کتاب حاضر حاصل سال‌ها پژوهش میدانی برای بررسی جزئیات زندگی بسیار پیچیده فقرا و مسائل درهم‌تنیده با آن مانند سطح پایین بهداشت و تحصیلات در مناطق فقیر‌نشین کشورهای در حال توسعه است.
پژوهش خبری صداوسیما: "کتاب اقتصاد فقیر : بازاندیشی بنیادین در شیوه مبارزه با فقر جهانی " حاصل سال‌ها پژوهش میدانی برای بررسی جزئیات زندگی بسیار پیچیده فقرا و مسائل درهم‌تنیده با آن مانند سطح پایین بهداشت و تحصیلات در مناطق فقیر‌نشین کشورهای در حال توسعه است. نویسندگان کتاب، بیش از پانزده سال از عمر خویش را صرف بررسی زندگی فقرا در روستاهای هند، مراکش، کنیا، اندونزی و بسیاری دیگر از کشورهای درحال توسعه کرده‌اند. آنها از پیشگامان توسعه آزمون‌های میدانی شناخته می‌شوند که روشی مهم در ارزیابی سیاست‌های توسعه به شمار می‌رود و روحی تازه به تلاش‌ها برای فقرزدائی دمیده است.
فقر جدای از مسائل اقتصادی همزمان چالش‌های فکری و اخلاقی را نیز برمی‌انگیزد. حمایت نکردن از کودکان فقیر در حال مرگ ، به لحاظ اخلاقی با کشتن انسان ها تفاوت چندانی ندارد . زیستن در فراوانی، در حالی که دیگران از گرسنگی رنج می برند ، از نظر اخلاقی غیر قابل دفاع است. دهه ها تلاش جدی برای بهبود زندگی فقرا در کشورهای در حال توسعه نتایج متفاوت و گاه متناقضی به دنبال داشته است . اگرچه برخی کشورها مانند چین پیشرفت های چشمگیری در کاهش فقر داشته اند ، بسیاری دیگر نیز در این مسیر ناموفق بوده اند . کاهش میزان فقر می تواند شاخص خوبی برای توسعه پایدار باشد، اما رشد اقتصادی ضرورتا به کمتر شدن نابرابری درآمدی منجر نمی شود .
چرا برخی کشورها ثروتمند و برخی فقیر هستند ؟ پرسشی با نتایج بسیار گسترده برای رفاه انسان ها که تنها با پاسخ دادن به آن است که می توان تصمیم گرفت چگونه فقر را به بهترین شکل در کشورهای در حال توسعه کاهش داد . پیام کتاب این است که یک راه حل طلایی کلان نگر برای مبارزه با فقر وجود ندارد و نخستین قدم به منظور اصلاح روش های پیشین ، فهم دوباره ماهیت فقر است. موفقیت این کتاب در جلب توجه به دو مساله اساسی سیاست های کمک به فقرا است . نخست تحلیل نتایج و ارزیابی کارایی بودجه های ده ها میلیارد دلاری کمک جهانی به کشورهای فقیر ، بسیار اندک بوده است . دوم این که عموما تاکنون به آنچه فقرا می گویند و انجام می دهند، توجه کافی نشده است . این کتاب نشان می دهد دلیل شکست بسیاری از سیاست های مبارزه بافقر در سال های گذشته، فهم نادرست مساله بر پایه شواهد سست و نامعتبر بوده است. بررسی ها نشان می دهد که وام دهی خرد ، روشی انقلابی برای کارآفرینی و مبارزه با فقر است . با دادن کمی انگیزه به فقرا می توان تصمیم گیری درست را برای آنها آسان تر کرد .
مخاطبین این کتاب نه تنها دانشجویان و دانش آموختگان رشته های اقتصاد توسعه ، روان شناسی ، جامعه شناسی و انسان شناسی بلکه همچنین همه افرادی هستند که دغدغه بهبود وضع اجتماعی فقرا را دارند. این کتاب با سال ها تدریس در ام.آی.تی و سایر دانشگاه ها رشد کرد .
کتاب اقتصاد فقیر کتابی درباره علم اقتصاد بسیار غنی است که از درک زندگی اقتصادی فقرا حاصل شده است . این کتاب درباره انواع نظریه هایی است که به ما کمک می کند آنچه را فقرا می توانند به دست آورند و اینکه کجا و به چه دلیلی نیاز به فشاری انگیزشی دارند، معنادار سازیم . هر فصل این کتاب جست و جویی برای کشف چیستی این مسائل اصلی بحث و چگونگی غلبه بر آنها است .
فصل اول : دوباره بیندیش، دوباره
این کتاب دعوتی است به دوباره اندیشیدن، دوباره ؛ تا این احساس که مبارزه با فقر بسیار طاقت فرسا و نفس گیر است ، تغییر کند و اندیشیدن به چالش فقر به صورت مجموعه ای از مسائل ملموس آغاز گردد ، چرا که هر زمان این مسائل به طور مناسب شناسایی و درک شوند ، یکی پس از دیگری قابل حل هستند. کشورهای فقیر ، فقیر هستند زیرا این کشورها بسیار گرم ، غیر حاصل خیز ، آلوده به مالاریا و اغلب محصور در خشکی اند . به این دلایل بدون سرمایه گذاری کلان اولیه ای که برای غلبه بر مشکلات فراگیر به آنها کمک نماید ، بهره ور بودن برای آنها دشوار است . اما آنها دقیقا به دلیل فقر ، توانایی سرمایه گذاری های لازم را ندارند . آنها در آنچه اقتصاددانان "دام فقر" می خوانند گرفتار آمده اند . تا زمانی که برای حل این مشکلات اقدامی صورت نگیرد ، نه بازارهای آزاد و نه دموکراسی سود چندانی برای آنها نخواهد داشت . به همین دلیل کمک خارجی راه گشا است . کمک خارجی با یاری رسانی به کشورهای فقیر برای سرمایه گذاری در این زمینه های مهم می تواند جرقه آغازی برای چرخه ای مطلوب باشد و آنها را بهره ورتر کند . درآمدهای بالاتر به دست آمده ، سرمایه گذاری های بیشتری را ایجاد خواهد کرد و این مارپیچ سودآور ادامه خواهد یافت . در پایان این دوره ، فقر به کلی ریشه کن خواهد شد . اما همزمان کارشناسانی بر این باور هستند که اثرات منفی کمک خارجی بیش از اثرات مثبت آن است . بهترین برنامه برای کشورهای فقیر این است که به ایده ای ساده تکیه کنند .
اما به راستی اگر مدرکی به طرفداری از کمک رسانی یا در مخالفت با آن وجود ندارد ، چه باید کرد ؟ این کتاب در حقیقت به شکل پاسخی مشروح است و نمونه های مشخصی از کمک رسانی را ارائه و مثبت یا منفی بودن کارکرد آنها را تعیین خواهد کرد . پیام این کتاب کاملا فراتر از دام فقر پیش می رود . سه عامل جهان بینی، جهالت و جمود اغلب دلیل شکست سیاست ها را تبیین می کند .
فصل دوم : یک میلیارد گرسنه ؟
فقر تقریبا مترادف با گرسنگی است . پیوند میان فقر و گرسنگی در نخستین برنامه توسعه هزاره سازمان ملل با هدف کاهش فقر و گرسنگی نهادینه شد . خط فقر در بسیاری از کشورها صرفا با هدف بیان مفهوم فقر بر پایه گرسنگی، بودجه لازم برای خرید مقداری معین کالری افزون بر برخی خرید های ضروری دیگر مثل مسکن تعریف شد . اساسا فقیر به کسی گفته می شود که غذای کافی برای خوردن ندارد بنابراین شگفت آور نیست که دولت ها بیشترین تلاش خود را برای کمک به فقرا بر پایه این ایده قرار می دهند که فقرا نیازی شدید به غذا و مواد خوراکی دارند و موضوع مهم ، مقدار آن است. یارانه های غذا در همه کشورهای خاورمیانه دیده می شود . مجلس هند در تلاش است تا قانون حق تغذیه را به تصویب برساند که بر پایه آن هر فرد در صورت گرسنه ماندن می تواند از دولت شکایت کند .
ناتوانی فقرا در تغذیه مناسب خود نیز یکی از مهم ترین دلایل یاد شده برای دام فقر است . وقتی فردی بسیار فقیر است ، همه غذایی که توانایی مالی خرید آن را دارد به سختی برای امکان گذران زندگی کفایت می کند . با ثروتمند تر شدن افراد ، آنها می توانند غذای بیشتری بخرند و توانایی انجام کارهای سخت را دارند . این موجب شکل گیری دام فقر می شود یعنی فقرا فقیرتر شده و ثروتمندان ثروتمندتر می شوند . در نتیجه این شکاف همچنان عمیق تر می شود .
گرسنگی در جهان امروز وجود دارد اما تنها دلیل آن به شیوه تقسیم غذا بین انسان ها باز می گردد. کمیابی مطلق غذا وجود ندارد . امروزه در جهانی زندگی می کنیم که دست کم از نظر دسترسی به غذا ، توانایی لازم را برای سیر کردن همه افراد روی زمین دارد . در حالی که فقدان غذا در موارد خاص می تواند یک مشکل باشد، در جامعه مدرن به طور کلی پایبندی عمومی فقر را نفی نمی کند. استثناء اصلی در سوء تغذیه در رحم و در دوران کودکی است، که با آموزش دراز مدت و دستمزد آینده ارتباط دارد . در این موارد برنامه های ضد سوء تغذیه مانند مکمل ید برای مادران باردار و قرص های ضد التهابی برای جوانان ارزش قابل توجهی را نشان داده اند. سوء تغذیه در بزرگسالانی که در فقر شدید زندگی می کنند، تاثیر مستقیمی بر دستمزدها دارد، اما یک استثنا آنمی (کمبود شدید آهن) است.
هر آنچه از ملال آوری زندگی می کاهد ، یکی از اولویت های فقرا است . چنین موردی می تواند یک دستگاه تلویزیون ، مقدار اندکی از یک خوردنی خاص یا تنها فنجانی چای شیرین باشد . شاید نیاز اولیه انسان به یک زندگی خوشایند بتواند دلیل کاهش مخارج تغذیه را تبیین کند .
فصل سوم : میوه های آسان چین برای سلامت بهتر (جهانی) ؟
بخش سلامت حوزه ای سرشار از امید و همچنین سرخوردگی بسیار است . به نظر می رسد در این بخش ، انبوه میوه های آسان چین از واکسن گرفته تا پشه بند در دسترسند که با کمترین هزینه جان انسان ها را نجات می دهند ، اما تعداد افرادی که از چنین فناوری های پیش گیرانه ای استفاده می کنند ، بسیار کم شمارند . بی شک محرومیت از سلامت می تواند سرچشمه بسیاری از دام های گوناگون باشد . نردبان هایی برای رهایی از دام فقر وجود دارد اما این نردبان ها همیشه در جای درست قرار ندارند و به نظر می رسد مردم نمی دانند چگونه باید از آنها بالا روند یا حتی به نظر می رسد مردم نمی خواهند از این نردبان ها استفاده کنند .
بخشی گسترده از فقیرترین مردم جهان و در واقع تمام کشورها در دام فقر سلامت محور گرفتار شده اند . تله های فقر بهداشتی فقیرترین افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. کودکانی که بیمار هستند، به مدرسه کمتر می روند و در طول عمر خود کمتر می آموزند . در حالی که فقرا وقت و پول زیادی را صرف مراقبت های بهداشتی می کنند، اغلب آنها به جای مراقبت های پیشگیرانه ارزان به درمان های گرانقیمت می پردازند . بنا به گزارش سازمان بهداشت جهانی ، هنوز کمتر از 40 درصد کودکان جهان به مدت شش ماه از شیر مادر تغذیه می شوند. دسترسی به آب سالم و فاضلاب یکی دیگر از نمونه های سرمایه گذاری بسیار کارآمد در بخش سلامت است .
ایمان یا به بیان مادی تر ترکیبی از باورها و نظریات ، به طور آشکار بخشی بسیار مهم از این مساله است که چگونه سامانه سلامت خود را هدایت می کنیم . آنچه ما را مطمئن می کند ، باور به روشی است که سازمان غذا و دارو یا سازمان های مشابه داروها را تایید می کند . منظور این نیست که اعتماد به دستورات پزشکان اشتباه است ، بلکه هدف اشاره به این واقعیت است که گاهی این اعتماد موجب می شود برخی باورها و نظریات را بپذیریم بدون آن که مدرک مستقیم یا کافی برای آنها داشته باشیم . باورهایی که برای آرامش خاطر و آسایش حفظ می شوند ، بسیار انعطاف پذیرتر از باورهایی هستند که بدون یقین واقعی حفظ می شوند . زمانی که نمی توان برای برخی باورهای فقرا کار چندانی انجام داد ، امید ضروری می شود .
فصل چهارم : شاگرد اول کلاس
دستاورد تحصیلی پایین به دلیل کمبود مدارس نیست. نرخ ثبت نام در حال بهبود است، اما چالش های فعلی شامل کیفیت پایین تحصیلات و دانش آموزانی که از مدرسه خارج می شوند، می باشد. مدارس ، در همه جا در دسترس و در بیشتر کشورها دست کم در مقطع ابتدایی رایگان هستند . نرخ غیبت بچه ها تا 50 درصد در نوسان است . بیشتر غیبت ها احتمالا به دلیل بی میلی بچه ها به مدرسه رفتن است . اگر هیچ تقاضای بنیادی قوی برای تحصیلات وجود نداشته باشد ، ساختن مدارس و استخدام آموزگاران بی فایده است . بنابراین اگر نمی توان ناکامی مدارس کشورهای در حال توسعه را در جذب بچه ها با مشکلات دسترسی به مدارس یا نبود تقاضا برای نیروی کار تحصیل کرده یا مقاومت پدر و مادر برای درس خواندن فرزندان خود تبیین کرد، به راستی مشکل کجا است ؟
باید برای تشویق فرزندان به حضور در کلاس درسی که در حالت ایده آل آموزگاری خوب در آن تدریس می کند ، راهی مناسب بیابیم و سپس سایر کارهای آموزشی به طور خودکار پیش خواهد رفت . فرستادن فرزندان به مدرسه گام اولیه بسیار مهمی است زیرا یادگیری از این نقطه آغاز می شود . از اهداف ملت های جهان ، تکمیل دوره کامل مقطع ابتدایی برای بچه ها در هر نقطه از جهان است . وقتی منافع تحصیلات به اندازه کافی بالا باشد ، ثبت نام در مدارس بدون نیاز به فشار دولت افزایش خواهد یافت . در کشورهای فقیر، نتایج تحصیلات در مدارس خصوصی بسیار بهتر است، زیرا غیبت معلم بسیار پایین است. یکپارچه سازی اردوگاه های آموزشی و اردوگاه های تابستانی نیز نشان می دهد که پیشرفت قابل توجهی در کیفیت آموزش وجود دارد. در این صورت ، بسیاری از خانواده های کم درآمد ، فرزندان خود را به مدارس خصوصی می فرستند حتی اگر لازم باشد به این منظور صرفه جویی می کنند ؛ یا اگر هزینه تحصیل در این مدارس بسیار زیاد باشد ، از دولت محلی خواهند خواست مدارسی ارزان تر ایجاد کند . بی تردید نقش تقاضا برای آموزش بسیار مهم است . ثبت نام مدرسه به نرخ بازده تحصیلات حساس است . مردم روی تحصیلات ، مانند هر چیز دیگری ، به این دلیل سرمایه گذاری می کنند که در نتیجه آن ، پول بیشتری به شکل افزایش درآمد در آینده به دست خواهند آورد. وقتی تاثیر تحصیل در مدرسه خصوصی را با تاثیر مداخلات ساده در نظام آموزشی مقایسه می کنیم ، در می یابیم که مدارس خصوصی کاملا کارا نیستند .
استفاده از فناوری برای تکمیل یا در صورت ضرورت جایگزینی آموزگاران ، مورد پذیرش برخی کارشناسان آموزشی نیست . به نظر می رسد نظام آموزشی دو لایه ای ایجاد می شود . لایه ای برای فرزندان ثروتمندان که بی تردید در بالاترین استانداردها در مدارس گران خصوصی آموزش می بینند و لایه ای نیز برای سایرین . پذیرفتن این نکته که مدارس باید به همین دانش آموزانی که اکنون در حال تحصیل در این مدارس هستند ، خدمت کنند و نه به دانش آموزانی که آنها احتمالا دوست دارند داشته باشند ، چه بسا گام نخست برای برخورداری از یک نظام آموزشی باشد که به هر دانش آموز شانسی برای ادامه تحصیل می دهد .
فصل پنجم : خانواده بزرگ پاک سودارنو
هند تاریخی طولانی در تنظیم خانواده دارد که از میانه دهه 1960 آغاز می شود . سانجای گاندی می گفت باید به برنامه تنظیم خانواده ، بیشترین میزان توجه و اهمیت داده شود چرا که اگر جمعیت با نرخ رشد فعلی افزایش یابد ، تمامی پیشرفت های صنعتی ، اقتصادی و کشاورزی ما بی فایده خواهد شد .
در 1976 کابینه هند بیانیه رسمی سیاست ملی جمعیت را تصویب کرد که تمهیداتی را برای تشویق تنظیم خانواده ایجاب میکرد. از میان این تمهیدات می توان به دادن مشوق های مالی گسترده مانند حقوق ماهانه و اولویت در لیست دریافت خانه به افرادی که با عقیم شدن موافق اند و حتی از آن هولناک تر، دادن اختیار قانونی به هر ایالت برای توسعه قوانین عقیم سازی اجباری با بیش از دو فرزند اشاره کرد .
این رویداد ویژه و سیاست ستمگرانه تک فرزندی چین، شناخته شده ترین نمونه های تمهیدات برای کنترل جمعیت هستند که تا کنون به اجرا درآمده اند ، اما به هرحال بیشتر کشورهای در حال توسعه به گونه ای سیاست جمعیتی دارند . از مهمترین دلایل کنترل رشد جمعیت می توان به تاثیر بر محیط زیست، رشد انتشار دی اکسید کربن ، گرم شدن زمین و کمیابی آب آشامیدنی اشاره کرد . البته رشد جمعیت کشورهای ثروتمندتر کمتر است .
بیماری ایدز با کاهش باروری ، نسل های آتی آفریقایی را در وضع بهتری قرار خواهد داد . این کاهش باروری هم به طور مستقیم ، به شکل بی میلی به رفتارهای جنسی پر خطر، و هم غیر مستقیم روی می دهد ، چرا که با کمیاب شدن نیروی کار در نتیجه این بیماری ، کار کردن در مقایسه با بچه داری برای زنان جذاب تر می شود . فایده کاهش جمعیت در آفریقای جنوبی در دهه های آینده به اندازه کافی مهم خواهد بود که مهم تر از واقعیت تحصیلات مناسب نداشتن بسیاری از بچه های یتیم مبتلا به ایدز باشد. این ادعا که اپیدمی ایدز به راستی باعث کاهش باروری میشود ،جر و بحثی داغ ایجاد کرد که بررسی های تکمیلی این ادعا را رد می کند؛ اگرچه بیشتر افراد مایل به پذیرش این فرض هستند که کاهش باروری همه را ثروتمند تر می کند .
این واقعیت که امروزه ، کشورهایی با نرخ های باروری بالاتر فقیرترند ، به ما نشان نمی دهد که فقیرتر بودن آنها صرفا ناشی از بالا بودن نرخ باروری آنها است؛ ممکن است این مساله به دلیل فقر آنها باشد یا حتی ممکن است عامل سومی موجب باروری بالا و فقر در این کشورها شده باشد. حتی این واقعیت که دوره های رشد سریع اقتصادی در کشورهای مختلف معمولا با کاهش شدید باروری همراه است ، در بهترین حالت مبهم است .
دولت های کشورهای فقیر اغلب برنامه های تنظیم خانواده را بخشی حیاتی برای استراتژی توسعه می دانند. در حالیکه خانواده های بزرگ در معرض جنبه های منفی زیست محیطی قرار دارند، هیچ توافق پژوهشی وجود ندارد که کودکان در خانواده های بزرگ کیفیت زندگی بدتری نسبت به کودکان خانواده های کوچکتر داشته باشند. با این حال والدینی که در فقر زندگی می کنند ممکن است انگیزه برای داشتن یک خانواده بزرگ داشته باشند، زیرا دستمزد بزرگسالی آینده فرزندانشان یک منبع درآمدی مهم در زندگی برای والدینی است که دیگر قادر به کار نیستند.
شوهران، خانواده و فرهنگ یک جامعه تأثیر زیادی بر توانایی زن برای پیشگیری از بارداری دارند. خانواده ها با نقش های اجتماعی خاص تعریف می شوند که می تواند به آرامی در حال تکامل و نسبت به تغییر مقاوم باشد. نویسندگان معتقدند که به جای تلاش برای مقابله با باروری بالا با تغییر شیوه های خانوادگی، می توان از طریق ایجاد شبکه ایمنی اجتماعی قوی تر، نرخ باروری بالا را به راحتی حل کرد، که می تواند انگیزه والدین برای داشتن خانواده های بزرگ را کاهش دهد.
جالب توجه است، در دسترس بودن داروهای ضد بارداری با میزان باروری پایین جامعه ارتباط ندارد. با این حال، پیشگیری از بارداری و برنامه های برنامه ریزی خانواده برای کمک به نوجوانان بارداری را به تأخیر انداخته است. نرخ بارداری نوجوانان در کشورهای در حال توسعه بسیار زیاد است و علاوه بر خطرات بهداشتی به طور مستقیم بر توانایی آنها در ماندن در مدرسه، آموزش بیشتر و کسب درآمد بیشتر در طول زندگی آنها تاثیر می گذارد. متأسفانه نوجوانان ممکن است بیشترین نیاز ناخوشایند را برای برنامه ریزی خانواده و پیشگیری از بارداری داشته باشند؛ چرا که بسیاری از کشورها دسترسی به برنامه های خانواده را بدون اجازه والدین خود ممنوع می کنند.
فصل ششم : مدیران پابرهنه صندوق های سرمایه گذاری تامینی
ریسک ، یک واقعیت اساسی در زندگی فقرایی است که اغلب کسب و کار یا کشتزار کوچکی دارند یا به شکل کارگر موقت ، بدون پشت گرمی به اشتغال همیشگی کار می کنند . در چنین زندگی هایی ، یک بد بیاری ممکن است پیامدهای فاجعه باری به بار آورد . برای فقرا ، مخاطره ها به درآمد و غذا محدود نمی شود . سلامت نیز یک منبع اساسی ریسک است . منابع دیگری مانند خشونت سیاسی، جرم و جنایت و فساد نیز وجود دارد.
با ریسک بسیار بالایی که در زندگی روزمره فقرا دیده می شود ، گاهی به نظر می رسد اتفاقاتی که در کشورهای ثروتمند وابسته به تحولات عظیم تصور می شود، به ندرت برای فقرا مفهوم دارد . اگر اقتصاد در کشورهای در حال توسعه متزلزل شود ، افراد فقیر در معرض ریسک بیشتری خواهند بود .
بحران جهانی، ریسک را برای فقرا افزایش داد، اما تنها اندکی به ریسک کلی افزود . در طول بحران سال 1998 اندونزی، روپیه 75 % ارزش خود را از دست داد . قیمت غذا 250 % بالا رفت و تولید ناخالص داخلی 12 % کاهش یافت . اما قدرت خرید برنج کاران ، که معمولا در بین فقیرترین مردم بودند ، در واقع بالا رفت . وضع کارمندان دولت و سایر افرادی که درآمدهای نسبتا ثابتی داشتند ، در نهایت بدتر شد .
فقرا هر سال احساس می کنند که در میانه یک بحران مالی غول آسا هستند . کاستن از مصرف برای کسی که همین الان نیز بسیار کم مصرف می کند ، دردناک تر است . کاهش زیاد درآمد برای فقرا ، ممکن است به معنی کاستن از هزینه های ضروری باشد . کاستن از غذا ، چیزی است که فقرا از آن متنفر هستند . برخورد با ریسک ، نه تنها ریسک درآمد بلکه همچنین ریسک مرگ یا بیماری ، ما را نگران می سازد و نگرانی برای ما استرس و افسردگی ایجاد می کند . نشانه های افسردگی در میان فقرا بسیار بیشتر شایع است . تأثیر روانی ریسک ثابت مالی فقیر، استرس زیاد است که نشان می دهد که تمرکز را ضایع می کند و بهره وری را کاهش می دهد.
فقرا برای مقابله با ریسک ها و کاهش آنها دست به اقدامات متفاوتی می زنند . از جمله ساختن یک پرتفوی متنوع که سبد درآمدی و فعالیت های خود را متنوع می کنند، مهاجرت موقت ، احتیاط در نحوه مدیریت کشت زارها یا کسب و کار، ازدواج در روستاهای دیگر ، اجاره اشتراکی کشتزارها ، یاری رسانی به یکدیگر ، بیمه غیر رسمی و داشتن تعداد زیادی فرزند از تدابیر دیگر است . تمام این شیوه ها که فقرا برای چیرگی بر ریسک به کار می برند ، معمولا بسیار پرهزینه هستند .
فصل هفتم : مردان کابلی و خواجگان هندی : بررسی اقتصادی (نه چندان) ساده وام دادن به فقرا.
خانوارهای فقیر بسیار کمی پیدا می شوند که از یک موسسه وام دهی مناسب وام بگیرند . از آن جا که محدویت اصلی در وام دهی به فقرا ، هزینه گردآوری اطلاعات درباره آنها است . منطقی به نظر می رسد که آنها بیشتر اوقات از افرادی مانند همسایگان ، کارفرما ، طرف های تجاری یا یکی از نزول خوران محلی ، وام بگیرند که آنان را از پیش می شناسند و این دقیقا چیزی است که روی می دهد . در کلکته دهه 1960 – 1970 ، بسیاری از نزول خواران مردان کابلی بودند . مردانی بلند قامت در لباس های افغانی با کیفی پارچه ای از شانه های خود که به ظاهر برای فروش میوه های خشک شده و خشکبار به خانه می رفتند و در واقع از آن کار به عنوان پوششی برای انجام فعالیت وام دهی خود استفاده می کردند . این مردان به شرزه و سر سخت بودن مشهور بودند . چگونگی کار بدهی جمع کن ها در هند نیز به این صورت بوده که برای بازستانی بدهی از نکول کنندگان بد سابقه از خواجگان استفاده می کردند . چون مردم معتقد بودند دیدن شرم گاه خواجگان ، بد شگون است ، به خواجگان یاد داده شده بود اگر بدهکار به همکاری نکردن خود ادامه دهد ، به در خانه نکول کننده بروند و او را به نمایش شرمگاه خود تهدید کنند . این واقعیت تبیین می کند چرا بانک ها به فقرا وام نمی دهند . متصدیان بانک در جایگاه چندان مناسبی قرار ندارند تا دقت لازم را برای پایش و غربال گری انواع وام گیرندگان انجام دهند .
موسسه های تامین مالی خرد مانند نزول خوارهای سنتی بر توانایی خود در امکان مراقبت از نزدیک مشتری ها تکیه دارند ؛ هرکسی را که آشکارا نکول می کند به قطع تمامی وام دهی های آینده تهدید می کنند . بیشتر این موسسات در آسیای جنوبی موفق شده اند با وام دهی به فقرا با نرخ حدود 25 درصد سودده هم باشند در حالی که نزول خواران محلی دو تا چهار برابر بیشتر درخواست می کنند . دسترسی خانوارهای فقیر به خدمات تامین مالی خرد می تواند به دست یافتن به اهداف توسعه هزاره برای مثال شامل ارائه تحصیلات اولیه همگانی ، کاهش مرگ و میر کودکان و افزایش تندرستی مادران ، کمک کند . تامین مالی خرد قدرت اقتصادی را در دستان زنان قرار می دهد و زنان بیش از مردان به این اهداف توجه می کنند .
جنبش تامین مالی خرد نشان داده است که با وجود دشواری ها ، امکان وام دادن به فقرا وجود دارد . اگرچه شاید در مورد این که تا چه اندازه وام های موسسات تامین مالی خرد زندگی فقرا را دگرگون کرده است جای بحث باشد ، تنها همین واقعیت ساده که وام دهی این موسسات به مقیاس کنونی رسیده است ، دستاوردی چشم گیر است . برنامه های بسیار اندک دیگری برای فقرا هدف گذاری شده که موفق شده اند در دسترس تعداد زیادی از مردم باشند . اما ساختار برنامه که منشاء موفقیت آن در وام دهی به فقرا به شمار می رود ، به گونه ای است که نمی توانیم روی آن به عنوان وسیله پیشرفت برای ایجاد و تامین مالی کاسبی های بزرگتر حساب کنیم . یافتن راه هایی برای تامین مالی شرکت های اندازه متوسط ، چالش بزرگ بعدی تامین مالی در کشورهای در حال توسعه است .
فصل هشتم : آجر به آجر پس انداز کردن .
با توجه به اینکه فقرا برای تامین مالی خود دسترسی کمی به اعتبارات و برای تحمل این ریسک ها نیز بیمه محدودی دارند ، باید تا اندازه ممکن برای افزایش پس انداز خود تلاش کنند . پس انداز در سال های بیماری و یا سال هایی که میزان کشت مناسب نیست ، برای آنها به عنوان یک ضربه گیر عمل می کند . بانک ها عمدتا به دلیل هزینه های اداری بالا به دنبال مدیریت حساب های کوچک نیستند . در نتیجه با وجود کارمزد بالا ، بیشتر فقرا حتی وقتی توان برخورداری از حساب بانکی را دارند ، تمایلی به آن نشان نمی دهند .
اعتبار خرد تنها یکی از راه های فراوانی است که می توانیم به فقرا کمک کنیم تا از دیدگاه آینده ای بیندیشند که در آن برخی از اهداف بلند مدت آنها می تواند دست یافتنی شود . تحصیلات بهتر برای کودکان ، یک شغل همیشگی و مطمئن ، بیمه در برابر بیماری یا بلایای جوی چنین خواهد بود ؛ به طوری که آنها درباره از بین رفتن ناگهانی پس اندازهای خود که به سختی انباشته کرده اند ، نگران نباشند . یا حتی یک تور ایمنی اجتماعی ؛ پایین ترین میزان پشتیبانی درآمدی که اگر درآمد مردم از میزان مشخصی کمتر شود ، از این پشتیبانی بهره مند خواهند شد ؛ پشتیبانی که آنها را از اجبار به نگرانی درباره داشتن پولی برای ادامه زندگی آزاد می کند . حس امنیت ناشی از هرکدام از این راه ها ، پس انداز را به دو دلیل تشویق می کند . با ایجاد حسی که آینده پر از امید است و همچنین با کاهش میزان تنش و فشار روانی که توانایی تصمیم گیری را به طور مستقیم کاهش می دهد . نکته مهمتر این که اندکی امید و مقداری آرامش خاطر و راحتی ، انگیزه ای قدرتمند است . برای بخشی از ما که پول کافی داریم ، از یک زندگی مطمئن برخورداریم ، زندگی ساخت یافته ای با اهدافی که می توانیم به طور مطمئن و معقولی آرزو داشته باشیم به آنها دست یابیم و با نهاد های طراحی شده که ما را در جهت دست یابی به این اهداف کمک می کنند ، قابل دستیابی است .
فصل نهم : کارآفرینان ناخواسته .
فقرا به طور ذاتی کارآفرین به دنیا آمده اند و ما می توانیم با ایجاد محیطی مناسب و اندکی یاری در آغاز کار ، فقر را نابود کنیم . به جوامع فقیر فرصت دهید و سپس از سر راه آنها کنار روید . با این حال برخی نمونه های شاید شگفت آور وجود دارد که پس از کنار رفتن از سر راه فقرا ، به نظر نمی رسد آنها حرکتی کرده و پیشرفتی داشته باشند . ایده فقرای کارآفرین کمک می کند تا درون گفتمان سیاست های کلی مبارزه با فقر، فضایی ایجاد شود تا بنگاه های بزرگ و نهاد های مالی گسترده از حضور در آن آسوده خاطر باشند . راهبردهای سنتی اقدام عمومی با اقدامات خصوصی در حال تکمیل است که اغلب از سوی برخی از رهبران شرکت های بزرگ هدایت می شوند و به فقرا برای تحقق بخشیدن به پتانسیل واقعی آنها به عنوان کارآفرین یاری می رساند .
هر فرد فرصتی دارد تا به کارآفرین موفق تبدیل شود . به دو دلیل روشن احتمال آن که فقرا فرصت های شگفت انگیزی به دست آورند ، بیشتر است . نخست ، چون تا کنون شانسی به آنها داده نشده است ، بنابراین احتمالا ایده هایی تازه تر و بکرتر دارند. دوم ، بازار تاکنون در بیشتر حالات ، پایین هرم را نادیده گرفته است . در نتیجه این گونه استدلال می شود که نوآوری هایی که زندگی فقرا را بهبود می بخشد باید قابلیت دسترسی آسان تر و کم خرج تر داشته باشند و قطعا هیچ فردی بهتر از خود فقرا توانایی های آنها را نمی شناسند و از این که توانایی انجام چه کارهایی را دارند آگاه نیست .
اعتبارات خرد و سایر روش های کمک به کسب و کارهای خرد ، هنوز هم نقشی مهم در زندگی فقرا بازی می کند ، چرا که این کسب و کارهای خرد، شاید تا آینده ای قابل پیش بینی ، تنها راهی خواهد بود که فقرا می توانند برای زنده ماندن برگزینند .
فصل دهم : سیاست ها، عرصه سیاسی .
حتی سیاست های با نهایت نیت خیر و خوب فکر شده ، اگر به درستی اجرا نشوند احیانا تاثیری ندارند . متاسفانه شکاف میان نیت و اجرا گاهی بسیار گسترده است . بسیاری از ناکامی های دولت ها، اغلب ناشی از سیاست های خوبی است که واقعا نمی توان آنها را به اجرا درآورد . یکی از استدلال های قدیمی تر که چرا کمک های خارجی و سایر تلاش های عناصر بیرونی برای تاثیرگذاری بر سیاست های اجتماعی در کشورهای فقیر موجب بدتر شدن آن می شود ، بی کفایتی دولت ها است .
فقر موجب فساد می شود و فساد موجب فقر . برای درهم شکستن این دام ، باید بر مردم کشورهای در حال توسعه تمرکز کرد تا کمتر دچار فقر شوند . فساد یا به بیان بسیار ساده ، کوتاهی در انجام وظیفه ، ناکارایی گسترده ایجاد می کند . بسیاری از اندیشمندان و سیاست گذاران غربی نسبت به نهاد های سیاسی جهان در حال توسعه بسیار بدبین هستند . آنها بسته به گرایش سیاسی خود ، ممکن است نهادهای کشاورزی قدیمی را متهم کنند ، یا گناه اصلی را بر گردن غرب بیندازند یا صرفا فرهنگ بداقبالی را سرزنش کنند که این کشورها گرفتار آن هستند . این دیدگاه معتقد است نهادهای سیاسی بد تا اندازه زیادی مسئول فقیر ماندن کشورهای فقیر هستند و رهایی از این وضعیت دشوار است . نهادهای ضعیف ، یک بیماری در کشورهای فقیر است . با تمرکز بر برنامه های آشکار و قابل اندازه گیری می توان ، حتی در محیط های نهادی بد ، شاید به شیوه ای محدود با موفقیت به فقر توجه کرد و با ثروتمندتر و آگاه تر ساختن مردم می توانیم چرخه ای مطلوب را آغاز نماییم که در آن نهادهای خوب پدیدار خواهند شد .
نتیجه گیری
نکات اصلی جهت بهبودی زندگی فقرا :
1- فقرا اغلب اطلاعات حیاتی ندارند و به چیزهای نادرست باور دارند . ارائه اطلاعاتی ساده تغییری بزرگ به وجود می آورد . یک پیکار اطلاعاتی برای این که نتیجه بدهد ، باید ویژگی های زیادی داشته باشد : باید چیزی بگوید که مردم هم اکنون نمی دانند ، باید آن را به شیوه ای جذاب و ساده مانند فیلم و نمایشنامه انجام دهد ، باید از منبعی مطمئن بیابد .
2- فقرا بار مسئولیت جنبه های بسیار زیادی از زندگی خود را به دوش می کشند . آنها هیچ شیوه خودکاری برای پس انداز کردن مانند برنامه بازنشستگی یا پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی ندارند . گونه ای از حساب های پس انداز که واریز پول به حساب را آسان و به شیوه ای برداشت از حساب را هزینه بر می کند ، به آسانی در دسترس همگان قرار گیرد . به عبارت دیگر زندگی آنان با ساده سازی آن تا جای ممکن برای انجام کار درست می تواند به طور معناداری بهبود یابد .
3- برخی بازارها برای فقرا وجود ندارد یا آنها در این بازارها با قیمت های نامطلوبی رو به رو می شوند . بازار بیمه سلامت برای آنها توسعه نیافته است . در چنین مواردی ، دولت ها باید برای پشتیبانی بازار مداخله کنند یا در صورت شکست بازار ، دولت خود گزینه ارائه خدمت را بررسی کند . این مداخله می تواند به شکل در اختیار گذاشتن رایگان کالاها یا خدمات باشد یا حتی پاداش دادن به افراد بابت انجام کارهایی که برای آنها خوب است.
4- در کشورهای فقیر ، سیاست ها اغلب نتیجه نمی دهند . برنامه هایی که هدف شان کمک به فقرا است در نهایت به دست آنها نمی رسد . بهبود سیاست گذاری بدون تغییر ساختارهای موجود سیاسی و اجتماعی امکان پذیر است . با پایش کارمندان ، پاسخ گو کردن در برابر کوتاهی ها در انجام وظایفشان ، با پایش سیاستمداران در همه سطوح و به اشتراک گذاشتن این اطلاعات با دیگران، انقلابی کوچک دست یافتنی است .
5- تغییرات کوچک می تواند تاثیرات بزرگ داشته باشد . ما نیز اهرمی تضمینی برای از بین بردن فقر نداریم . جستجو برای یافتن ایده های کوچک و بزرگ، ما را به جهانی رهنمون می کنند که در آن کسی مجبور نیست با درآمدی اندک در روز زندگی کند ، بلکه می توان با میلیون ها افراد خوش نیت در سراسر جهان دست همکاری بدهیم .
عنوان کتاب:اقتصاد فقیر : بازاندیشی بنیادین در شیوه مبارزه با فقر جهانی
نویسندگان : آبهیجیت بنرجی، استر دوفلو
مترجمان : جعفر خیرخواهان، مهدی فیضی
ناشر : دنیای اقتصاد
تاریخ نشر : 1396
چاپ : دوم
تعداد صفحه : 378
پژوهش خبری// پژوهشگر : حمید رضا مختاری