدیریت و مهندسی انتخابات پیش روی دست زده است. استعفای " حنیف اتمر " و گمانه زنی ها برای انتصاب مجدد زلمای خلیل زاد به عنوان نماینده ویژه آمریکا در کابل در این چارچوب قابل تحلیل است.

درپی استعفای "حنیف اتمر" مشاور امنیت ملی افغانستان، روز یکشنبه «طارق شاه بهرامی» وزیر دفاع، «ویس احمدبرمک» وزیر کشور و «معصوم استانکزی» رئیس اداره امنیت ملی افغانستان استعفانامه‌های خود را به رئیس جمهوری ارائه کردند، اما «محمد اشرف‌غنی» با استعفای آن‌ها مخالفت کرد. استعفای مقامات ارشد افغانستان در شرایطی است که افغانستان در 7ماه آینده با دو انتخابات مهم پارلمانی و ریاست جمهوری روبرو است. دلیل استعفای چهار مقام ارشد افغانستان بخصوص «حنیف اتمر» در این مقطع کنونی چیست ؟  و اساسا استعفای همزمان در دولت افغانستان چه پیامدهایی در این کشور به همراه خواهد داشت ؟

 

*علل استعفای همزمان در دولت افغانستان
"حنیف اتمر" چهل و نه ساله که از وی به عنوان "رئیس جمهور سایه" و دومین مقام قدرتمند افغانستان یاد می شود، از سمت خود یعنی مشاور امنیت ملی افغانستان استعفا داده است. در مجموع ناظران سیاسی سه دیدگاه درباره دلایل استعفای "حنیف اتمر" مطرح کردند:

 

الف)اختلاف نظر در دولت افغانستان:
به اعتقاد برخی کارشناسان سیاسی ، دلیل استعفای همزمان چهار نفر از مسئولان عالی‌رتبه امنیتی در دولت افغانستان به خصوص آقای اتمر  به دلیل اختلاف نظر آنها با دولت «محمد اشرف‌غنی»، رئیس جمهوری افغانستان است . موضوعی که در متن استعفانامه " اتمر " نیز به آن اشاره شده است.

ب) اختلاف نظر واشنگتن و لندن در مدیریت آینده افغانستان:
دیدگاه دیگری که در این باره به صورت ضعیف مطرح شده است، استعفای آقای "اتمر" به نوعی بیانگر اختلاف نظر آمریکا و انگلیس در مدیریت آینده افغانستان صورت گرفته است. به بیان دیگر با آمدن" زلمای خلیل"  به عنوان نماینده آمریکا در افغانستان، " حنیف اتمر" با هدایت و حمایت انگلیس استعفا داده است. در واقع "حنیف اتمر" با استعفای خود قصد دارد در انتخابات ریاست جمهوری سال 2019 با اشرف‌ غنی رقابت کند.

ج) مهندسی انتخابات آینده افغانستان:
از منظر برخی دیگر از کارشناسان منطقه ، این استعفاء در واقع "استعفاء  نمایشی" است و  به صورت هماهنگ شده  با دولت افغانستان صورت گرفته است. به بیان دیگر این استعفاها در راستای بازگشت "زلمای خلیل زاد" و مهندسی انتخابات آینده افغانستان صورت گرفته است. به باور این دسته از کارشناسان ، دولت آمریکا با نزدیک شدن ایام انتخابات افغانستان به آرایش جدیدی برای مدیریت انتخابات پیش روی دست زده است و گمانه زنی ها برای انتصاب مجدد زلمای خلیل زاد به عنوان نماینده ویژه آمریکا در کابل در این چارچوب قابل تحلیل است.

 

صرف نظر از اینکه کدام دیدگاه دلیل اصلی استعفای همزمان استعفای 4 مقام ارشد افغانستان است ، ذکر چند نکته درباره پشت پرده استعفای " حنیف اتمر" و تیم امنیتی افغانستان مطرح است :
1-استعفای چهار مقام امنیتی و سیاسی افغانستان در شرایطی است که افغانستان در 7 ماه آینده با دو انتخابات مهم و سرنوشت ساز روبرو است. به گفته مسئولان کمیسیون انتخابات افغانستان، 28 مهر ماه انتخابات پارلمانی  و 31 فروردین سال آینده انتخابات ریاست جمهوری در این کشور بر گزار خواهد شد. اگر چه برخی رسانه ها گمانه زنی هایی درباره تعویق انتخابات پارلمانی افغانستان و تجمیع آن با انتخابت ریاست جمهوری مطرح می سازند.
2- رفتن "حنیف اتمر" دقیقا با آمدن "زلمای خلیل زاد" مصادف شده است. دولت آمریکا قصد دارد زلمای خلیل زاد –دیپلمات افغانی – را به عنوان نماینده ویژه آمریکا در افغانستان منصوب نماید. واقعیت این است که همچنانکه " حنیف اتمر" در چهار سال گذشته مغز متفکر ارگ محسوب می شد و بسیاری از اقدامات دولت در چهار سال گذشته به هدایت و مدیریت وی صورت گرفته است ،  آمدن"خلیل زاد " نیز به مثابۀ رهبری یک پروسه جدید است چرا که "خلیل زاد" در سالهای اخیر نقش کلیدی در اجلاس بن، انتخابات ریاست جمهوری ادوار گذشته افغانستان و توافقنامه امنیتی آمریکا - افغانستان را در کارنامه خود دارد. به بیان دیگر  استعفای "حنیف اتمر" از مشاوریت امنیت ملی، به معنای پایان کار وی نیست بلکه به معنای آغاز یک روند دیگر است که آنرا "زلمای خلیل زاد"  مدیریت خواهد کرد .
3-  گمانه زنی ها درباره انتصاب مجدد زلمای خلیل زاد به عنوان نماینده ویژه آمریکا در افغانستان  ، کنش و واکنش های فراوان در مطبوعات داخلی و خارجی به  همراه داشته است.

به گفته برخی کارشناسان، آمریکایی ها با انتخاب خلیل زاد در واقع دو مقصد را دنبال می کنند:الف)- حفظ وضع موجود و مهندسی کردن انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری و جلوگیری از فروپاشی نظام کنونی. ب) اصلی ترین وظیفه خلیل زاد در این ماموریت وصل کردن طالبان به بدنه حکومت تک قومی با وعده و وعیدهای قومی است.
4- به نظر می رسد که آمدن "زلمای خلیل زاد" و نزدیک شدن انتخابات ریاست جمهوری نیز تأثیری فوق العاده بر کناره گیری "حنیف اتمر" می تواند داشته باشد. به باور این دسته از کارشناسان ، دولت آمریکا با نزدیک شدن ایام انتخابات افغانستان به آرایش جدیدی برای مدیریت انتخابات پیش روی دست زده است و گمانه زنی ها برای انتصاب مجدد "زلمای خلیل زاد" به عنوان نماینده ویژه آمریکا در کابل در این چارچوب قابل تحلیل است. حتی برخی ناظران سیاسی بر این باورند که استعفای "حنیف اتمر " با  یک تقسیم کار و با هماهنگی ارگ صورت گرفته است .به بیان دیگر این احتمال وجود دارد که در انتخابات آینده ریاست جمهوری " حنیف اتمر" جانشین "اشرف غنی " شود. طراحی اجرای آن با مهندسی "خلیل زاد" با توجه به ارتباط قوی که با احزاب و گروههای سیاسی دارد ، بر عهده دارد . البته باتوجه به کارنامه ناموفق دولت وحدت ملی به ریاست اشرف غنی ، گزینه حامد کرزای نیز از سوی برخی رسانه های افغانی مطرح می شود .حامد کرزای در شرایطی می تواند به گزینه اصلی ارگ تبدیل شود که بازیگران غربی در افغانستان یعنی آمریکا وانگلیس  به وحدت عمل برسند.

 

 

نتیجه گیری
اگرچه برخی تحلیلگران استعفای چهار مقام ارشد سیاسی – امنیتی افغانستان را محصول ضعف وناکارآمدی دولت وحدت ملی تحلیل می کنند .اما به باور اکثر ناظران سیاسی تحولات اخیر در افغانستان  حاکی از تحرکات بازیگران غربی به ویژه آمریکا برای مدیریت انتخابات افغانستان است . در واقع استعفای مقامات ارشد افغانستان در شرایطی است که این کشور در 7ماه آینده با دو انتخابات مهم پارلمانی و ریاست جمهوری روبرو است. از منظر اغلب کارشناسان سیاسی رفتن "حنیف اتمر" دقیقا با آمدن "زلمی خلیل زاد" مصادف شده است. واقعیت این است که همچنانکه " حنیف اتمر" در چهار سال گذشته  مغز متفکر ارگ محسوب می شد و بسیاری از اقدامات دولت در چهار سال گذشته به هدایت و مدیریت وی صورت گرفته است ،  آمدن"خلیل زاد " نیز به مثابۀ رهبری یک پروسه جدید در افغانستان است چرا که "خلیل زاد" در سالهای اخیر نقش کلیدی در اجلاس بن، انتخابات ریاست جمهوری ادوار گذشته افغانستان و توافقنامه امنیتی آمریکا-افغانستان را در کارنامه خود دارد. به بیان دیگر  استعفای "حنیف اتمر" از مشاوریت امنیت ملی، به معنای پایان کار وی نیست بلکه به معنای آغاز یک روند جدید دیگر است که آنرا "زلمای خلیل زاد" مدیریت خواهد کرد. در واقع استعفای "حنیف اتمر " با یک تقسیم کار و با هماهنگی ارگ برای مهندسی انتخابات ریاست جمهوری صورت گرفته است.

فرهاد همتی – کارشناس مسائل آسیا