اهداف عربستان در افغانستان

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما، در دو سال گذشته عربستان سعودی تلاش کرده است نقش مهم و موثری را در روند تحولات افغانستان ایفا کند که آخرین مورد از آن برگزاری نشست ناموفق علما در جده بود و گفته می شود به زودی دولت عربستان درصدد است نشست دیگری را نیز در این خصوص برگزار کند .

تلاش ها برای نفوذ سعودی ها
تلاشهای حکام سعودی برای حضور و نفوذ بیشتر در افغانستان از چهار دهه پیش آغازشد .حمله ارتش سرخ شوروی به افغانستان و اشغال این کشور فرصت بسیار مناسبی را برای عربستان فراهم کرد تا با حمایتهای مالی از برخی از گروههای شبه نظامی نفوذ و حضور خود را در افغانستان تقویت نماید .بسیاری براین اعتقادند نقطه عطف حضور و نفوذ عربستان در افغانستان را باید سال 1367 زمان سقوط نجیب ا... دانست که عربستان در عرصه سیاسی نیز برای حضور قدرتمندانه در افغانستان بیش از پیش فعال شد .
با به قدرت رسیدن رژیم طالبان در افغانستان ،عربستان بسیار امیدوار بود تا با حمایت از این گروه موقعیت خود را در افغانستان بیش از پیش تثبیت کند .به همین دلیل طالبان با حمایتهای عربستان ،پاکستان ، امارات و امریکا تشکیل و در افغانستان به قدرت رسید .مهمترین دلیل اینکه چرا عربستان طالبان را برای اجرای برنامه ها و مطامع خود در افغانستان مناسب تشخیص داد معامله گر و ایدئولوژیک بودن آن است .
طالبان گروهی اهل معامله است که به راحتی می تواند همزمان با گروههای مختلف نظامی ،ایدئولوژی و مالی کار کند.این بدان معنا است که از دیدگاه عربستان طالبان می توانست منافع این کشور را در افغانستان حفظ و در همان حال از نظر ایدئولوژی نیز تحت فرمان علمای وهابی عربستان باشد .به همین دلیل طالبان گروهی بود که رژیم آل سعود تلاش کرد با سرمایه گذاری از ان به عنوان گروه و ابزاری در اختیار خود در منطقه استفاده کند .بخصوص انکه گروه طالبان در دسته بندی گروههای مذهبی در ردیف گروههای افراطی قرار می گرفت که به راحتی می توانست اهداف ومنافع عربستان را با اعمال خشونت برضد اقلیتهای مذهبی تامین کند. حمله امریکا به افغانستان و سقوط رژیم طالبان باعث شد تا در نفوذ وحضور عربستان در افغانستان وقفه ایجاد شود .هر چند عربستان به حمایتهای مالی و نظامی خود از شبه نظامیان مخالف دولت افغانستان ادامه داد تا انها بتوانند روی پای خود به ایستند و اکنون به مهمترین مخالفان دولت ان کشور تبدیل شده اند .

اهداف نفوذ
در ارزیابی از اهداف عربستان می توان به تلاش ها ذیل اشاره کرد:

1-یکی از مهمترین آنها گسترش نفوذ فرهنگی و دینی با گرایش وهابیت است .در این راستا دور جدید نفوذ عربستان در افغانستان با تلاش این کشور برای ساخت بزرگترین دانشگاه در ولایت ننگرهار اغاز شد.بسیاری از محافل سیاسی در افغانستان نیز تاسیس این دانشگاه را پوششی برای حمایت از جریانهای افراط گرا در افغانستان و منطقه می دانند .در واقع از این دیدگاه عربستان حمایت از افراط گرایی، سلفی گری و ترویج وهابیت را در دو بخش دانشگاهی و نظامی با جدی دنبال می کند.
برخی گروهها مانند حزب التحریر تلاش خود را برای نفوذ در مراکز دینی و دانشگاهی معطوف کرده اند تا از این طریق بتوانند بخش دانشگاهی را جذب و نفوذ خود را در میان محافل علمی توسعه دهند.بخش دوم تلاشهای رژیم آل سعود حمایت از گروههای شبه نظامی و تکفیری برای توسعه افراط گرایی و دامن زدن به فرقه گرایی است که از جمله این گروهها در افغانستان طالبان و در پاکستان نیز سپاه صحابه و لشکر جهنگوی است .عربستان برای ترویج اندیشه های وهابی گری و آموزه های غلط از اسلام در پاکستان ،مدارس دینی بسیاری را مدیریت می کند که درواقع نیروهای این گروهها را تربیت می نماید .اکنون عربستان با پوششی جدید و برای اغفال افکار عمومی در افغانستان مدعی تاسیس دانشگاه در این کشور است تا از این طریق جوانان افغان را به سمت افراط گرایی و آموزه های غلط که برگرفته از اندیشه های منحط وهابیت است سوق دهند .موضوعی که بارها علمای افغانستان و همچنین مالزی و اندونزی در باره پیامدهای ان هشدار داده اند .ننگرهار از این جهت به عنوان محل ایجاد دانشگاه عربستان انتخاب شده است که ضمن نزدیکی جغرافیایی به پاکستان و رفت و آمد سهل با این کشور، اخیرا به محل و پایگاه گروههای تروریستی تبدیل شده است .

2-هدف دیگر عربستان از تلاش برای توسعه نفوذ در افغانستان ،تقویت قدرت منطقه ایش و مقابله با نفوذ جمهوری اسلامی ایران است .حکام ال سعود به زعم خود تصور می کنند که با تقویت حضور خود در افغانستان و حمایت از گروههایی مانند حزب اسلامی حکمتیار که اخیرا به عربستان سفر کرد می تواند مانع از ادامه نفوذ ایران در افغانستان شود .بعد از طرح مباحثی مبنی بر ارتباط ایران و روسیه با طالبان عربستان احساس می کند که این گروه را از دست داده و از راههای دیگر در حال توسعه نفوذ خود در افغانستان است که از جمله مهمترین آن وانمود کردن تلاش برای کمک به حل بحران این کشور است .
این در حالی است که رژیم آل سعود با برگزاری نشستهایی در عربستان درصددند با ژست به اصطلاح صلح طلبانه نظر مردم افغانستان و علمای مستقل این کشور را جلب نمایند .زیرا در چهار دهه گذشته مردم افغانستان هرگز به عربستان روی خوش نشان نداده اند و این کشور نیز نتوانسته است متناسب با کمکهای مالیش در گروههای شبه نظامی افغانستان نفوذ نماید .

3-با توجه به ظهور گروه تروریستی داعش در افغانستان که حمایتهای عربستان و آمریکا از آن بر همگان محرز است رژیم آل سعود درصدد است با منزوی کردن طالبان از نظر ایدئولوژی و طرد آن از جامعه افغانستان به عنوان گروهی که پیشتر در دامان وهابیون پرورش یافته است موقعیت داعش را به عنوان نیروی جایگزین و حرف شنو مستحکم کند .

4-از دیگر اهداف عربستان از تلاش برای توسعه نفوذ در افغانستان توسعه روابط اقتصادی و سرمایه گذاری در بخشهای مختلف از جمله معادن این کشور است. در سالهای اخیر یکی از ابزارهای عربستان برای توسعه حضور در کشورهای مختلف از جمله در افغانستان استفاده از اهرم اقتصادی است .با توجه به نیاز دولت این کشور به جذب سرمایه گذاری حکام عربستان با فعال شدن در بخشهای اقتصادی افغانستان اهداف بلند مدتی را پی گیری می کنند که می تواند در آینده خطرات زیادی را برای افغانستان به دنبال داشته باشد .زیرا این احتمال که در آینده رژیم آل سعود بخواهد از سرمایه گذاری های خود در افغانستان به عنوان اهرم فشار بر دولت کابل برای اجرای خواسته هایش استفاده کند دور از ذهن نیست .
در این حال حضور ونفوذ پاکستان در افغانستان برای عربستان هم فرصت است و هم تهدید .فرصت از این جهت که عربستان می تواند از فرصت حضور پاکستان در افغانستان برای توسعه نفوذ خود استفاده کند .تهدید این وضعیت برای عربستان آن است که همیشه باید در سایه پاکستان در افغانستان حرکت کند .به عبارت دیگر حکام عربستان باید از دریچه پاکستان به تحولات افغانستان نگاه کنند و برنامه ها و اهدف خود را نیز با دولت اسلام آباد هماهنگ نمایند .این وضعیت چندان مطلوب حکام سعودی نیست .زیرا با تنش در روابط کابل و اسلام آباد روابط دو طرف نیز مخدوش شده و این به نفع تلاشهای عربستان برای نفوذ در افغانستان نیست .بنابراین برگزاری نشستهای علما در عربستان به نظر می رسد با هدف اتخاذ موضع مستقل این کشور از پاکستان برای تاثیر گذاری بر تحولات افغانستان صورت می گیرد .
هر چند برخی محافل برگزاری نشستهای علما در عربستان در مورد تحولات افغانستان را نوع تلاشهای هماهنگ عربستان با دولت پاکستان می دانند تا به گونه از فشارهای آمریکا بردو کشور بکاهد.واشنگتن پاکستان را به همکاری با تروریستها و پناه دادن به آنها متهم می کند و مدعی است دولت اسلام آباد بخصوص ارتش پاکستان در همکاری با ارتش آمریکا در مورد تحولات افغانستان نقش دوگانه ای را ایفا می کند .اگر چه دولت اسلام آباد این ادعاها را رد می کند اما به نظر می رسد پاکستان با ایجاد شرایطی که بیانگر تلاش این کشور برای به اصطلاح پایان دادن به بحران افغانستان است می کوشد فشارهای امریکا را بر اسلام اباد کاهش دهد .در این میان عربستان نیز با برگزاری نشست های علما که بدون تردید با همکاری علمای پاکستان برگزار می شود درصدد است در همکاری مشترک نوعی ژست صلح طلبانه از خود به نمایش بگذارند .
با این حال این دیدگاه نیز از سوی برخی محافل سیاسی و امنیتی در منطقه مطرح است که عربستان در راستای تعریف جدیدی که امریکا برای آن در افغانستان درنظر گرفته فعالیت می کند.بعد از سفر پارسال دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا به عربستان به نظر می رسد حکام آل سعود با وی توافق کرده اند که نقش مهم و موثری را در راستای اهداف آمریکا در افغانستان ایفا نمایند .اهدافی که می تواند ضمن دامن زدن به رقابتهای منطقه ای منجر به شکل گیری گروهها و دسته بندی های جدیدی در افغانستان شود که پیامد آن دامن زدن به فرقه گرایی وجنگهای داخلی در این کشور است .

جمع بندی
در هر حال ،با توجه به اینکه افغانستان با تکثر قومی روبرو است دولت این کشور باید از هرگونه اقدامی که شائبه فرقه گرایی در کشور داشته باشد پرهیز نماید .زیرا بسیاری از محافل و اقوام در افغانستان با حضور و نفوذ وهابیت و در اشکال سیاسی آن با عربستان مخالفند و ریاض را عامل گسترش تفرقه گرایی در افغانستان می دانند.
سعودی ها برای دستیابی به اهدافشان در افغانستان از کمک ها به تروریست ها نیز دریغ نمی کنند.
==============================
نویسنده : مجید وقاری - کارشناس سیاست در آسیا.
.