وزیر راه و شهرسازی با اشاره به مفهوم ریل از منظر صنعت گفت: این مفهوم می‌تواند صنایع و اشتغال بالایی ایجاد کند که کوچکترین آن ساخت ریل است و صدها صنعت مختلف در حوزه ناوگان، شبکه، علائم و ارتباطات وجود دارد.
وی با اشاره به خودرو محوربودن حمل و نقل ایران، گفت: سرمایه‌گذاری روی خودرو، خرد است اما در عوض برای سرمایه‌گذاری بر روی حمل و نقل ریلی یک سرمایه اولیه در بخش زیرساخت و ناوگان نیاز است.
آخوندی افزود: در عمل یارانه های پنهانی در حمل و نقل جاده‌ای پرداخت می‌شود که وحشتناک است.
وزیر راه و شهرسازی یادآور شد: سال گذشته ۱۳ میلیارد نفر/ کیلومتر در حمل و نقل ریلی جابه جا شد که نسبت به حمل و نقل جاده‌ای برای هر یک نفر ۲۰ میلی لیتر در مصرف سوخت صرفه جویی شده است.
عضو دولت خاطرنشان کرد: مقام معظم رهبری تاکید دارند که ریل، پایه حمل و نقل قرار گیرد و باید بار و مسافر از جاده به ریل و ریل به چشمه‌های بار متصل شود که این یک سیاست درستی است.
آخوندی در ادامه با اشاره به بحث ترانزیت کالا اظهار داشت: ترانزیت فقط با ریل مفهوم پیدا می‌کند به طوریکه میزان سودآوری ترانزیت ریلی با جاده قابل قیاس نیست.
وی افزود: در ترانزیت ریلی میزان استهلاک نسبت به ترانزیت جاده‌ای بسیار اندک است. به طوریکه می‌توان گفت در ترانزیت ریلی، سود مطلق داریم.
وی همچنین به مزایای توسعه حمل و نقل ریلی اشاره کرد و گفت: در خصوص صنایع مختلف پیرامون توسعه حمل و نقل ریلی، کوچکترین آن ساخت ریل است و صدها صنعت مختلف در حوزه ناوگان، شبکه، علائم و ارتباطات وجود دارد که می‌تواند اشتغال گسترده‌ای ایجاد کند.
توسعه حمل و نقل ریلی حومه‌ای یک مدل شهرسازی است
وی در ادامه بیان کرد: وقتی از منظر شهرسازی به توسعه ریلی بنگریم آخر کار میزان توسعه حمل و نقل ریلی حومه‌ای مطرح می‌شود. در ایران سالانه ۷ میلیارد سفر از حومه به مراکز شهرها انجام می‌شود که یک میلیارد سفر آن مخصوص تهران است.
آخوندی افزود: تمام این سفرها در حومه تهران با خودرو انجام می‌شود که گرفتاری‌های زیادی در زمینه کاهش ایمنی و تخریب محیط زیست، همچنین آلودگی هوا ایجاد می‌کند.
وی با بیان اینکه راه آهن حومه ای، فقط توسعه حمل و نقل ریلی نیست، گفت: توسعه حمل و نقل ریلی حومه‌ای یک مدل شهرسازی نیز هست و در صورت ایجاد، از ورود روزانه ۵۵۰ هزار خودرو به تهران جلوگیری می‌کند.
آخوندی تصریح کرد: هر چه در داخل شهر و پیرامون آن جاده ایجاد شود قبل از ایجاد به مرحله اشباع می‌رسد. بنابراین با توجه به رشد ۱۵ درصدی تولید خودرو در سال باید به دنبال توسعه حمل‌ونقل ریلی رفت.
وجود ۱۲ لجستیک پارک در کشور
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به ترسیم شبکه لجستیکی ایران، اظهار داشت: باید بتوانیم یک تقسیم کار بین حمل و نقل ریلی و جاده‌ای ایجاد کنیم. به طوریکه مبادی ورودی و خروجی کشور که ۹۰ درصد از طریق دریا است باید از طریق ریل به یکسری مراکز تجمیع بار، متصل شوند و از طریق کامیون در فاصله ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلومتری به نقاط مصرف منتقل شوند.
وی خاطرنشان کرد: مراکز لجستیکی در قالب پارک لجستیک، دهکده یا شهر لجستیکی، تعریف شده‌اند و باید شبکه ریلی را طوری طراحی کنیم که این مراکز بتوانند به کل ایران، سرویس دهی داشته باشند.
آخوندی با اشاره به وجود ۱۲ لجستیک پارک در کشور برای تجمیع یا توزیع بار، گفت: یکی از این مراکز شهر فرودگاهی امام است که فضای حدود ۸۰۰ هکتار به عنوان یک مرکز لجستیکی را به خود اختصاص داده است تا بتواند تمام مراکز بار تهران را به جنوب فرودگاه امام منتقل کند.
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به ورود روزانه ۵ هزار کامیون به شهر تهران، گفت: در صورت اتصال مرکز لجستیک شهر فرودگاهی امام خمینی به شبکه ریلی، می‌توان بار را به بنادر شمالی و جنوبی کشور ارسال کرد.
آخوندی با بیان اینکه علت علاقه من به ورود کمیسیون صنایع و معادن دستیابی به مفهوم حمل و نقل پشتیبان صنعت است، گفت: منطقه سنگان سالانه ۲۰ میلیون تن بار تولید می‌کند که ورود آن به جاده‌ها می‌تواند تمام این زیرساخت‌ها را نابود کند. همچنین، تولیدات مجموعه فولاد در خوزستان که تا راه‌آهن ۳ کیلومتر فاصله دارد اما از طریق حمل و نقل جاده‌ای جابه جا می‌شود که باید برای اتصال آن به ریل اقدامات لازم انجام شود.
آخوندی در ادامه بیان داشت: ریل از منظر صنعت، می‌تواند صنایع و اشتغال بالایی ایجاد کند و همچنین از نظر مصرف انرژی نیز هیچ سیستمی نمی‌تواند با آن رقابت کند. به طور مثال، اگر ۱۰ درصد بار از جاده به ریل منتقل شود یک سوم از میزان مصرف سوخت کاهش می‌یابد.
وی خاطرنشان کرد: نظام شهرسازی با راه‌آهن حومه با نظام شهرسازی بدون آن کاملا متفاوت است. با حمل و نقل ریلی، حومه جایی به زندگی باکیفیت تبدیل می‌شود. اما بدون قطار حومه‌ای شهرسازی بدون کیفیت معنی می‌شود.
وزیر راه و شهرسازی خاطرنشان کرد: در کشورهای اروپایی زندگی در حومه از کیفیت بالاتری برخوردار است در حالیکه در ایران، حومه فقیرنشین شده است، لذا پیشنهاد ما رساندن قطار به حومه است.
فعالیت مناسب پروژه راه‌آهن چابهار- زاهدان
آخوندی در پاسخ به سوال نمایندگان کمیسیون صنایع و معادن در خصوص پروژه راه‌آهن چابهار- زاهدان اظهار داشت: این پروژه علیرغم تنگناهای مالی بسیار فعال است و زیرسازی آن بیش از ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد اما نیاز به فاینانس نیز دارد که با هندی‌ها در این خصوص مذاکراتی انجام و توافقاتی نیز حاصل شده است.
وی افزود: حتی در صورتی که تامین مالی انجام نشود نیز عملیات اجرایی پروژه ادامه خواهد یافت.
وزیر راه وشهرسازی با اشاره به هزینه‌های حمل ونقل ریلی نیز بیان داشت: علت اینکه مدیریت راه‌آهن اینقدر تحت فشار و تنگنا قرار دارد این است که از نظر قانون راه‌آهن باید حق دسترسی از شرکت‌های مالک واگن دریافت کند. اما تعرفه حق دسترسی که قبل از سال ۹۲، ۵۷ درصد قیمت بار بوده الان به ۱۹ درصد کاهش یافته است.
آخوندی با اشاره به نقش کنترلی حمل ونقل ریلی گفت: یکی از ابزار کنترلی حمل ونقل ریلی جایگزینی آن با حمل ونقل جاده‌ای است، به همین خاطر موفق به کنترل حمل ونقل جاده‌ای و کنترل قیمت‌ها شدیم و توانستیم در برخی محورها با حمل ونقل جاده‌ای رقابت کنیم اما در برخی دیگر به خاطر انعطاف‌پذیری حمل ونقل جاده‌ای این امر امکان پذیر نیست.
وی در ادامه یکی از اقدامات انجام شده را کاهش قیمت حمل ونقل ریلی عنوان کرد و گفت: اگر قیمت سوخت واقعی شود با توجه به مزیت‌های صرفه‌جویی سوخت در حمل ونقل ریلی میزان صرفه‌جویی ۳۵ سی‌سی معنا پیدا می‌کند.
مبنایی برای حمایت از راه‌آهن وجود ندارد
آخوندی یادآور شد: یک سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در زمینه شبکه حمل ونقل ریلی کشور انجام شده است و طی چند ماه آینده ارومیه، بستان‌آباد و رشت به شبکه ریلی متصل خواهند شد. اما توسعه ناوگان به میزان توسعه شبکه نبوده است. در ناوگان مسافر قیمت بلیت مسافر محدود است که به دلیل نوع مخاطبان و بهره‌برداران آن است. در حوزه مسافری ریلی در سراسر جهان به دلیل اهداف اجتماعی به راه‌آهن یارانه تعلق می‌گیرد اما ما مبنایی برای حمایت نداریم.
وزیر راه و شهرسازی در خصوص علت عدم استفاده از بند «ق» ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید نیز گفت: اگرچه برای استفاده از این قانون مصوبه هیئت وزیران و شورای اقتصاد نیز اخذ شده است اما همچنان عملیاتی نشده است.
وی با اشاره به چگونگی تامین ناوگان باری و مسافری و موانع پیش روی صنعت گفت: میزان بومی‌سازی در تولید ناوگان ریلی بسیار زیاد است که تولید واگن باری سهم بسزایی را به خود اختصاص داده است و بخش تولید واگن مسافری از سهم کمتری برخوردار است. اما مشکل ما تامین مالی است و آخر کار باید مدلی برای تامین مالی تهیه کرد.
آخوندی تصریح کرد: هر ساله درخواست کرده‌ایم از صندوق توسعه ملی برای توسعه خطوط ریلی استفاده کنیم و هر ساله هم رد شده است لذا باید این مساله پیگیری شود زیرا شبکه تکمیل شده برای بهره‌برداری به ناوگان نیاز دارد.
این عضو کابینه دولت دوازدهم در پاسخ به سوال یکی از نمایندگان مبنی بر نحوه تناسب ریل و جاده در حمل بار گفت: ناوگان جاده‌ای سه برابر نشده بلکه به نسبت وضعیت موجود با مازاد ناوگان روبرو شده‌ایم اما در نظر نداریم که از سهم بخش جاده‌ای کم به ریل اضافه کنیم، بلکه طبق برنامه توسعه معادن ظرف ۵ سال به بیش از ۲۰۰ میلیون تن افزایش خواهد یافت که ریل پسند هستند. بنابر این بار رو به ازدیاد است که می‌توان آن را به ریل منتقل و بین ریل و جاده تعادل ایجاد کرد.
وی همچنین به توسعه راه‌آهن تهران- همدان اشاره کرد و گفت: ساخت خط آهن ملایر-همدان و اتصال به کرمانشاه زمان سفر را نسبت به سفر جاده‌ای ۲ ساعت کاهش می‌دهد.
آخوندی تصریح کرد: اگر راه‌آهن تهران- بندرعباس طی ۵ سال آینده برقی شود اتفاق بزرگی رخ خواهد داد که برای اجرای این پروژه سه میلیارد دلار نیاز است. حسن برقی کردن این خط آهن، کنترل بیشتر و افزایش ۲ برابری ظرفیت است.
وزیر راه و شهرسازی در پایان از نمایندگان کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی درخواست کرد تا شرایط تضامین مورد نیاز راه‌آهن و بخش خصوصی در بخش‌های بار و مسافر را فراهم شود.