تنش ها ميان آنکارا و واشنگتن ، ناشي از برخي چالش هاي منطقه است.
به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما، تنش کنونی و بی سابقه بین آمریکا و ترکیه دارای دلایل متعددی است که برای روشن شدن ابعاد اختلافات بین واشنگتن و آنکارا و نیز تبیین رویکرد خصمانه ترامپ علیه ترکیه و چشم انداز روابط دوکشور به آنها اشاره می شود.
مساله کردها
یکی دیگر از اختلافات دو کشورحمایت کمکهای نظامی و تسلیحاتی دولت ترامپ از کردهای شمال سوریه به رغم مخالفت های شدید آنکارا است.در این راستا اردوغان از کمک های تسلیحاتی آمریکا به کردهای سوریه و حمایت واشنگتن از پ.ک.ک. و سازمان فتح الله گولن انتقاد کرد و گفت: ما می دانیم که تسلیحاتی که به این گروه ها داده می شود، نهایتا علیه ترکیه به کار گرفته خواهند شد. "یالچین آکدوغان" معاون وقت نخست‌وزیر ترکیه با انتقاد از سیاستهای آمریکا در باره سوریه تاکید کرد که آمریکا به عنوان یک کشور بزرگ به سازمانهای کوچک تروریستی تکیه کرده است. آکدوغان در این باره گفت : کشور بزرگی مانند آمریکا همه استراتژی خویش در سوریه را بر روی یک سازمان کوچک تروریستی یعنی"یگان های مدافع خلق" (ی پ ج) قرار داده است که این سیاست اشتباهی است.»از نگاه آنکارا حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (پ ی د) و یگان های مدافع خلق (ی پ ج) شاخه‌ای از پ.ک.ک هستند و تغییر عنوان، ماهیت آن را تغییر نمی‌دهد. ترکیه به طور رسمی این دو گروه یعنی حزب اتحاد دمکراتیک کردهای سوریه و یگان های مدافع خلق وابسته به این حزب را به عنوان سازمان تروریستی و وابسته به پ.ک.ک معرفی کرده است. آنکارا ادعا مي کند یگان های مدافع خلق با اعضای «پ ک ک» که از نظر ترکیه یک سازمان تروریستی است، ارتباط دارد . اردوغان گفته است که واشنگتن هرگز «نمی‌تواند سوریه را به یک راهروی تروریستی تبدیل کند» و متعهد شده که اگر قرار باشد چنین کند «به شدت آنها را هدف قرار می‌دهد».
مساله اس -400
اختلاف مهم دیگر آمریکا و ترکیه ، پافشاری آنکارا بر خرید سامانه موشکی ضد هوایی و ضد موشکی اس 400 از روسیه است. مقامات ارشد ترکیه مدعی هستند که دلیل خرید سامانه موشکی اس- ۴۰۰ از روسیه ،تشدید و وجود تهدیدات در خاورمیانه و خصوصا سوریه است. آنها مي گويند که در برابر این تهدیدات، باید اقدام به تقویت خود کنند ،اما به نظر می‌رسد که عوامل دیگری نیز در این زمینه تاثیر گذار است.بویژه روابط پرتنش میان ترکیه با اتحادیه اروپا و آمریکا پس از کودتای نافرجام 15 ژوئیه 2016 در ترکیه و انتقاد ترکیه از بی تفاوتی شرکای غربی خود در قبال این کودتا و نیز انتقادهای متعدد مقامات غربی از نحوه رفتار دولت ترکیه با عوامل کودتا ،باعث واگرایی فزاینده بین آنکارا و بروکسل شده واز سوی دیگر روابط آنکارا با واشنگتن را بویژه در دوره اوباما تحت تاثیر قرار داد،.هر چند که ترکها در دوره ترامپ تلاش کرده اند تا فصل جدیدی از روابط دو جانبه را آغاز کنند.
با این حال مشخص است که آمریکا و اروپا به دلیل رفتارهای ترکیه خواهان افزایش سطح تعاملات نظامی با ترکیه از جمله فروش سامانه های موشکی نیستند. لذا ترکیه در راستای تامین سامانه موشکی پیشرفته و موثر به روسیه روی آورده است. این مساله موجب خشم واشنگتن و تهدید آنکارا به برخی تحریم ها از جمله جلوگیری از فروش هواپیمای جنگنده نسل پنجمی اف -35 به ترکیه شده است. در این راستا در قانون بودجه دفاعی2019 آمریکا که ترامپ روز دوشنبه 22 مرداد آن را امضاء کرد، ممنوعیت تحویل هواپیماهای اف- ۳۵ به ترکیه آمده است. این ممنوعیت تحویل تا زمانی که آنکارا بتواند تأیید کند که سیستم موشکی ضد هوایی اس-۴۰۰ را از روسیه خریداری نخواهد کرد، برقرار خواهد بود.به رغم این فشارها مقامات ارشد ترک بر اجرای کامل معامله سامانه موشکی اس -400 با روسها تاکید کرده اند. اردوغان با اشاره به فشارهای آمریکا برای فسخ قرار داد خرید سامانه موشکی اس 400 گفت: یونان نیز مدتی پیش اس 300 را گرفت، آیا کسی به او گفت که از خرید آن صرفنظر کند؟ حالا ما را از جای دیگری تهدید کرده و می‌گویند می‌توانیم اف 35 را ندهیم. ما به آنها گفتیم که اگر ندهید دادگاه بین‌المللی وجود دارد و ما به آنجا خواهیم رفت. اگر کار به آنجا برسد جایگزین‌هایی نیز داریم. ما از مدت‌ها پیش از شما این نوع سلاح‌ها را خواستیم اما شما ندادید.
مساله ایران
اختلاف دیگری که موجب جدایی بیشتر واشنگتن و آنکارا شده است، مخالفت شدید ترکیه با اجرای مجدد تحریم های هسته ای آمریکا علیه ایران است.ترکیه از خریداران نفت و گاز و نیز از شرکای تجاری عمده ایران است و حاضر نیست در راستای اهداف و منافع آمریکا و بر خلاف مصالح ملی خود ، از این تحریم ها پیروی کند. دولت ترامپ با اعزام فرستادگان خود به ترکیه درصدد متقاعد کردن آنکارا و همراهی آن با خود برآمد.با این حال پاسخ دولت ترکیه به این درخواست منفی بوده است. مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در 24 ژوئیه گفت که آنکارا به هیات آمریکایی که برای مذاکره درباره تحریم‌ها علیه ایران به ترکیه سفر کرده بود، اعلام کرد که تحریمهای یکجانبه واشنگتن علیه تهران را اجرا نمی‌کند. چاووش اوغلو تصریح کرد: ما به آنها گفته‌ایم که به این تحریم‌ها نمی‌پیوندیم، ما از ایران نفت خریداری می‌کنیم و با شرایط مناسبی این واردات را انجام می‌دهیم.
مساله کشیش امریکایی
اکنون واشنگتن وآنکارا برسر زندانی شدن یک کشیش آمریکایی مقیم ترکیه به نام "آندرو برونسون" توسط دولت ترکیه دچار مناقشه ای شده اند که موجب رویارویی و اقدامات خصمانه متقابل و بی سابقه ای بین واشنگتن و آنکارا شده است. برانسون، کشیش اوانجلیست از حدود دو سال پیش به اتهام جاسوسی و همکاری با گروه های تروریستی در بازداشت به سر می برد. آنکارا هم چنین برانسون را متهم کرده است که با تشکیلات فتح الله گولن، رهبر مخالفان اردوغان که در آمریکا زندگی می کند، در ارتباط بوده است. در صورت محکوم شدن برانسون در دادگاه، او می تواند تا ۳۵ سال حبس بگیرد.دونالد ترامپ چندی قبل با انتشار پیام تندی در شبکه اجتماعی توئیتر به ترکیه هشدار داد اگر برانسون آزاد نشود، ترکیه هدف تحریم های گسترده آمریکا قرار خواهد گرفت. ترامپ تاکید کرد که تحریم های گسترده ای را علیه ترکیه به خاطر بازداشت طولانی مدت اندرو برانسون اعمال خواهد کرد. اما ترکیه بشدت هشدار آمریکا را رد کرده و برعدم مداخله آمریکا در امور داخلی خود تاکید ورزیده است. محمد جواد ظریف وزیر امورخارجه ایران، خوشحالی ترامپ از فشار اقتصادی بر ترکیه را شرم‌آور توصیف و تاکید کرد که آمریکا باید دست از تحریم کردن بردارد و گرنه جهان علیه او متحد خواهد شد.
جنگ اقتصادی علیه ترکیه
با وخامت روزافزون روابط آمریکا و ترکیه ،ترامپ در چارچوب سیاست اعمال زور و تهدید برای پیشبرد اهداف خود ، تهدیدات جدیدی را علیه آنکارا مطرح کرده و برخی اقدامات تنبیهی را اجرایی کرده است. ترامپ اخیرا اعلام کرد که تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم از ترکیه را دو برابر کرده است.بدین ترتیب تعرفه آلومینیوم وارداتی از ترکیه از این پس 20 درصد و فولاد 50 درصد خواهد بود.به گفته ترامپ،روابط با ترکیه در شرایط کنونی خوب نیست.ترامپ اخیرا تهدید کرده بود که در پی محکومیت قضایی اندرو برانسون کشیش آمریکایی مقیم ترکیه، آنکارا را تحریم خواهد کرد.کاخ سفید ابتدای اوت 2018 ، در همین چارچوب وزیر دادگستری و وزیر کشور ترکیه را در فهرست تحریم‌ها قرار داد.این اقدام ترامپ، با واکنش تند مقام‌های ترکیه مواجه شد و آنکارا هم وزرای آمریکایی را تحریم کرد.تنش در روابط آمریکا با دولت ترکیه موجب سقوط قابل توجه ارزش لیر ترکیه در روزهای اخیر شده و وضعیت اقتصادی ترکیه را بیش از پیش متزلزل کرده است.ارزش لیر نسبت به ژوئیه 2017 حدود 40 درصد سقوط کرده است. یک روز پس از اعمال تعرفه دوبرابری بر کالاهای وارداتی از ترکیه در آمریکا، اردوغان این اقدام آمریکا را به منزله تهدید ترکیه قلمداد و آن را اشتباه بزرگ آمریکا خواند.اردوغان روز شنبه 20 مرداد اظهار داشت که تهدید ترکیه بی نتیجه خواهد بود.
به گفته اردوغان: موضوع دلار یا یورو یا طلا نیست این جنگ اقتصادی ضد ماست و ما تدابیر لازم را برای مقابله با آن به عمل آورده ایم.ترامپ در راستای رویکرد ثابت خود در برخورد با دیگر کشورها و حتی متحدان آمریکا در ناتو به تهدید و اقدامات تنبیهی علیه ترکیه روی آورده است. با این حال برخی تحلیلگران آمریکایی در باره نحوه برخورد ترامپ با ترکیه هشدار داده اند. "برایان کلس" تحلیلگر سیاسی می گوید: در ترکیه یک پایگاه هوایی آمریکایی به نام اینجرلیک وجود دارد که دارای ۵۰ بمب هسته‌ای است. توییت‌های ترامپ باعث ایجاد خطرات امنیت ملی و بین‌المللی برای آمریکا می‌شود.
واکنش شدید ترکها
مقامات ارشد ترکیه موضع تندی در قبال اظهارات و تهدید های ترامپ اتخاذ کرده و به رغم فشارهای آمریکا بر مقاومت آنکارا در برابر سیاست و رویکرد زورمدارانه ترامپ تاکید کرده اند. مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در توئیتر نوشت: "هیچ کس به ترکیه نمی تواند دیکته کند که چه بکند. هیچ تهدیدی را تحمل نخواهیم کرد. حاکمیت قانون برای همه است و استثنا وجود ندارد."اما موضع اردوغان رئیس جمهوری ترکیه نیز در قبال تهدید های آمریکا قابل توجه است.
اردوغان گفت: نمی‌توانید با تهدید تحریم ما را به عقب نشینی وادار کنید زیرا ما به آمریکا وابسته نیستیم. اگر آمریکا رفتار خود را تغییر ندهد کشوری قدرتمند و دوست مانند ترکیه را از دست خواهد داد و این را نباید فراموش کند. اردوغان معتقد است که آمریکا وارد یک جنگ روانی علیه ترکیه شده است.
ترامپ اکنون تهدید کرده که ضمن شروع یک جنگ تجاری گسترده با ترکیه ، تحریم های سختی را در صورت عدم آزادی کشیش آمریکایی علیه این کشور وضع خواهد کرد ودر این زمینه به ترکیه اولتیماتوم داده است.
به گفته اردوغان : تروریسم اقتصادی ترکیه را هدف گرفته است،ترامپ بداند ما برای جنگ آماده هستیم.اردوغان با توجه به کاهش مداوم ارزش لیر در بابر دلار که بیش از 7 لیر در برابر یک دلار رسیده اعلام کزد که اخلالگران بازار ارز خائن هستند .
برات آلبایراک وزیر دارایی و خزانه داری ترکیه در واکنش به تصمیم ترامپ برای افزایش دو برابری تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم از ترکیه گفت: اقتصاد و رفاه مردم ترکیه به صورت مستقیم هدف قرار گرفته است .ضمن اینکه وی معتقد است که آمریکا به طور مستقیم وارد جنگ علیه لیر ترکیه شده است.
جمع بندی
هر چند ترامپ سیاست فشار و تهدید حداکثری را علیه رقبا و دشمنان آمریکا مانند روسیه ، ایران و کره شمالی به کار برده است ، اما رویکرد اعمال زور و فشار بر متحدان آمریکا برای دستیابی به خواسته هایش آن هم یک عضو ناتو وبرخورد با آن به منزله دشمن و اعمال تحریم و جنگ اقتصادی علیه آن موضوعی است که تاکنون سابقه نداشته واکنون ترامپ قصد دارد به این کار مبادرت کند.
این اقدام به معنای تغییر الگوی روابط آمریکا وترکیه از دوستی به دشمنی خواهد بود. چنین اقدامی باعث خواهد شد تا واشنگتن یکی دیگر از اعضای اردوگاه خود را از دست بدهد. مساله ای که اکنون در اروپا عملا محقق شده و کشورهای بزرگ اروپایی مانند آلمان و فرانسه و نیز اتحادیه اروپا بشدت از سیاست های ترامپ در زمینه های مختلف از توافق آب و هوایی گرفته تا جنگ تعرفه ها و برجام و ناتو خشمگین هستند.مقامات ترک نیز کاملا از این تغییر رویکرد ترامپ آگاه هستند . اردوغان در این باره گفت : آمریکا حمایتش را از ترکیه به عنوان یک عضو ناتو بخاطر یک کشیش مسیحی برداشته است و این موضوع بسیار تاسف برانگیز است.افزایش تنش های بین آمریکا و ترکیه به طور اجتناب ناپذیری موجب گردش ترکیه به سوی شرق خواهد شد.مسلما این خبر خوبی برای کشورهایی مانند روسیه ،چین و ایران است که هدف اقدامات تحریمی و جنگ تجاری آمریکا قرار گرفته اند. به طور خلاصه باید گفت که سیاست و رویکرد ترامپ تبدیل دوستان ومتحدان سنتی به منتقدان و دشمنان جدید است.این رویکرد باعث افزایش انزوای منطقه ای وبین المللی آمریکا و در باره ترکیه موجب از دست دادن یکی از متحدان قدیمی واشنگتن خواهد شد.ضمن اینکه اعمال تحریمهای شدید از سوی آمریکا علیه ترکیه باعث ورود دو کشور به مرحله جدیدی از تقابل و رویارویی خواهد شد که تاکنون سابقه نداشته و به طور قطع باعث دوری هر چه بیشتر ترکیه از غرب و بروز تغییرات اساسی درسیاست خارجی و روابط اقتصادی و تجاری وروابط امنیتی و نظامی آن خواهد شد./
================================
نویسنده: سید رضا میرطاهر، کارشناس مسائل بين المللي.
.