امروز ترویه؛ یکی از چهار روز برگزیده شده از سوی خدا

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما؛ علت نامگذاری روز هشتم ذی‌الحجه به «ترویه» به نقل از امام صادق به این سبب است که چون در عرفات آب نبود و حاجی‌ها روز هشتم ذی الحجه از مکه آب بر می‌داشتند و به عرفات می‌بردند برخی از آنان به بعضی دیگر می‌گفتند: تروّیتم، تروّیتم! (سیراب شدید، سیراب شدید) از این رو، روز هشتم را ترویه نامیدند.

در این روز، کسانی که خدمات به حجاج ارائه می‌دادند آب مورد نیاز را به عرفات می‌بردند تا زمانی که حاجیان در عرفات وقوف دارند، مشکل آب آشامیدنی نداشته باشند.

در روایت دیگری آمده است، زمانی که ابراهیم (ع) مأمور شد خانه کعبه را بسازد، مکان آن را نمی‌دانست، در نتیجه خداوند جبرئیل را نازل کرد تا مکان خانه را برای ابراهیم مشخص کند و خداوند تعالی پایه‌های کعبه را از بهشت نازل فرمود و حجرالأسود نیز نازل شد.

سپس ابراهیم برای کعبه دو در قرار داد، دری در سمت مشرق و دری در سمت مغرب که مستجار نامیده می‌شود، وقتی ساخت کعبه به پایان رسید، ابراهیم و اسماعیل حج به جا آوردند و جبرئیل در روز ۸ ذی‌الحجه بر آن دو نازل شد و گفت: برخیزید و آب جمع آوری کنید، چون در زمین عرفات آبی وجود ندارد، به همین دلیل این روز، روز ترویه (یعنی ذخیره کردن آب) نامیده شد؛ بنابراین وجه تسمیه یوم الترویه یا روز ترویه برداشتن و ذخیره کردن آب در روز هشتم ذی الحجه است.

*منزلت روز ترویه
رسول خدا (ص) فرمود: خدای تبارک و تعالی از هر چیز چهار شماره برگزید، از فرشتگان: جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل و از پیغمبران چهار نفر برای مبارزه به وسیله شمشیر: ابراهیم و داوود و موسی و من و از خاندان‌ها چهار خاندان: خاندان آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برگزید، و از شهر‌ها چهار شهر برگزید و فرمود: سوگند به تین و زیتون و طور سینین و این بلد امین؛ پس مقصود از تین، مدینه است و از زیتون، بیت‌المقدس و از طور سینین، کوفه و از بلد امین، مکه و از زن‌ها چهار زن برگزید: مریم و آسیه و خدیجه و فاطمه (س) و از اعمال حج چهار عمل را برگزید: قربانی کردن و صدا به لبیک بلند کردن و احرام و طواف و از ماه‌ها چهار ماه که ماه‌های حرامند برگزید: رجب و محرم و ذی‌القعده و ذی‌الحجه و از روز‌ها چهار روز را برگزید: روز جمعه و روز ترویه (هشتم ذی الحجه) و روز عرفه و روز عید قربان.

طبق روایات شیخ صدوق (ره) منزلت روز ترویه تا جایی است که درک آن مساوی با درک تمام حج انگاشته شده است، زیرا روز ترویه در اصل آماده شدن برای ورود به عرفات و عید قربان است.

*اعمال روز ترویه

امام صادق (ع) فرمود: روزه روز «ترویه» کفاره گناهان یک سال و روزه روز «عرفه» کفاره گناهان دو سال است.

محدث قمی در مفاتیح الجنان روزه این روز را برابر با کفاره ۶۰ سال برشمرده است و آورده است که شیخ شهید غسل این روز را مستحب دانسته است.

شیخ صدوق در امالی آورده است که از اعمال مستحبی حج اینکه روز ترویه از هنگام زوال شمس تا شب را درک کند تمام حج تمتع را درک کرده است. (امالی شیخ صدوق ترجمه کمره‌ای ص ۶۵۱، احتجاجات ترجمه ج ۴، بحارالانوار ج ۲ ص ۳۹)

از ابن عباس نقل شده که حضرت ابراهیم علیه السلام در خواب دید که فرزندش را سر می‌برند؛ فأصبح بروی یومه أجمع «پس صبح بیدار شده و همه آن روز را می‌اندیشید» که آیا خواب او امری است از جانب خدا یا نه؟ از این رو آن روز ترویه نامیده شد، پس از آن در شب دوم در خواب دید فلّما أصبح عرف أنّه من الله «چون صبح شد دانست که آن از جانب خداست» از این رو آن روز عرفه نامیده شد. (صحیفه سجادیه ترجمه و شرح فیض الاسلام ص. ۳۲۲)

*وقایع این روز:
در این روز؛ فرستادن نامه امام حسین علیه السلام به کوفه پس از شهادت مسلم بن عقیل:
بسم الله الرحمن الرحیم: از طرف حسین بن علی بسوی برادران مؤمن و مسلمان
سلام علیکم.
... من روز سه شنبه ۸ ذی الحجه که روز ترویه است از مکه معظمه بسوی شما حرکت کرده ام.
موقعی که فرستاده من بر شما وارد شد در کار خود شتاب کنید و کوشا باشید، زیرا من در همین روز‌ها نزد شما خواهم آمد و السلام علیکم و رحمت الله و برکاته.
مورخین خروج امام حسین علیه السلام از مکه به سمت کوفه را هشتم ذی الحجه یعنی روز ترویه نگاشته اند که اکنون به بررسی آن می‌پردازیم.

*دیدگاه فقها:
از دیدگاه فقهی این سخن مشهور که امام حسین علیه السلام حج خود را نیمه تمام گذاشت سخن نادرست است، زیرا امام علیه السلام در روز هشتم ذی الحجه (یوم ترویه) از مکه خارج شد، در حالی که اعمال حج که با احرام در مکه و وقوف در عرفات شروع می‌شود از شب نهم ذی الحجه آغاز می‌شود، بنابراین امام علیه السلام وارد اعمال حج نشده بود تا آن را نیمه تمام گذارد، ایشان در هنگام ورود به مکه عمره مفرده انجام داد، البته مشهور است در برخی از کتاب‌ها مانند ارشاد شیخ مفید آمده که حضرت حج خود را تبدیل به عمره کرد و طواف و سعی انجام داد و از احرام بیرون آمد بدلیل اینکه قادر نبود حج خود را تمام کند که این نظر بعید است.

روایتی نیز از امام صادق علیه السلام ذکر شده است که فرمود: قد اعتمر الحسین بن علی علیه السلام فی ذی الحجه ثم راح یوم الترویه الی العراق و الناس یروحون الی منی و لا بأس باعمره فی ذی الحجه لمن لا یرید الحج (کافی ج ۴ ص ۵۳۶): امام حسین علیه السلام در ماه ذی الحجه عمره انجام داد و سپس در روز ترویه (هشتم) به سوی عراق حرکت کرد و کسی که نمی‌خواهد حج انجام دهد می‌تواند عمره انجام دهد؛ که می‌توان دلایل این خروج را بطور خلاصه چنین ذکر کرد: ۱- خطر جانی ۲- شکسته نشدن حرمت بیت الله الحرام.

ایشان به عبدالله بن زبیر فرمود: به خداوند سوگند، اگر یک وجب خارج از مکه کشته شوم برای من دوست داشتنی‌تر است تا آن که به اندازه یک وجب در داخل مکه کشته شوم به خداوند سوگند: اگر من به لانه‌ای از لانه جانواران پناه برم مرا از آن بیرون خواهند کشید تا آنچه را از من می‌خواهند به دست آورند. (وقعه الطف ص ۱۵۲)