یک پزشک ماهر علاوه بر داشتن تخصص در امر خطیر پزشکی باید به ویژگی‌های دیگری نظیر بردباری، رازداری، نیک خلقی، مهارت های ارتباطی و ...آراسته باشد.
چکیده مصاحبه:
ـ يک پزشک علاوه بر تخصص بايد به ويژگي‌هاي ديگري نظیر بردباری، راز داری، نیک خلقی، مهارت های ارتباطی و ...آراسته باشد.
ـ علم پزشکی هر کشوری برای خود سوگندنامه‌ای دارد که به روز شده سوگندنامه پزشکی بقراط است.
ـ دریافت مطلوب خدمات سلامت حق بیمار است.
ـ رعایت اصل راز داری راجع به کلیه ی اطلاعات مربوط به بیمار الزامی است مگر در مواردی که قانون آن را استثناء کرده باشد.
پژوهش خبری صداوسیما: پزشکی حرفه‌ای است که هیچ زمانی انسان‌ها از آن بی‌نیاز نبوده‌اند. این در حالی است که پزشکان با ادای یک سوگند متعهد می‌شوند به نجات زندگی بیماران بپردازند، اما رسالت آن‌ها تنها محدود به قابلیت و توانایی علمی پزشکی نمی‌شود، بلکه یک پزشک ماهر علاوه بر داشتن تخصص در امر خطیر پزشکی باید به ویژگی‌های دیگری نظیر بردباری، رازداری، نیک خلقی، مهارت های ارتباطی و ...آراسته باشد.
در ایران روز بیست و سوم اوت مصادف با اول شهریور ماه که همزمان با زادروز تولد ابوعلی سینا است بعنوان روز پزشک است ابوعلی سینا از مشهورترین و تأثیرگذارترینِ فیلسوفان و دانشمندان ایران است که آثارش در زمینه فلسفه ارسطویی و پزشکی اهمیت بسیار دارد.[1]
به همین مناسبت و در ادامه با طرح سوال از خانم‌ها: سرکار خانم دکتر ندا نژاد شمسی و دکتر به دخت آل علی از پزشکان عمومی؛ مناسبت روز پزشک را مورد بررسی قرار دادیم.
ـ پزشکان تا چه حد به سوگند نامه پزشکی که خورده اند؛ پایبندند؟
ـ بيماران تا چه اندازه به پزشکان خود اعتماد دارند؟
ـ بيماران تا چه اندازه از حقوق خود مطلعند؟
ـ جایگاه پزشک در جامعه ما چگونه است؟
بقراط که بود؟
بقراط که به عنوان پدر علم طب جدید شناخته شده است، نخستین کسی بود که پزشکی را از خرافات جدا کرد. وی که در جزیره یونانی توس به دنیا آمد پسر یک طبیب بود. بقراط اعتقاد معاصرین خود را که میگفتند بیماری توسط خدایان انتقام‌جو به وجود می‌آید را رد کرد و به جای آن اعلام کرد که هر بیماری، یک علت طبیعی دارد. او گفت که اگر علت بيماري را بیابید، می‌توانید آن را درمان کنید.
بقراط می‌گفت با مشاهده نشانه‌های یک بیماری و در نظر گرفتن شدت آن، پزشک می‌تواند چشم‌انداز این بیماری را برای یک بیمار خاص پیش‌بینی کند. بقراط بر اساس چنین اندیشه‌های منطقی یک مدرسه طب را بنیان نهاد. عقیده پزشکی دیگری که بقراط قبول داشت، آن بود که روش درمانی که برای یک بیمار به کار می‌رود، ممکن است برای بیمار دیگر مؤثر نباشد...
وی معتقد بود که پزشکان باید خادم بیماران خود باشند و معیارهای سلوک شرافتمندانه را رعایت کنند. بقراط تعهدنامه‌ای را که امروزه دانشجویان پزشکی موقع أخذ درجه دکتری اظهار می‌کنند، تهیه کرده است. اگر چه بقراط سهم بسیاری در شفای بیماران داشته، ولی اطلاعات کمی از زندگی شخصی او در دست است. تاریخ‌نویسان بر این باورند که او به مصر رفته و در آنجا پزشکی را آموخته است.[1]
سوگندنامه پزشکی در ایران:
علم پزشکی هر کشوری برای خود سوگندنامه‌ای دارد که به روز شده سوگندنامه پزشکی بقراط است، پزشکان ایرانی نیز پس از اتمام دوره خود این سوگندنامه را قرائت می‌کنند: " اکنون که با عنایات و الطاف بیکران الهی دوره دکتری پزشکی را با موفقیت به پایان رسانده‌ام و مسئولیت خدمت به خلق را بر عهده گرفته‌ام، در پیشگاه قرآن کریم به خداوند قادر متعال که دانای آشکار و نهان است و نامش آرامش دل‌های خردمندان و یادش شفای آلام دردمندان، سوگند یاد می‌کنم که همواره حدود الهی و احکام مقدس دینی را محترم شمارم، از تضییع حقوق بیماران بپرهیزم و سلامت و بهبود آنان را بر منافع مادی و امیال نفسانی خود مقدم بدارم. در معاینه و معالجه حریم عفاف را رعایت کنم و اسرار بیماران خود را، جز به ضرورت شرعی و قانونی، فاش نسازم. خود را نسبت به حفظ قداست حرفه پزشکی و حرمت همکاران متعهد بدانم و از آلودگی به اموری که با پرهیزکاری و شرافت و اخلاق پزشکی منافات دارد، اجتناب ورزم. همواره برای ارتقای دانش پزشکی خویش تلاش کنم و از دخالت در اموری که آگاهی و مهارت لازم را در آن ندارم، خودداری کنم. در امر بهداشت، اعتلای فرهنگ و آگاهی‌های عمومی تلاش کنیم و تأمین، حفظ و ارتقای سلامت جامعه را مسئولیت اساسی خویش بدانم.[2]
دکتر ندانژاد شمسی: بنظر من پزشکان تا حد زیادی به سوگندنامه خود پایبندند و نباید بخاطر درصد کمی از همکاران غیر پایبند، همه را به یک چوب راند. تعهد پزشکان به سوگند نامه را می توان تا آنجا دید که مثلا پزشکی که از بیماری واگیردار و خطرناک بیمارش مطلع است، با تمام وجود و با به خطر انداختن سلامتی خود، در جهت درمان او با تمام وجود اقدام میکند و بیماری فرد را مانند یک راز پیش خود حفظ میکند.
دکتر به دخت آل علی: نوع آموزش پزشکی به گونه ای است که مفاد سوگندنامه در دل هر درمانی نهفته است و پزشکان فارغ از هر مدل شخصیتی که دارند، مفاد سوگند نامه را رعایت می کنند.
طبابت، حرفه ای مقدس به شمار می رود و بزرگان دانش، جایگاه ویژه ای برای آن قائل اند. ازاین رو، برای حفظ این جایگاه والا، اخلاق و قانون های خاصی برای آن وضع کرده و ارزش واقعی طبیب را نیز در گرو آراسته شدن به این ویژگی های اخلاقی دانسته اند.
دکتر ندانژاد شمسی: خوشبختانه هنوز اعتماد بین پزشک و بیمار تا حد زیادی پابرجاست و امیدواریم که این اعتماد روز به روز بیشتر شود. زمانیکه بیمار اختیار کامل جسم و روان اش را در درمان به پزشک می سپارد، نشان از اعتماد کامل بیمار به پزشک معالجش است زیرا برای یک انسان هیچ چیز مهمتر از جسم و روحش نیست و وقتی اختیار کامل درمان را به پزشک می دهد یعنی به او اعتماد کامل دارد.
دکتر به دخت آل علی: درصد اعتماد بیمار به پزشک در جامعه ما کاهش چشمگیر دارد اما به خود فرد هم بستگی دارد. عده ای به متخصصان اعتماد بیشتری دارند و عده ای به پزشک عمومی قدیمی خود.
اما متاسفانه به دلیل برخورد بد عده قلیلی از پزشکان که در هر صنفی از جامعه این افراد وجود دارند، و با بزرگ نمایی بعضی از رسانه ها، کل جامعه پزشکی را زیرسوال برده اند.
دکتر ندانژاد شمسی: امروزه به دلیل وجود رسانه ها و دسترسی به اینترنت و فضای مجازی، نسبت به گذشته آگاهی مردم بسیار افزایش یافته است و بیماران بیشتر به حقوق خود معترفند هر چند سطح درک جاممعه هنوز به مقدار کافی و استاندارد نرسیده است اما هنوز هم پزشکانی هستند که رعایت حقوق بیماران را بر حقوق خود مقدم می شمارند.
دکتر به دخت آل علی: اطلاع رسانی از منشور حقوقی بیماران خیلی کم بوده است و ممکن است بیماران فقط زمانی از حقوق خود آگاه شوند که مشکلی ایجاد شده و روند شکایت و دادگاه پیش آمده باشد. حتی در این زمینه هم خود پزشکان بخوبی حقوق بیماران را به یاد ندارند.
دکتر ندانژاد شمسی: خوشبختانه جایگاه پزشکان در جامعه ما مناسب است و هنوز درصد زیادی از جوانان علاقمندند وارد این حرفه شوند اما چون متاسفانه مشکل متناسب نبودن شغل و رشته به رشته پزشکی هم رسیده است، در سالهای اخیررشته پزشکی وجهه خود را از دست داده است.
احترام به پزشکان از سوی بیماران وجود دارد، هر چند گاهی خبرهایی از زد و خورد و بی حرمتی از سوی بیماران نسبت به پزشکان خبرساز می شود ولی این اتفاقات درصد کمی از جامعه را در برمی‌گیرد و پزشکان از جایگاه ویژه ای در جامعه برخوردارند.
دکتر به دخت آل علی: جایگاه پزشک در جامعه شایسته جامعه پزشکی ما نیست و برخلاف تصور عوام، اکثریت پزشکان ما در ازای درآمدهای معمولی، ساعتهای طولانی، شیفت‌های شب و تعطیلات خدمت رسانی می کنند و اکثریت پزشکان وضعیت مالی کمتر از ساعات کاری و استرس کاری که متحمل می شوند، دارند. اما متاسفانه به دلیل هجمه بعضی رسانه ها به جایگاه پزشک، مردم هم تحت تاثیر این ناسپاسان قرار گرفته اند.
نگاهی گذرا به نارضایتی مردم از خدمات پزشکی
-در پژوهشی که در سال 1387 در مورد رضایت بیماران بستری در بیمارستان‌های منتخب یکی از دانشگاه علوم پزشکی در تهران انجام شده؛ نشان می دهد که میزان مشارکت بیماران در تصمیم‌گیری‌های بالینی در حد متوسط بوده است. و در مجموع میزان آگاهانه بودن رضایت کسب شده از بیماران بستری در بیمارستان‌های منتخب همگی در سطح نامطلوب و نامناسب قرار داشتند. همچنین وضعیت و میزان آگاهانه بودن رضایت کسب شده از بیماران بر حسب وضعیت تأهل، تحصیلات بیماران و بخش‌های بستری اختلاف معنی‌دار نشان دادند.
-همچنین یافته‌های پژوهش نشان‌دهنده‌ی وضعیت نامناسب و پایین آگاهانه بودن رضایت کسب شده از بیماران در بیمارستان‌های مورد مطالعه بود. همچنین مشخص شد که فرایند، نحوه و شیوه‌های کسب رضایت آگاهانه باید بر اساس شرایط مکانی و زمانی تغییرات اساسی داشته باشد تا انشاءالله روند اخلاقی خدمت‌رسانی در بخش بهداشت پررنگتر شود[3].
-همچنین نتايج پژوهش انجام شده در دانشگاه علوم پزشکی ایلام نشان داد؛ بيشترين نارضايتي (69%) از خدمات درماني در بين مشاغل مربوط به كارگران بود. 60% خانم‌ها و 57% افراد شهري از خدمات موجود اظهار نارضايتي كردند، بيشترين نارضايتي (64%) مربوط به افراد داراي تحصيلات دانشگاهي بود و بين تحصيلات و رضايت ارتباط معني داري وجود داشت[4].
رضایتمنـدی بیمار از مـوارد مورد توجـه در مراقبت‌های پزشكی است که شروع توجه به آن به دهه ۱۹۵۰ بر می‌گردد. در آن زمان جامعه شناس‌هایی مثل اسزاس و پارسون تحقیقاتی در زمینه ارتباط بین پزشك و بیمار بعمل آوردند.
عدم رضایت از خدمات بهداشتی درمانی عواقب نامطلوبی را بدنبال دارد. و رضایت، یكی از وجوه سلامتی فرد است و درصورت عدم توجه به رضایت مردم، نظام بهداشتـی بر خلاف رسالت خود كه پاسخ به نیاز مردم برای سلامتی است، عمل كرده است.
در مطالعه ای که به منظور بررسی سطح رضایت‌مندی اعضای تیم سلامت از عملکرد پزشکان خانواده در استان‌های شمالی ایران که در سال 1391 انجام گرفته؛ نشان می دهد که 25 درصد مراکز مجری طرح پزشک خانواده و بیمه روستایی در سه استان گلستان، مازندران و گیلان نشان می دهد که سطح رضایت از عملکرد پزشکان خانواده بیش از حد متوسط بود[5].
سلامتی حق انسان است و هر فرد حق مطالبه آن را دارد. هدف عمده از ارائه خدمات بهداشتی درمانـی، تأمین سلامتی افراد جامعـه است كه از طریق ارائه خدمات مطلوب و مورد نیاز بهداشتی درمانـی تأمین می‌گردد. یك نظام بهداشتـی كارا فقط از طریق ارائه خدمات مطلوب می توانـد به رسالت خود یعنی تأمین سلامت افراد جامعه اقدام نماید و راه ارزیابی این نظام، ارزیابی خدمات آن است. برای ارزیابـی خدمـات بهداشتی درمانـی، دستیابی به نقطه نظرهای بیماران بعنوان یك منبع موثق مـی تواند مورد توجـه قرار گیرد.
پزشكی حرفه ای است كه بدون بهره مندی از احساس انسانی و همدلی و اعتقاد نمی توان آن را به درستی انجام داد و همین باعث می شود كه پزشكان از لحاظ اخلاقی جایگاه ویژه ای داشته باشند.
نظام سلامت كارآمد نيازمند مشاركت فعالانه و تعامل مناسب ميان گيرندگان و ارائه كنندگان خدمات سلامت است. مراكز ارائه‌ي خدمات سلامت، بايد نهادي براي درك و احترام به حقوق و مسئوليت‌هاي گيرنده خدمت، خانواده‌ي آنان، پزشكان و ساير مراقبت‌كنندگان باشد. براين اساس منشور حقوق بيمار با هدف تبيين حقوق گيرندگان خدمات سلامت و ارتقاي رعايت موازين اخلاقي؛ در يكي از مهمترين عرصه‌هاي خدمات سلامت كه همان عرصه درمان مي‌باشد با مشاركت صاحب‌نظران و ذينفعان طي سه سال تدوين و پس از تصويب در شوراي سياست‌گذاري وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي ابلاغ مي‌گردد.
از آنجایی كه هدف از خدمات بهداشتی درمانی و مراقبت‌هـا، تأمین و ارتقاء سلامتـی افراد جامعه است، رضایت بیماران به عنوان یكی از ابعاد سلامتی، عامل مهمی در بهبود وضعیت سلامتـی آنـان است و از طرفـی، نظام بهداشتـی مسئـول پاسخگویـی به نیاز مردم و تأمـین سلامتی آنان است[6].
پژوهش خبری// لیدا تاجیک
منابع در آرشیو پژوهش خبری موجود است.