ضرورت واردات آب مجازی به آذربایجان شرقی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما حوزه کشاورزی به دلیل ایجاد اشتغال و تأمین امنیت غذایی از راهبردی ترین بخش های توسعه اقتصادی کشور محسوب می شود.
وجود عناصر طلایی آب، خاک، هوا و اقلیم مناسب، فرایند رشد و توسعه اقتصادی را در بخش کشاورزی بهبود می بخشد و به سرسبزی و شکوفایی آن کمک می کند.
اما در سالهای گذشته به دلیل بحران آب و خشکسالی ها ، ترویج مکانیزاسیون ، کشت گلخانه ای و آبیاری های پیشرفته ضروری شده است.
این ضرورت جزو سیاست ها و برنامه های راهبردی کشور است که متأسفانه با کندی اجرا می شود.
در آذربایجان شرقی، حدود 270 هزار بهره بردار بخش کشاورزی فعالیت می کنند که بیش از 40 درصد شاغلان این استان را شامل می شوند.

نگاه مسئولان آذربایجان شرقی به کشاورزی نوین
بخشی از سیاست های سازمان جهاد کشاورزی استان برای حمایت از توسعه کشت نوین گلخانه‌ای، واگذاری زمین و پرداخت تسهیلات مناسب است و در سال گذشته ، 114 هکتار از اراضی کشاورزی آذربایجان شرقی برای کشت گلخانه‌ ای اختصاص یافته که در این میان منطقه آزاد ارس پیشرو است.
به گفته مسئولان بانک کشاورزی آذربایجان شرقی، حمایت از مکانیزاسیون برای توسعه و افزایش ضریب آن از اولویت های این بانک است چنان که سال گذشته ، هفتصد میلیارد ریال تسهیلات برای خرید تراکتور، کمباین و ادوات کشاورزی به کشاورزان استان داده شده است.
رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی می گوید : وجود 180 هزار وسیله کشاورزی در آذربایجان شرقی با 270 هزار بهره بردار، بیانگر ضریب بالای مکانیزاسیون بخش کشاورزی در استان است.
اکبر فتحی می افزاید : کسب رتبه سوّم آذربایجان شرقی در جذب تراکتور، وضع مطلوبی محسوب نمی شود چرا که 27 درصد زمینهای استان مربوط به بخش کشاورزی است و 66 درصد این میزان هم دیمی و 34 درصد آن آبی است و با این حساب آذربایجان شرقی در زمینه اراضی دیمی، رتبه سوّم و اراضی آبی رتبه هفتم کشوری را دارد.

تهدید زایی کشاورزی در اقلیم خشک
هر چند بخش کشاورزی ، جایگاه قابل توجّهی در اشتغال و تأمین امنیت غذایی کشور دارد، امّا با توجه به قرار گرفتن آذربایجان شرقی در منطقه نیمه خشک ، میانگین بارندگی سالیانه 250 تا 300 میلیمتر و بحران خشکسالی و خشک شدن دریاچه ارومیه، توسعه بخش کشاورزی با شیوه های غیر مدرن و غیرعلمی، تهدید جدّی محسوب می شود.
توسعه ناموزون و ناپایدار بخش کشاورزی از قبیل اصلاحات اراضی و ترویج خرده مالکی در دوران رژیم منحوس پهلوی ، مکانیزاسیون ناقص و غیراصولی، افزایش سطح کشت محصولات آب بری مانند چغندر و پیاز، کمبود کشت گلخانه ای، ضعف در آبیاری نوین، موجب کاهش آب های زیرزمینی، نابودی تالاب ها، تشدید خشک شدن دریاچه ارومیه، تخریب مراتع و جنگل های ارسباران شده است.
در واقع همه این عوامل هشداری از وضع نامناسب کشاورزی در آذربایجان شرقی است و با وجود این تهدیدات جدّی ،افزایش درجه مکانیزاسیون از 61 درصد به 73 درصد و توسعه کشت در محیطهای کنترل شده از 70 هکتار به 370 هکتار در سال 1399 جزو اهداف بخش کشاورزی در سند تدبیر توسعه آذربایجان شرقی آمده است.

لزوم کاهش سطح و اصلاح کشت در آذربایجان شرقی
کاهش سطح و اصلاح کشت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه با توجه به این که  بیشترین مساحت زیر کشت استان در حوضه آبریز دریاچه ارومیه قرار دارد ضروری است.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی می گوید : 88 درصد منابع آبی استان در بخش کشاورزی مصرف می شود و از 250 هزار هکتار اراضی آبی استان، حدود 50 هزار هکتار به آبیاری نوین، تجهیز شده است.
مجتبی جلیل زاده می افزاید : در این میان در نصب کنتورهای هوشمند و تجهیز زمینهای کشاورزی به آبیاری نوین، حرکت لاک پشتی است؛ در حالی که برای تولید هر کیلوگرم گندم، 1000 لیتر؛ هر کیلو سیب زمینی، 700 لیتر و هر کیلو گوشت گاو 15000 لیتر آب مجازی مصرف می شود و از سویی با هدف رفع بیکاری جوانان و حمایت از اشتغالزایی از این نوع شغل ها با کمترین توجه به بهره وری، حمایت می شود.
وی خاطرنشان می کند : صرفه جویی آبی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در استان امسال به 32 درصد رسیده است و پیش بینی می شود تا سال آینده به 40 درصد برسد و جای امیدواری است.

واقعیت قاچاق آب مجازی
«آب مجازی»، اصطلاحی است که به «میزان آب موجود برای تولید محصولات کشاورزی» به کار می رود و با توجه به اینکه متوسط بارندگی در کشور یک سوّم بارندگی جهان است آیا بهتر نیست که محصولات آب بر (آب مجازی) را وارد کنیم؟
در حالی که آب مجازی کشور خود را در داخل محصولاتی چون چغندر ، پیاز، گوجه و خیار برای ارز آوری صادر می کنیم- که همان قاچاق مشروع آب به خارج از کشور است - دریغ از آن که، با آن ارزها قطره ای از آب را هم نمی توانیم تولید کنیم!!!
تولید محصولات کشاورزی غیراستراتژیک برای صادرات و ارزآوری، آب در هاون کوبیدن و در هم کوبیدن سفره های زیرزمینی کشورمان است پس تا دیر نشده باید به خود آییم!

واردات آب، بهتر از صادرات آب
دفاع از واردات آب مجازی در منطقه گرم و خشکی مثل ایران به معنی نکاشت و بی توجهی به تولید بومی محصولات راهبردی و اساسی نیست؛ بلکه هدف، اصلاح نگرش هاست.
می توان در مناطقی از کشور، مثل شمال، جنوب و ارس که مثلث طلایی (آب، خاک و هوای مناسب) را دارند به توسعه و مکانیزاسیون کشاورزی پرداخت و محصولات راهبردی را کاشت؛ و گرنه با روند فعلی توسعه بخش کشاورزی – بدون اصلاح الگوی کشت و آبیاری فلّه ای- احیای دریاچه ارومیه و تالاب های کشور، محال است.
گرداگرد سفره های زیرزمینی نشسته ایم و با برداشت بی رویه آب، نمک نشناسی می کنیم؛ واردات آب مجازی به کشور ، خستگی و فرسودگی سفره های زیرزمینی را می تواند تسکین دهد البته اگر دوراندیشی کنیم.
کشورهای ژاپن، سریلانکا و ایتالیا از عمده ترین واردکنندگان آب مجازی هستند و کشور ما با اینکه در منطقه گرم و خشک جهان قرار گرفته است، سالانه بیش از یک میلیارد متر مکعب آب مجازی وارد و یک میلیارد متر مکعب آب مجازی هم صادر می کند.
باید تلاش کرد کشورمان به ویژه آذربایجان شرقی  فقط وارد کننده آب مجازی باشد یعنی آب به خارج قاچاق نشود چرا که واردات آب ، بهتر از صادرات این نعمت و موهبت بی نظیر و گرانبهای الهی است!

گزارش از : رسول مهدی نژاد