۱۰ تیر سالروز ازادسازی مهران ازچنگال رژیم بعث صدام با رشادت‌ها ودلاوری‌های رزمندگان اسلام است.
نامش را استراتژی دفاع متحرک گذاشته بودند. پس از عملیات پیروزمندانه والفجر 8 و تصرف شهر فاو در عراق توسط رزمندگان اسلام در سال 64، رژیم بعث برای جبران این شکست به نزدیک شهر در مرز ایران یعنی شهر مهران حمله کرد و استراتژی متفاوتی را اتخاذ کرد. استراتژی که از نظر صدام بعثی، می توانست با استفاده از تسلیحات نظامی که شرق و غرب در اختیارش گذاشته بودند در جبهه زمینی، نیروهای ایرانی را غافلگیر کند و به همین دلیل به لاک دفاعی رفته بود.
قاسمی از پیشکسوتان دوران دفاع مقدس این چنین می گوید: ارتش متجاوز رژیم بعث عراق پس از ناکامی در بازپس‌گیری فاو از رزمندگان ایرانی و برای جلوگیری از حملات گسترده ایران، در پی حملات متعدد در غرب کشور، شهر مهران را به تصرف در‌آورد و با هیاهو آن را به رخ جهانیان کشید. عراقی ها جشن گرفتند و گفتند نیروهای طلایی صدام در عملیات خونخواهی قهرمانانه مهران را فتح کردند.
مهران، مهریه فاو
او می گوید: سرباز عراقی در رادیو با چنان آب و تابی خبر فتح مهران را اعلام کرد که گویا تهران را فتح کرده اند. صدام اعلام کرد مهران مهریه فاو است و تا زمانی که ایران در فاو است، آن ها هم محکم و استوار در مهران خواهند ماند.
آیت الله سید علی خامنه ای رهبر معظم انقلاب پس از اشغال مهران توسط عراق در خطبه های نمازجمعه تهران، می فرمایند: "مهران در مقابل فاو، از خنده آورترین حرف هایی که افراد آگاه و مطلع که می دانند مهران چیست و فاو چیست، این حرف برایشان خنده آور است".
چراغی از دیگر رزمندگان ایلامی در دوران دفاع مقدس که سال هاست راوی دلاورمردی های دلیرمردانی است که جان خود را فدای خاک میهن کردند، در این باره می گوید: در دوران دفاع مقدس، شهر مرزی مهران چهار بار بین ایران و عراق دست به دست شد.
او که سال هاست در منطقه عملیاتی قلاویزان مهران، راوی کاروان های راهیان نور است، می افزاید: اولین حمله رژیم بعث عراق به مهران به سال 59 بر می گردد اما رزمندگان اسلام این شهر را از وجود بعثی ها آزاد کردند. او می گوید: آخرین باری که شهر استراتژی مهران توسط رژیم بعث عراق به اشغال درآمد، 27 اردیبهشت سال 64 بود که رژیم بعثی از عملیات والفجر 8 شکست خورده بود و شهر فاو در جنوب خود را از دست داده بود.
وی با اشاره به اینکه عراق با چندین عملیات نظامی و آتش باران همزمان در چند منطقه در مرز ایران می کوشید که علاوه بر شهر مهران، نقاط دیگری را تصرف کند، افزود: ادامه چنین وضعیتی می‌توانست عواقب وخیمی را هم از بُعد نظامی و هم از بُعد سیاسی برای جمهوری اسلامی ایران به دنبال داشته باشد. شهر مهران که نزدیک ترین شهر مرزی ایران با کشور عراق محسوب می شد و بیش از 230 کیلومتر مرز مشترک با آن داشت و از نظر ذخائر نفتی، یک نقطه مهم و استراتژی برای رژیم بعث عراق به شمار می آمد، باید هرچه زودتر از چنگال اشغال گر صدام رها می شد.
چراغی افزود: پس از اشغال مهران، استحکامات و موانع متعددی توسط دشمن ایجاد شد. در محور شمالی (جاده ایلام – مهران و باغ کشاورزی) هفت ردیف مین همراه با کانال و بیش از پنج ردیف سیم خاردار رشته‌ای وجود داشت. در محور میانی (حد فاصل رودخانه گاوی و جاده دهلران – مهران) به لحاظ کوهستانی بودن منطقه، استحکامات نسبتاً ضعیف بود. در محور جنوبی (ارتفاعات قلاویزان) سنگرهای کمین و در بعضی شیارها، یک ردیف سیم خاردار و مین وجود داشت.
سردار پاسدار مرتضی قربانی فرمانده وقت لشکر 25 کربلا، می گوید: شهر مهران در راستای ارتفاعات جبل الحرمین، و کانی سخت قرار دارد و قبلاً ارتفاعات کله قندی طی عملیات والفجر ۳ آزاد شده بود، بنابراین ارتفاعات مشرف به شمال شرق، جاده‌های منتهی به مهران از سمت دهلران و ایلام در اختیار ما بود و دشمن بر سمت شرقی و ارتفاعات قلاویزان مسلط بود.
وی می افزاید: در واقع بیشتر ارتفاعات مشرف به شهر در اختیار ما بود اما خود شهر مهران با این که خالی از سکنه و تخریب شده بود، در اختیار ارتش عراق بود و همین موجب استفاده تبلیغاتی دشمن شده بود که صدام اشغال مهران را در مقابل اشغال فاو به رخ می کشید. در همان زمان بود که جلسه‌ای با حضور فرماندهان در اهواز برگزار شد و طبق دستور حضرت امام خمینی (ره) جهت آزادسازی مهران، مقرر شد تا گردان هایی از لشکر ۴۱ ثارالله، ویژه ۲۵ کربلا، ۱۷ علی ابن ابی طالب (ع)، لشکر ۲۷ محمد رسول الله (ص)، لشکر 5 نصر ، تیپ امام رضا (ع) ویگان های بیشماری از سپاه و بسیج که در منطقه جنوب مستقر بودیم به مهران اعزام شده و مهران را پس بگیریم.»
پس از اشغال شهر مهران توسط رژیم بعث عراق، گوینده رادیو اسرائیل این چنین می گوید: عراق در هفته های اخیر، تاکتیک خود را تغییر داده و با حمله به داخل خاک ایران، نقاطی را به اشغال درآورده است و اعلام کرده که حاضر است مهران را با فاو مبادله کند.
عملیات کربلای یک، لبیک به فرمان امام (ره)
مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس استان ایلام با اشاره به اینکه عملیات کربلای یک و آزادسازی شهر مهران در ساعت 22:30 شب دهم تیرماه 1365 با هدف بازپس‌گیری مهران و تصرف ارتفاعات مهم و استراتژیک قلاویزان و با رمز "یا ابوالفضل العباس ادرکنی" آغاز شد، می گوید: در این عملیات که با لبیک به درخواست امام راحل (ره) مبنی بر تعیین تکلیف هر چه سریع¬تر مهران، تنها 45 روز پس از اشغال مهران انجام گرفت، رزمندگان اسلام با رعایت اصل غافلگیری و با سرعت عمل، پس از پشت سرگذاشتن موانع ایذایی و میدان‌های مین به مواضع دشمن وارد شدند.
محمدرضا شرف بیانی با بیان اینکه پس از آغاز عملیات غافلگیرانه کربلای یک در ساعت 22:30، در ساعت 2 بامداد اکثر نیروهای عراقی تسلیم و یا پا به فرار گذاشتند، افزود: پس از وارد شدن به مواضع دشمن، مقر تیپ‌های پیاده ارتش متجاوز صدام به سرعت در هم شکست و 175 کیلومتر مربع از زمین‌های تحت اشغال آزاد شد.
وی می گوید: هرچند در این مأموریت سخت و دشوار در روزهای گرم و سوزان تابستان همراه با طوفان شن و در بیابان¬ها و شن-زارهای خشک و کوه و دره ¬های خشن، تحرک و جنگیدن با دشمن تا بُن دندان مسلح که بر بالای ارتفاعات مستقر بود بسیار غیر قابل باور می نمود، اما رزمندگان جوان و جان برکف و فدائیان مکتب ولایت همه رنج ها را به جان خریدند و با همت و اراده بر کوه مشکلات فائق آمدند تا آنجا که خون سرخ¬شان بر تخته سنگ¬ ها و شنزارها جاری شد.
جانشین فرمانده سپاه امیرالمؤمنین استان می گوید: ده روز جنگ و مقاومت در منطقه مهران با انهدام چندین تیپ و لشکر رژیم بعث به آزادسازی ۱۷۵ کیلومترمربع از خاک ایران و عراق، از جمله جاده دهلران ـ مهران ـ ایلام، شهر مهران و بیش از ۸ روستای اطراف آن، ارتفاعات حساس قلاویزان و «حمرین» خصوصاً بلندترین قلّه منطقه (قلّه۲۲۳) و دو پاسگاه مرزی منجر شد.
جمال شاکرمی افزود: همچنین عقبه‌های دشمن از جمله شهرهای بدره و زرباطیه در دید و تیررس قوای خودی قرار گرفت و در این عملیات، بیش از یک هزار و ۲۰۰ تن از نیروهای دشمن اسیر و بیش از 9 هزار نفر دیگر کشته و زخمی شدند و 700 تن از نیروهای خودی شهید و 4 هزار و 500 تن نیز مجروح شدند.
آهنگران از مداحان دوران دفاع مقدس می گوید: "ای لشکر صاحب الزمان" را در چند منطقه عملیاتی در کشور مداحی کردم که از جمله این مناطق، مهران بود که رزمندگان با شور و شوق برای آزادسازی مهران، جان هایشان را کف دستشان گذاشته بودند و با تمام توان در مقابل ماشین متحرک بعثی می جنگیدند.
تصاویر آرشیوی را که نگاه می کنیم، تصاویری واقعی از حمله عراق به مهران، حنابندان جوانان در شب قبل از عملیات کربلای یک و راز و نیاز آن ها در شب عملیات دیده می شود. تصاویری که سندی ماندگار از ایثار و فداکاری رزمندگان در دوران دفاع مقدس است.
صبح روز دهم تیرماه 64، رادیو ایران اعلام کرد: "هموطنان ارجمند، توجه فرمائید؛ مهران قهرمان آزاد شد". پس از آزادسازی مهران، پلاکاردهایی به این مضمون در سطح شهر نصب شده بود: "مهران آزاد شد قلب امام شاد شد"، "مهران را هم خدا آزاد کرد".
روزنامه گاردین انگلیس پس از شکست عراق در عملیات کربلای یک نوشت: «عراق با 2500 نفر تلفات از شهر مهران عقب نشینی کرده است. شش هفته پیش وقتی دولت عراق به مهران دست یافت با شلیک 21 گلوله توپ و تظاهرات خیابانی این پیروزی را جشن گرفت، اما اینک در یک اطلاعیه مأیوسانه و بی سر و صدا اعتراف می¬ کند که نیروهای ایران علاوه بر تصرف مهران به مرز بین المللی رسیده‌اند».
حال شهر خالی از سکنه مهران، بار دیگر جان گرفت و مردم به خانه هایشان برگشتند تا مهران همچون گذشته پایدار و استوار بماند.
آزادسازی مهران مورد توجه رسانه ها قرار گیرد
هرچند در سال های اخیر، رسانه ها جمعی به آزادسازی مهران پرداخته اند اما این مهم به رغم ثبت در تقویم ملی کشور کمتر مورد توجه رسانه ها قرار گرفته و در سطح ملی به ابعاد این روز مهم کمتر پرداخته شده است. آزادسازی مهران آن هم یک روز فقط در جشن های استانی خلاصه می شود و به رغم اینکه یکی از روزهای بزرگ ملی در تاریخ دفاع مقدس به شمار می رود که باید به نسل جوان بیشتر بازگو شود.
در سال های اخیر وعده های مختلفی برای برجسته سازی این روز مهم از جمله تشکیل دبیرخانه دائمی آزادسازی مهران داده شده است ولی متأسفانه خبری از این دبیرخانه در استان نیست.
سردار صادق حسینی فرمانده سپاه امیرالمومنین (ع) استان ایلام در این ارتباط گفت: به رغم اینکه آزادسازی مهران یکی از مهم ترین رخدادهای دفاع مقدس است و حضرت امام (ره) هم فرمودند: «مهران را هم خدا آزاد کرد» ولی در رسانه ها کمتر به این روز پرداخته می شود.
وی افزود: بسیاری از رشادت های مردم ایلام در آزادسازی مهران در کشور بازگو نشده که نیاز است رسانه ها به موضوعات دفاع مقدس در این استان به عنوان خط مقدم جبهه های جنگ توجه بیشتری داشته باشند.
توجه به ظرفیت های اقتصادی مهرانعلی نورالهی شهروند 36 ساله مهرانی می گوید: مهران دروازه عتبات عالیات و یکی از مناطق غنی در حوزه نفت در کشورمان است اما اقتصاد مهران نسبت به خیلی از شهرهای کشور در سطح پایین تری قرار دارد که نیاز است مسئولان به اقتصاد مهران در ایجاد منطقه آزاد تجاری، بازارچه مرزی چنگوله، آبی کردن اراضی دیم، اقتصاد اربعین، ایجاد پالایشگاه های نفتی و پتروشیمی و همچنین اشتغال جوانان توجه بیشتری داشته باشند.
با این اوصاف، حال پس از 32 سال از آزادسازی مهران و عملیات کربلای یک، مهران دروازه عتبات عالیات برای عاشقان حسینی است و یادمان شهدای قلاویزان، نقطه ایثار و یادمانی است از کسانی که جان دادند اما خاک ندادند و چه خوب است که مهران، فقط به یک روز در تقویم ملی خلاصه نشود و زود فراموش شود. مهران نیازمند توجه جدی در حوزه اقتصاد و اشتغال زایی است.
***وحید حاجیان